درس های روزانه

درس ۱٧: آیۀ خلیفه‌شدن داود بر روی زمین

قوله تعالی:

﴿يَٰدَاوُۥدُ إِنَّا جَعَلۡنَٰكَ خَلِيفَةٗ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَٱحۡكُم بَيۡنَ ٱلنَّاسِ بِٱلۡحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ ٱلۡهَوَىٰ فَيُضِلَّكَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَضِلُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ لَهُمۡ عَذَابٞ شَدِيدُۢ بِمَا نَسُواْ يَوۡمَ ٱلۡحِسَابِ٢٦﴾[ص: ۲۶]. گفتۀ خداوند بزرگ:

(۲۶) و گفتیم: ای داود! همانا گردانیدیم تو را خلیفه در زمین، پس حکم کن میان مردم به راستی و پیروی مکن خواهش نفس را که گمراه کند تو را از راه خدا، همانا آنان که گمراه می‌شوند از راه خدا ایشان راست عذاب سخت به سبب آن که فراموش کردند روز حساب را. شرح: و فرموده خداوند تعالی: ﴿يَٰدَاوُۥد﴾: خداوند بندۀ صالح و پیامبر بزرگوار خود، داود ÷را خطاب می‌کند تا وی را به نعمتی که برایش عنایت فرموده آگاه کند و آن نعمت این است که: ﴿إِنَّا جَعَلۡنَٰكَ خَلِيفَةٗ فِي ٱلۡأَرۡضِ﴾تو را خلیفه گردانیدم در زمین تا میان مردم حکم کنی و تدبیر کار مملکت را پیش ببری که رعیت در آداب و معارف خود به کمال برسند و در دنیا و آخرت رستگار باشند. و فرموده: ﴿فَٱحۡكُم بَيۡنَ ٱلنَّاسِ بِٱلۡحَقِّ﴾: پس حکم کن میان مردم به راستی، یعنی چون تو را از خلافت پیامبران و رسولان پیشین عنایت کردیم، هرگاه که در میان دو خصم حکم می‌دهی، پس به حق فرمان بده همان حقی که ضد باطل است و مراد عدالتی است که ضد جور و ظلم باشد. و فرموده‌اش: ﴿وَلَا تَتَّبِعِ ٱلۡهَوَىٰ﴾: و پیروی مکن خواهش نفس را، یعنی در حکمرانی و دیگر کارهای خود پیرو حق باش و آنچه را نفس تو خواهد به آن گرایش مکن، زیرا نفس، خالی از آن نیست که میل به چیزی می‌کند که به آن رغبت و محبت دارد. می‌فرماید: ﴿فَيُضِلَّكَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ﴾: یعنی اگر برایت متابعت هوای نفس پیدا شد تو را از راه خدا گمراه می‌کند و این گمراهی چیزیست که نه خداوند به آن رضایت دارد و نه تو برای نفس خود بدان راضی هستی و راه خدا عبارت از کاریست که خدا آن را دوست دارد و به آن فرمان می‌دهد، و دیگران را به سویش دعوت می‌کند و رغبت می‌دهد و آن شامل پندار و گفتار و کردار شایسته است و از آن سبب راه خدا نامیده شده که انسان را به خشنودی و رضوان خداوند در دنیا و آخرت می‌رساند و جوار باری تعالی را در جنت بعد از مرگ نصیب او می‌گرداند. می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ يَضِلُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ لَهُمۡ عَذَابٞ شَدِيدُۢ﴾: هرآئینه آنانی که گمراه می‌شوند از راه خدا ایشان را عذاب سخت است به سبب این که بعد از شناخت‌شان باز از آرزوها و هوای نفسانی خود پیروی کردند. بیشک پاره ازین عذاب برایشان در دنیا و پارۀ در آخرت که برای پاداش است می‌رسد، خیر به خیر و شر به شر، می‌فرماید: ﴿بِمَا نَسُواْ يَوۡمَ ٱلۡحِسَابِ﴾: به سبب آن که فراموش کردند روز حساب را. یعنی پیروی هواهای نفس خود را کردند و به سبب فراموشی روز قیامت به گمراهی افتادند.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- آیت شریفه را واضح بخوان و تکرار کن تا شنوندگان حفظ نمایند.

۲- شرح را به صورت واضح جمله به جمله بخوان و توضیح ده تا شنوندگان بفهمند.

۳- به ایشان بفهمان: که خلفاء حکمرانان مسلمان هستند که یکی به جای دیگری می‌نشیند تا به پیامبر خدا می‌رسد.

۴- به آن‌ها بگو: که بر خلیفه واجب است که به عدالت فرمانروائی کند، اگر چنین نکند گمراه می‌شود. خود و دیگران را به هلاکت می‌رساند.

۵- به ایشان بفهمان: که عدالت در سخن‌گفتن و حکم‌کردن بر هر مرد و زن مسلمان واجب است و انحراف از حق و عدالت به سبب پیروی هوای نفس گمراهی از راه خداوند است و هرکه راه خدا را گم کند به علت از یادبردن راه خدا برایش در روز حساب عذاب سختی خواهد بود، زیرا اگر روز حساب را فراموش نمی‌کرد تابع نفس خود نمی‌گشت.