درس های روزانه

درس ۲۰: حدیث آفرینش آدم و دمیدن روح

عن أبي هريرة سمرفوعاً: إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ آدَمَ مِنْ تُرَابٍ، فَجَعَلَهُ طِينًا، ثُمَّ تَرَكَهُ حَتَّى إِذَا كَانَ حَمَأً مَسْنُونًا، خَلْقَهُ وَصَوَّرَهُ، ثُمَّ تَرَكَهُ حَتَّى إِذَا كَانَ صَلْصَالا كَالْفَخَّارِ، وَكَانَ إِبْلِيسُ يَمُرُّ بِهِ، فَيَقُولُ: لَقَدْ خُلِقْتَ لأَمْرٍ عَظِيمٍ، ثُمَّ نَفَخَ فِيهِ من رُوحَهُ، وَكَانَ أَوَّلَ ما جَرَى فِيهِ الرُّوحُ بَصَرُهُ وَخَيَاشِيمُهُ، فَعَطَسَ فَقَالَ: الْحَمْدُ للّه، فَقَالَ اللّه: يَرْحَمُكَ رَبُّكَ. روایت است از ابوهریرهسکه به پیامبر جرفع شده است: که خداوند آفرید آدم را از خاک و آن را به گِل مبدل نمود سپس گذاشت او را تا سیاه و بدبوی شد آنگاه آدم را خلق و تصویر نمود و باز گذاشت تا به صورت گلی خشک مانند سفال درآمد، هرگاه ابلیس از کنارش می‌گذشت می‌گفت: حتماً برای کاری بزرگ آفریده شدی، سپس از روحش در او دمید و اولین قسمت‌های که روح در آن جریان یافت چشم و بینی‌اش بود، پس عطسه زد و گفت: الحمد لله، خداوند فرمود: یرحمک ربک: خدایت بر تو رحم کند. (رواه الترمذی والنسائی والبزار وصححه ابن حبان)

شرح: این فرمودۀ رسول الله ج: «إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ آدَمَ مِنْ تُرَابٍ» را آیه مبارکه سوره فاطر تأئید می‌نماید آنجا که خداوند أمی‌فرماید: ﴿وَٱللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٖ ثُمَّ مِن نُّطۡفَةٖ﴾[فاطر: ۱۱]. «خداوند شما را از خاک و سپس از نطفه آفرید». یعنی آدم را از خاک آفرید و ذریه‌اش را از نطفه. و فرمودۀ رسول ج«فَجَعَلَهُ طِينًا». پس آن را به گل تبدیل کرد به این که خاک را با آب تر کرد تا به صورت گل درآمد «ثُمَّ تَرَكَهُ...» و مدت زمانی آن را گذاشت تا که «حَمَأً مَسْنُونًا» یعنی رنگ و بویش تغییر نمود. «ثُمَّ خَلْقَهُ وَصَوَّرَهُ»: سپس جسد او را به صورت انسان‌های امروزی مجسم نمود و باز برای مدت زمانی او را همچنان گذاشت تا که به صورت«صَلْصَالا كَالْفَخَّارِ»: گِل خشک سفال مانند درآمد، آنگاه از روحش در او دمید. و گفته‌اش:« خَيَاشِيمُهُ(جمع خیشوم)»: انتهای بینی ورگ‌های داخلی آن، «فَعَطَسَ»: سپس عطسه زد و با الهام خداوند تعالی الحمد لله گفت.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- حدیث را به صورت واضح جمله، جمله بخوان و شنونده‌ها آهسته بخوانند تا ببینی که اکثریت‌شان حدیث را حفظ نموده‌اند.

۲- شرح را به آهستگی جمله، جمله بخوان و آنچه برای‌شان دشوار باشد بیان کن.

۳- آگاه‌شان گردان امر بزرگی که ابلیس در وقت گذرکردن بر جسد آدم قبل از نفخ روح می‌گفت: همانا مکلف‌شدن آدم است به عبادت پروردگارش که پاداش بر آن جنت و خشنودی خداوند است.

۴- برای‌شان یادآور شو: سنت است کسی که عطسه می‌زند «الْحَمْدُ للّه» بگوید و آن که می‌شنود «يَرْحَمُكَ اللّه» بگوید و به جوابش گفته شود: «يغفر الله لي ولك وهو الغفور الرحيم» و یا جملۀ «يهديك الله ويصلح بالك»: بگوید طوری که در سنت ثابت شده است.

۵- تعلیم‌شان ده: لفظ حمد که معنایش ستایش به کار نیک است رأس شکر می‌باشد و در دست‌یابی بهر نعمتی باید حمد گفته شود: خصوصاً بعد از خوردن و نوشیدن و تجدید نعمت.