درس های روزانه

درس ۵: آیۀ در کار دین اجبار نیست

قول الله تعالی:

﴿لَآ إِكۡرَاهَ فِي ٱلدِّينِۖ قَد تَّبَيَّنَ ٱلرُّشۡدُ مِنَ ٱلۡغَيِّۚ فَمَن يَكۡفُرۡ بِٱلطَّٰغُوتِ وَيُؤۡمِنۢ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱسۡتَمۡسَكَ بِٱلۡعُرۡوَةِ ٱلۡوُثۡقَىٰ لَا ٱنفِصَامَ لَهَاۗ وَٱللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ٢٥٦﴾[البقرة: ۲۵۶]. گفتۀ خداوند بزرگ:

(۲۵۶) کار دین به اجبار نیست، هدایت از گمراهی روشن شده است، پس هرکسی که به معبود باطل کافر شود و به خدای یکتا ایمان آورد بیشک بدستگیرۀ محکم چنگ زده است که در آن گسستنی نیست و خداوند به هرچه مردم گویند و می‌کنند دانا و شنوا است. شرح: می‌فرماید: ﴿لَآ إِكۡرَاهَ فِي ٱلدِّينِۖ﴾: یعنی کسی را به جبر و اکراه و بدون اراده و خواستۀ او به پذیرفتن اسلام وادار نکنید. این جمله به صورت خبر وارد شده است. ولی در معنی فایدۀ جملۀ انشائیه را می‌دهد. می‌فرماید: ﴿قَد تَّبَيَّنَ ٱلرُّشۡدُ مِنَ ٱلۡغَيِّ﴾: با بعثت پیامبر جو نزول قرآنکریم هدایت از گمراهی نمودار شده است که رفتن به راه اسلام هدایت و به راه باطل گمراهی است، می‌فرماید: ﴿فَمَن يَكۡفُرۡ بِٱلطَّٰغُوتِ﴾: یعنی پس کسی که منکر پرستش بتان بوده و باور نداشته باشد که آن‌ها فایده و ضرری می‌رسانند می‌فرماید: ﴿وَيُؤۡمِنۢ بِٱللَّهِ﴾ویؤمن بالله و به خدای یکتا ایمان آورده و قبول کند الله أپروردگار و سود و زیان به دست اوست.

می‌فرماید: ﴿فَقَدِ ٱسۡتَمۡسَكَ بِٱلۡعُرۡوَةِ ٱلۡوُثۡقَىٰ﴾: یعنی به محکم‌ترین دستگیره از دین چنگ زده که کلمه لا اله الا الله محمد رسول الله است و آن که به طاغوت بگرود و به خدا کافر شود، به رشتۀ سست‌تر از تار عنکبوت چنگ زده است. می‌فرماید: ﴿وَٱللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾یعنی خداوند سخنان بندگان را می‌شنود و به نیت و کارهای پنهانی آنان آگاهی دارد و به زودی هریکی را برابر کردارش اگر نیک باشد جزای نیک و اگر بد باشد جزای بد کیفر می‌دهد.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- آیت را به تجوید بخوان تا شنوندگان حفظ کنند.

۲- شرح را به صورت واضح بخوان و آنچه شامل است توضیح نما.

۳- به ایشان بیاموز: که اجبار در عبادت جواز ندارد، زیرا وقتی بنده کاری را بدون اراده و خواسته‌اش انجام دهد از وی پذیرفته نمی‌شود و نفس او را پاکیزه نمی‌دارد، چنانکه اگر مسلمانی به انجام عمل کفر مجبور گردد، گنهکار نشده و نفسش را آلوده نمی‌گرداند.

۴- به ایشان بگو: که اعراب کافر بر بتانی که می‌پرستیدند نام طاغوت را گذاشته بودند و کلمۀ طاغوت به معنی معبود باطل است.

۵- به ایشان توضیح و تعلیم ده: اگر کسی به حقیقت کلمۀ لا اله الا الله محمد رسول الله برسد، این که به خدا و رسولش ایمان آرد و او را به یگانگی پرستش کرده و شریک نیاورد، همانا به دستگیرۀ محکمی چنگ زده است که در خور ورود به بهشت گردیده و از دوزخ رهایی می‌یابد و این هدف عالی است برای صاحبان عقل و دانش.