درس های روزانه

درس ۱: آیۀ والفجر ولیال عشر

قول الله تعالی:

﴿وَٱلۡفَجۡرِ١ وَلَيَالٍ عَشۡرٖ٢ وَٱلشَّفۡعِ وَٱلۡوَتۡرِ٣ وَٱلَّيۡلِ إِذَا يَسۡرِ٤ هَلۡ فِي ذَٰلِكَ قَسَمٞ لِّذِي حِجۡرٍ٥﴾[الفجر: ۱-۵]. گفتۀ خداوند بزرگ:

(۱) سوگند به صبحگاه (۲) و شب‌های ده‌گانه (۳) و جفت و تک (۴) و شب هنگامی که برود (۵) آیا هست در این سوگندی برای خردمند. شرح: فرمودۀ خداوند ﴿وَٱلۡفَجۡرِ١﴾این آغاز قسم بزرگی است که خداوند به آن سوگند می‌خورد، او به فجر قسم می‌خورد، زیرا سپیدۀ صبح مظهری از مظاهر قدرت، علم و حکمت او تعالی است. زیرا اگر تمام باشندگان روی زمین جمع شوند که تاریکی شب را منفجر کرده و روشنایی روز را پدید آورند هرگز نخواهند توانست. و فرموده‌اش: ﴿وَلَيَالٍ عَشۡرٖ٢﴾«و شب‌های ده‌گانه» این جزء قسم است مراد ازین ده شب ده شب اول ذیحجه است و شاید مراد دهۀ اول محرم باشد. زیرا برای هرکدام از این‌ها فضیلتی است که خداوند می‌خواهد بندگانش را به آن آگاه کند تا در این اوقات به کردار نیک و شایسته رو آورند زیرا برای چنین نیکوکارانی پاداش و مزدی بزرگ آماده شده است. ﴿وَٱلشَّفۡعِ وَٱلۡوَتۡرِ٣﴾این هم ادامۀ قسم است، و این قسم به همه موجودات است، زیرا آن‌ها جفت هستند یا طاق، در قسم به آن‌ها، اشاره به قدرت خداوند بر ایجاد و خلق، اداره و تنظیم کائنات است، و امکان دارد که وتر روز عرفه و شفع روز عید باشد زیرا روز نهم طاق است و روز دهم جفت می‌باشد. و این فرمودۀ خداوند: ﴿وَٱلَّيۡلِ إِذَا يَسۡرِ٤﴾«شب چون به روز مبدل شود» این آخرین جزء قسم است قسم به شب مثل قسم به روز است که یادآوری از قدرت، و علم و حکمت خداوند بزرگ می‌کند که تنها خداوند بزرگ مستحق پرستش است نه غیر او، جواب این قسم بزرگ محذوف است، تقدیر آن چنین است که هرآینه بعد از مرگ برانگیخته شده و از کردار خویش سؤال خواهید شد: ای کسانی که زنده‌شدن پس از مرگ را قبول ندارید و هم جواز دارد که جواب قسم، جملۀ: ﴿إِنَّ رَبَّكَ لَبِٱلۡمِرۡصَادِ١٤﴾باشد «همانا پروردگارت در کمینگاه است» چون این عبارت از قسم مؤخر است. پس آنچه ما مقدر کردیم بهتر و برای درستی کلام بدان محتاج‌تریم. و فرموده خداوند: ﴿هَلۡ فِي ذَٰلِكَ﴾: یعنی آنچه به آن از سپیدی بامداد قسم خورده شده است تا به ﴿وَٱلَّيۡلِ إِذَا يَسۡرِ٤﴾آیا در این‌ها قسم است؟ جواب: آری قسم است کدام قسم و برای چه کسی؟ برای کسی که به آن فائده بگیرد و آن کسی است که صاحب عقل است، زیرا عقل صاحب خود را از کفر و گناه نگاه می‌دارد.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- آیات را بخوان و تکرار کن تا همه آن‌ها را یاد گیرند.

۲- شرح آیات را بتأنی و آرامش بخوان و هر جمله را تفسیر کن تا دانسته شود.

۳- آن‌ها را آگاه کن که خداوند می‌تواند به هریک از مخلوقاتش که بخواهد سوگند یاد کند، ولی برای بندگانش جواز ندارد که به غیر خداوند سوگند یاد کند زیرا پیامبر جمی‌فرماید: «هرکه به غیر خداوند سوگند یاد کند به خداوند شرک آورده است».

۴- آن‌ها را آگاه گردان: که پیامبر جمی‌گوید: «خداوند طاق است و طاق را دوست دارد» پس باید آن را در انجام اعمال وضو، نماز، افطار مراعات کند.

۵- آن‌ها را آگاه کن: که عقل را حجر (منع) می‌گویند، زیرا عقل است که انسان را از افتادن در هلاکت منع می‌کند، کسی که خود را در هلاکت کفر و شرک و شر و فساد گرفتار می‌کند دارای عقل نیست.