درس ٧: آیۀ عذاب کم‌فروشان
قال الله تعالی:
﴿وَيۡلٞ لِّلۡمُطَفِّفِينَ١ ٱلَّذِينَ إِذَا ٱكۡتَالُواْ عَلَى ٱلنَّاسِ يَسۡتَوۡفُونَ٢ وَإِذَا كَالُوهُمۡ أَو وَّزَنُوهُمۡ يُخۡسِرُونَ٣ أَلَا يَظُنُّ أُوْلَٰٓئِكَ أَنَّهُم مَّبۡعُوثُونَ٤ لِيَوۡمٍ عَظِيمٖ٥ يَوۡمَ يَقُومُ ٱلنَّاسُ لِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ٦﴾[المطففین: ۱-۶]. فرموده خداوند تعالی:
(۱) وای بر کم‌فروشان (۲) آنان که هرگاه می‌ستانند به پیمانه از مردم تمام می‌ستانند (۳) و چون مردم را پیمانه دهند یا وزن کنند ایشان کم دهند (۴) آیا باور نمی‌کنند آنان که برانگیخته شدگانند برای روز بزرگ (۵) روزی که بپا خیزند مردم برای پروردگار جهانیان. شرح: ﴿وَيۡلٞ لِّلۡمُطَفِّفِينَ١﴾: این وعیدیست از جانب خداوند برای کم‌فروشان و این فرمودۀ خداوند: ﴿ٱلَّذِينَ إِذَا ٱكۡتَالُواْ عَلَى ٱلنَّاسِ﴾وقتی که از مردم بگیرند» علی به معنی «مِن» آمده یعنی از مردم بستانند ﴿يَسۡتَوۡفُونَ﴾«تمام بگیرند» ﴿وَإِذَا كَالُوهُمۡ﴾«وقتی که برای مردم به پیمانه بدهند یا به وزن بفروشند﴿يُخۡسِرُونَ﴾(یعنی کم می‌دهند) و حقوق مردم را ادا نمی‌کنند، همین گوره کم‌فروشان کسانی‌اند که آن‌ها را خداوند به ویل تهدید کرده است، ویل به معنی عذاب و یا چاهی است در دوزخ که نامش ویل است. این فرمودۀ خداوند: ﴿أَلَا يَظُنُّ أُوْلَٰٓئِكَ أَنَّهُم مَّبۡعُوثُونَ٤ لِيَوۡمٍ عَظِيمٖ٥ يَوۡمَ يَقُومُ ٱلنَّاسُ لِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ٦﴾این استفهام توبیخی برای کم‌فروشان در کیل و وزن است. «یوم عظیم»: روز حشر برای حساب و جزا است، در شان نزول این شش آیت گفته شده است: قبلاً مردم مدینه بدترین مردم در کیل و وزن بودند چون این آیت نازل شد به برکت ارشاد آن تا امروز بهترین مردم و درستکارترین‌شان در فروش به کیل و وزن شدند، این روایت را فراء رحمۀ الله علیه، ذکر کرده است.
راهنمائی‌هایی برای مربی:
۱- آیات را به تجوید بخوان و تکرار کن تا اکثراً آن را حفظ کنند.
۲- شرح را بخوان و به هر جمله توقف کن و معنی آن را بیان کرده توضیح بده تا شنوندگان آن را بدانند.
۳- آن‌ها را ازین وعید آگاه کرده و بگو: که کم‌فروشی از گناهان کبیره به حساب می‌رود.
۴- آن‌ها را از وصایای ده‌گانه خداوند در سورۀ انعام آگاه کن و بگو: که یکی از وصیت‌های ده‌گانه این فرمودۀ خداوند است: ﴿وَأَوۡفُواْ ٱلۡكَيۡلَ وَٱلۡمِيزَانَ بِٱلۡقِسۡطِۖ﴾[الأنعام: ۱۵۲]. «کیل و وزن را به عدالت و تمام به مردم بدهید».
۵- ایشان را آگاه کن: که زشت‌ترین کم‌فروشان و بدترین دزدان آنانی هستند: که از نمازهای خود می‌دزدند که قرائت را دُرست نخوانده و رکوع و سجده را تمام نمی‌کنند و در آن‌ها آرام نمی‌گیرند.
۶- آن‌ها را به حشر و حساب روز قیامت تذکر ده، زیرا این موضوع می‌تواند بهترین موعظه باشد.
٧- به آن‌ها آگاهی بده: که ایستادن مردم در عرصات قیامت به حضور خداوند برای بعضی از مردم طولانی می‌شود تا این که از هزار سال هم تجاوز می‌کند طوری که کسی باشد که عرق کند و در عرق خود غرق شود و این فرورفتن در عرق به اندازۀ صلاح و فساد حال شخص بود، کسی باشد که عرق تا کعب پا و کسی تا زانوها و کسی تا کمر و کسی تا شانه و کسی هم باشد که از عرق خود لجام می‌شود در روزی که پنجاه هزار سال طول دارد.