درس های روزانه

درس ۲۵: آیۀ استغفار برای مشرکان سزاوار نیست

قول الله تبارك وتعالى:

﴿مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَن يَسۡتَغۡفِرُواْ لِلۡمُشۡرِكِينَ وَلَوۡ كَانُوٓاْ أُوْلِي قُرۡبَىٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمۡ أَنَّهُمۡ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَحِيمِ١١٣ وَمَا كَانَ ٱسۡتِغۡفَارُ إِبۡرَٰهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَن مَّوۡعِدَةٖ وَعَدَهَآ إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُۥٓ أَنَّهُۥ عَدُوّٞ لِّلَّهِ تَبَرَّأَ مِنۡهُۚ إِنَّ إِبۡرَٰهِيمَ لَأَوَّٰهٌ حَلِيمٞ١١٤﴾[التوبة: ۱۱۳-۱۱۴]. گفتۀ خدای بزرگ:

(۱۱۳) نسزد پیامبر و نه آنان را که ایمان آوردند این که آمرزش خواهند برای مشرکان و اگرچه باشند خویشاوندان. پس از آن که آشکار شد برای ایشان که آنانند یاران دوزخ. (۱۱۴) و نبود آمرزش خواستن ابراهیم برای پدر خود جز از روی وعده که بدو داد. سپس آنگاه که آشکار شد برای او آن که وی دشمنی است برای خدا بیزاری جست از او، همانا ابراهیم بسیار زاری‌کننده شکیباست. شرح: گفته خداوند: ﴿مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَن يَسۡتَغۡفِرُواْ لِلۡمُشۡرِكِينَ وَلَوۡ كَانُوٓاْ أُوْلِي قُرۡبَىٰ﴾یعنی: مناسب نیست برای پیامبر حضرت محمد و پیروان مومنش که برای مشرکین درخواست مغفرت کنند، هرچند که او از خویشاوندان‌شان باشند، پس از آن که برای‌شان واضح شد که ایشان یاران دوزخ‌اند، زیرا خداوند خبر داده که مشرک را نمی‌آمرزد که فرموده: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِ﴾[النساء: ۴۸]. یعنی «خداوند مشرک را نمی‌آمرزد». و در جای دیگر فرموده: ﴿إِنَّهُۥ مَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدۡ حَرَّمَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِ ٱلۡجَنَّةَ وَمَأۡوَىٰهُ ٱلنَّارُۖ وَمَا لِلظَّٰلِمِينَ مِنۡ أَنصَارٖ﴾[المائدة: ٧۲]. «کسی که به خدا شرک ورزد خداوند بهشت را بر او حرام کرده و جایگاهش دوزخ است وستمکاران هیچ یاوری ندارند». و مؤید این موضوع روایتی است که پیامبر جبرای عمویش ابی طالب گفت: من برایت آمرزش می‌خواهم: تا وقتی که منع نشوم آیه فوق نازل شد و از استغفار برای مشرکین منع شد، اگرچه خویشاوندان و اقوام نزدیک او باشند و کسی که می‌گوید: که حضرت ابراهیم به پدرش استغفار خواسته در جوابش گفته می‌شود: که حضرت ابراهیم ÷برای پدر خود وعده استغفار داده بود و نمی‌دانست که بر شرک می‌میرد و چون بر شرک مرد، استغفار را ترک کرد و این معنی گفته خداوند است. ﴿وَمَا كَانَ ٱسۡتِغۡفَارُ إِبۡرَٰهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَن مَّوۡعِدَةٖ وَعَدَهَآ إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُۥٓ أَنَّهُۥ عَدُوّٞ لِّلَّهِ تَبَرَّأَ مِنۡهُۚ إِنَّ إِبۡرَٰهِيمَ لَأَوَّٰهٌ حَلِيمٞ١١٤﴾[التوبة: ۱۱۴]. «طلب آمرزش ابراهیم برای پدرش فقط به‌موجب وعده‌ای بود که به او داده بود و چون برایش روشن شد که او دشمن پروردگار است، از او بیزاری جست. به‌راستی ابراهیم خداترس و بردبار بود». اینطور برای پدرش وعده استغفار داده بود و شأن شخص بردبار، دل‌رحم، غمخوار و دلسوز همین است، چون روحش صفائیت داشته و خلقش عظیم است.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- دو آیه را با ترتیل تکرار کن تا شنوندگان حفظ کنند.

۲- شرح را به آرامش بخوان و آنچه نیازی به توضیح دارد بیان کن تا فهمیده شود.

۳- به ایشان تعلیم ده: که آمرزش‌خواستن برای کسی که بر شرک و کفر بمیرد درست نیست، اگرچه پدر یا مادر باشد.

۴- به ایشان بفهمان: که خداوند پیامبر را از آمرزش‌خواستن برای عمویش ابی طالب منع کرد، همچنانکه او را از آمرزش‌خواستن برای مادرش نهی فرمود، آنگاه که پیامبر می‌فرماید، از خداوند اجازه خواستم که قبر مادرم را زیارت کنم، خداوند اجازه داد و اجازه خواستم که برای مادرم آمرزش بخواهم خداوند اجازه نداد.