درس ۲۰: حدیث فضیلت تشییع جنازه مسلمان
قوله جفِي رواية البخاري: مَنِ اتَّبَعَ جَنَازَةَ مُسْلِمٍ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا، وَكَانَ مَعَهُ حَتَّى يُصَلَّى عَلَيْهَا، وَيَفْرُغَ مِنْ دَفْنِهَا، فَإِنَّهُ يَرْجِعُ مِنَ الأَجْرِ بِقِيرَاطَيْنِ، كُلُّ قِيرَاطٍ مِثْلُ أُحُدٍ، وَمَنْ صَلَّى عَلَيْهَا ثُمَّ رَجَعَ قَبْلَ أَنْ تُدْفَنَ فَإِنَّهُ يَرْجِعُ بِقِيرَاطٍ. بخاری از پیامبر جروایت می‌کند که آنحضرت جفرموده است: کسی که با ایمان و اخلاص به جنازه مسلمانی برود و همراهش باشد تا بر وی نماز خوانده و دفن شود، البته چنین کسی با دو قیراط مزد بازمی‌گردد که هر قیراطی به اندازۀ کوه احد است، و کسی که بر جنازه نماز بخواند و سپس بازگردد پیش از دفن میت البته این شخص با یک قیراط بازمی‌گردد. شرح: فرمودۀ پیامبر ج: «مَنِ اتَّبَعَ جَنَازَةَ مُسْلِمٍ» یعنی کسی که همراه جنازه از جای وفاتش بیرون شود و در عقب و اطراف آن برود تا آن را تشییع کند و گفته پیامبر ج: «إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا»: این حالت مانند شرطیست در حصول اجر و ثواب، ایمان تصدیق است به وعدۀ خداوند به دادن مزد و احتساب: طلب ثواب خاص از خداوند است که به تشکر و خوش‌آمدگویی مردم نظر نداشته باشد. فرموده پیامبر ج: «وَكَانَ مَعَهُ»: یعنی همراه جنازۀ مسلمان باشد و از وی جدا نشود «حَتَّى يُصَلَّى عَلَيْهَا»: تا بر وی نماز خوانده شود «وَيَفْرُغَ مِنْ دَفْنِهَا» و از دفنش فارغ شود «فَإِنَّهُ يَرْجِعُ مِنَ الأَجْرِ بِقِيرَاطَيْنِ، كُلُّ قِيرَاطٍ مِثْلُ أُحُدٍ» بازمی‌گردد با دو قیراط هر قیراطی به اندازۀ احد است مراد کوه احد که در مدینۀ طیبه است. و این گفتۀ پیامبر ج: «وَمَنْ صَلَّى عَلَيْهَا ثُمَّ رَجَعَ»: یعنی بر جنازه نماز خوانده و سپس به خانه یا سر کارش بازگردد، «قَبْلَ أَنْ تُدْفَنَ»: پیش ازین که مرده دفن شود، «فَإِنَّهُ يَرْجِعُ بِقِيرَاطٍ»: پس این شخص به یک قیراط مزد بازمی‌گردد، زیرا او تا فراغت از دفن منتظر نمانده است، و پاداش و مزد همواره به اندازۀ عمل داده می‌شود.
راهنمائی‌هایی برای مربی:
۱- حدیث را بخوان و تکرار کن تا بیشتر شنوندگان آن را حفظ کنند.
۲- شرح را بخوان و به هر جمله توقف کن و کوشش نما که شنوندگان آن را بفهمند.
۳- آن‌ها را آگاه کن: که از این حدیث صحیح فضیلت تشییع و نماز جنازه ثابت می‌گردد.
۴- به ایشان بفهمان: که مدار عمل به نیت است و کسی که در عمل خود قصد طاعت خداوند و امید ثواب او را داشته باشد، از طرف خداوند به پاداش کامل عمل خود می‌رسد.
۵- آن‌ها را آگاه کن: که دفن مرده واجب کفایی است ولی تشییع سنتی است که بدان ترغیب شده و برای فاعلش اجر و ثواب به همراه دارد، و کسی که ترک کند عذاب نمی‌شود.
۶- برای‌شان نماز جنازه را به ترتیب زیر بیاموز: جنازه به طرف قبله نهاده شود، اگر مرد باشد امام در برابر سر میت و اگر زن باشد در وسط آن ایستاده شود، بعداً تکبیر بگوید و دست‌ها را بلند کند و سورۀ فاتحه را بخواند، باز تکبیر گفته درود ابراهیمی را بخواند سپس تکبیر سوم را بگوید و برای مرده دعا کند و از خداوند برایش رحمت و مغفرت بخواهد، باز تکبیر چهارم را بگوید اگر می‌خواهد دعا کند و سپس سلام بگوید، زنان نیز مانند مردان نماز جنازه را می‌خوانند، مگر برای زنان در عقب جنازه رفتن کراهیت دارد طوری که از زیارت قبور منع شده‌اند.
تذکر: این ترتیب نماز جنازه طبق مذهب حنابله است و نماز جنازه طبق مذهب احناف معروف است.