درس ٧: آیۀ حاجی محصر که از حج بازمی‌ماند
قال الله تعالی:
﴿وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِۚ فَإِنۡ أُحۡصِرۡتُمۡ فَمَا ٱسۡتَيۡسَرَ مِنَ ٱلۡهَدۡيِۖ وَلَا تَحۡلِقُواْ رُءُوسَكُمۡ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ ٱلۡهَدۡيُ مَحِلَّهُۥۚ﴾[البقرة: ۱٩۶]. خداوند أمی‌فرماید:
(۱٩۶) تمام کنید حج و عمره را برای خدا و اگر بازداشته شدید پس آنچه فراهم شود از قربانی و متراشید سرهای خود را تا این که برسد قربانی به جایگاه خود. شرح: قوله تعالی: ﴿وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِۚ﴾خداوند بندگان مؤمن خود را امر می‌کند: که وقتی شروع به حج یا عمره کردند پی در پی اعمال آن را تمام کنند چه کسی که احرام برای حج و عمره می‌بندد جایز نیست که آن را به غیر مانع شرعی قطع کند و آن بندشدن است به مانعی یا بیماری سخت، و از اتمام حج و عمره آن است که چیزی از ارکان و واجبات آن کم نشود و اخلاص برای خدا در هردو ضروری است و درست نیست که در ادای این دو عبادت کوچکترین توجه برای غیر خدا شود چه این‌ها از لفظ اتمام گرفته شده که در این فرمودۀ خدا: ﴿وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِۚ﴾آمده است قوله ﴿فَإِنۡ أُحۡصِرۡتُمۡ﴾یعنی اگر شما را مانع شد مانع سختی از رسیدن به حج و عمره و غالباً احصار به دشمن می‌شود چنانچه قریش مانع دخول پیامبر جو یارانش به مکه شدند و نگذاشتند که عمره را تمام کنند و این در سال ششم از هجرت بود. آنگاه که در حدیبیه صُلح شد قوله ﴿فَمَا ٱسۡتَيۡسَرَ مِنَ ٱلۡهَدۡيِۖ﴾یعنی آنچه که آسانتر است از هدیه مانند گوسفند یا گاو یا شتر که شخص محاصره شده در هنگام احصار هدیۀ خود را ذبح کند و از احرام حلال شود همچنان که پیامبر جو یارانش در سال حدیبیه انجام دادند قوله تعالی: ﴿وَلَا تَحۡلِقُواْ رُءُوسَكُمۡ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ ٱلۡهَدۡيُ مَحِلَّهُۥۚ﴾ خداوند بندگان خود را نهی نموده: که قبل از این که هدیه‌شان به مکه برسد با تراشیدن سر، خود را حلال نمایند و اتمام حج و عمره در صورتیست که محرم در محاصره قرار نگرفته باشد اما در صورت احصار در جائی که حصر شده هدیۀ خود را ذبح کند و خود را از احرام حلال سازد چنانچه پیامبر جو یارانش در صلح حدیبیه انجام دادند.
راهنمائی‌هایی برای مربی:
۱- آیه را تکرار کن تا این که شنوندگان آن را حفظ نمایند.
۲- شرح جمله را بخوان و معنای آن را برای شنوندگان بیان کن تا این که بفهمند.
۳- به ایشان تعلیم ده: که ارکان عمره، احرام، از میقات و هفت مرتبه طواف به خانه و هفت مرتبه سعی بین صفا و مروه است و یک واجب هم دارد که آن تراشیدن سر یا کوتاه‌نمودن آن است.
۴- به آن‌ها تعلیم ده: که مراد از محل همان مکه بوده و حرم تمامش محل است.
۵- به آن‌ها تعلیم ده: که شروع در عبادت و بیرون‌شدن از آن پیش از اتمام آن حرامست چه نماز باشد یا روزه، حج باشد یا عمره مگر این که عذر شرعی موجود باشد.
۶- به آن‌ها خبر ده: که اخلاص در آغاز عبادت و انجام آن واجب است، چنانچه ذکر شد زیرا خداوند فرموده: ﴿وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِۚ﴾یعنی خاص برای خدا حج و عمره را تمام کنید همچنان که در شرح گذشت.