درس ۱۶: حدیث منع نشستن بر سر راه‌ها
قوله ج: إِيَّاكُمْ وَالْجُلُوسَ فِى الطُّرُقَاتِ، قَالَوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا لَنَا مِنْ مَجَالِسِنَا بُدٌّ نَتَحَدَّثُ فِيهَا. فَقَالَ رَسُولَ اللَّهِ ج: فَإِذَا أَبَيْتُمْ إِلاَّ الْمَجْلِسَ فَأَعْطُوا الطَّرِيقَ حَقَّهُ قَالَُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا حَقُّ الطَّرِيقِ قَالَ: غَضُّ الْبَصَرِ وَكَفُّ الأَذَى وَرَدُّ السَّلاَمِ وَالأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْىُ عَنِ الْمُنْكَرِ. پیامبر جفرمود: از نشستن در راه‌ها بپرهیزید، یاران گفتند: ای رسول خدا! ما را از نشستن در آن‌ها چاره نیست که در آنجا باهم سخن می‌گوئیم. پیامبر جفرمود: اگر از نشستن چاره نداشتید، پس حق راه را بدهید، یاران گفتند: حق راه چیست؟ رسول خدا جفرمود: پوشیدن چشم، و دورداشتن آزار از مردم و گفتن جواب سلام، و امر به معروف و نهی از منکر. (رواه الشیخان)
شرح: فرمودۀ پیامبر ج: «إِيَّاكُمْ وَالْجُلُوسَ فِى الطُّرُقَاتِ»: آن حضرت جمسلمانان را از نشستن در خیابان‌ها کوچه‌ها و گذرگاه‌ها منع می‌کند، زیرا این کار برای رهگذرها و عابرین اذیت و آزار می‌رساند و این پرسش یاران: «مَا لَنَا مِنْ مَجَالِسِنَا بُدٌّ نَتَحَدَّثُ فِيهَا»: یاران به طور معذرت‌خواهی برای پیامبر گفتند: ما در مجالس خود از نشستن در راه‌ها چاره نداریم، این سخن را به طور عذرخواهی گفتند و اظهار داشتند، ما در آنجا راجع به کار دنیای خود گفتگو و مشوره می‌نمائیم، زیرا ما جای نشست دیگری غیر از سرگذرها نداریم، پس رسول خدا جدر جواب‌شان فرمود: «فَإِذَا أَبَيْتُمْ إِلاَّ الْمَجْلِسَ فَأَعْطُوا الطَّرِيقَ حَقَّهُ» «اگر نخواستید از نشستن پرهیز کنید پس حق راه را بدهید» پرسیدند: کدام چیز برایشان واجب می‌شود و گفتند: «وَمَا حَقُّ الطَّرِيقِ يَا رَسُولَ اللَّه؟» «ای رسول خدا حق راه چیست؟» پیامبر جدر جواب‌شان حق راه را بیان فرمود و آن پنج چیز است اول- غض البصر «پوشیدن چشم است» اگر زنی از راه عبور کند و یا از درب یا پنجره خانه‌اش آشکار گردد چشم خود را فرو بندند. دوم: «كَفُّ الأَذَى» «منع اذیت» که هیچ رهگذری را از دست و زبان خود اذیت نکنند. سوم: «رَدُّ السَّلاَمِ» «گفتن جواب سلام» چون کسی برایشان سلام بگوید برایش جواب بگویند وعلیکم السلام ورحمه الله وبرکاته «سلامتی و رحمت و برکات خدا بر شما باد» چهارم: «الأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ» «فرمودن به کارهای نیک و شایسته» وقتی دیدند کار شایسته و معروفی را کسی ترک می‌کند برایشان واجب است که وی را بر انجام آن امر کنند و دستور دهند تا آن را به جا آورد. پنجم: «النَّهْىُ عَنِ الْمُنْكَرِ» «منع و بازداشت از ناشایست» چون ملاحظه کردند که رهگذری کار ناشایست و زشتی را مرتکب می‌شود، وی را از آن بازدارند.
راهنمائی‌هایی برای مربی:
۱- عبارت حدیث را به خوبی بخوان و تکرار کن تا بدانی که اکثراً آن را حفظ کرده‌اند.
۲- شرح حدیث را بخوان و معنی پوشیدۀ آن را بیان کن و تکرار کن تا شنوندگان خوب بفهمند.
۳- ایشان را ازین واجبات پنجگانه آگاه کرده و بگو: کسی که سر راه‌ها می‌نشیند باید این‌ها را رعایت کند.
۴- به آن‌ها بیاموز: که این واجبات پنجگانه بر مسلمان واجب است چه در سر راه باشد یا در دیگر جای، آری پوشیدن چشم، دورداشتن آزار، رد سلام، امر به معروف و نهی از منکر همۀ این‌ها بر مسلمان واجب است در هرجایی که باشد.