خطبهی دوم:
ستایش از آن الله است، وی را ستایش گفته و از وی استعانت جسته و آمرزش میخواهیم. و به او پناه میبریم از بدیها نفس خویش و از کارهای ناشایست خویش. الله هرکه را هدایت کند گمراهگری نخواهد داشت و هرکه را گمراه نماید هداینگری نخواهد یافت و گواهی میدهم که معبودی به حق نیست مگر الله به تنهایی و بدون شریک و گواهی میدهم که محمد بنده و پیامبر اوست. خداوندا بر بنده و پیامبرت محمد و بر اهل بیت و یارانش درود و سلام بفرست.
اما بعد. ای بندگان الله... برخی از اهل علم در توضیح این گفتهی خداوند که میفرماید: «اختلاف نکنید...» میگویند: خداوند از آنجا اختلاف و تفرقه را برای ما بد دانسته است که اختلاف اولین در ورود سستی و ضعف و نابودی است. و انسان و امت ضعیف هیچ ارزش و وزنی نه در این دنیا و نه در آخرت خواهد داشت. و خداوند ما را از قدم برداشتن در راه اختلافکنندگان و آنانی که راه تفرقه را در پیش گرفتند باز میدارد زیرا او برای چنین کسانی به سزای تفرقهشان مجازات در نظر گرفته و فرموده است:
«و مانند آنانی نباشید که بعد از آنکه نشانههای روشن به نزدشان آمد، فرقهفرقه شدند و راه اختلاف را در پیش گرفتند و آنان عذابی بس بزرگ خواهند داشت» [آلعمران:١٠٥].
حال اگر راه تفرقه را در پیش گرفته و هدف امت را ضایع کرده و فرقه فرقه و دستهدسته شدیم اولین چیزی که خداوند بر سر ما خواهد آورد بیزاری و جدایی رسولش صلی الله علیه وسلم از ما خواهد بود. زیرا امتی که او بسوی تشکیل آن فراخواند و آن را برای بردوش گرفتن دعوتش میخواست امتی است که تفرقه را نمیشناسد. آن امت یک امت واحده است که پروردگارش یکی است و کتابش یکی است و افرادش در یکی صف قرار دارند همانگونه که خداوند میفرماید:
«آنهایی که دینشان را فرقهفرقه گرداندند و دستههای متفاوت شدند تو مسئول آنان نیستی و امرشان با الله است سپس آنان را به آنچه انجام میدادند آگاه خواهد کرد» [الأنعام: ١٥٩].
پس ای بندگان خداوند، تقوایش را در پیش گیرید و برای ازبین بردن شکافها و اختلافات و برای وحدت این صف و برای از بین بردن عوامل اختلاف و تفرقه از هیچگونه تلاشی فرونگزارید و همیشه بیاد داشته باشید که خداوند متعال شما را به فرستادن درود و سلام بر خاتم پیامبران و امام مرسلین و رحمت جهانیان امر نموده و اینچنین در کتابش فرموده که:
«الله و فرشتگانش بر رسول خدا درود میفرستند، ای کسانی که ایمان آوردهاید [شما نیز] بر او درود و سلام بفرستید» [الأحزاب: ٥٦].
خداوندا بر بنده و پیامبرت محمد درود و سلام بفرست و از خلفای وی ـ ابوبکر و عمر و عثمان و علی ـ و دیگر آل و اصحاب وی و تابعین و آنانکه تا روز واپسین از آنان پیروی کنند و از ما با عفو و کرمت راضی شو ای بهترین بخشندگان و عفو کنندگان.
بارالها اسلام و مسلمانان را عزت عطا کن و مرزهای دین را حفظ کن و دشمنان دین و دیگر تجاوزگران و فسادگران را نابود کن و بین قلوب مومنان را الفت ده و صفهایشان را یکی بگردان و رهبران آنان را اصلاح کن و کلمهی آنان را بر حق جمع بگردان.
خدایا دینت و کتابت و سنت پیامبرت و بندگان مومن مجاهد صادقت را یاری ده. خداوندا! ما را در سرزمینهای خویش ایمن بدار و رهبران و مسئولان ما را اصلاح بگردان. خداوندا! این سرزمین و دیگر سرزمینهای مسلمان را از هر خیری بهرهمند گردان و از هر بدی و شری سالم نگهدار.
خداوندا! ما از تو میخواهیم که ما را از دشمنانت و دشمنانمان به هر صورت که اراده میکنی حفظ نمایی خدایا ما از تو میخواهیم آنان را نابد گردانی و از شرآنان به تو پناه میبریم
بارالها! پایان ما را در همهی امور، نیک گردان و ما را از خواری دنیا و عذاب آخرت نجات ده... بارالها! دین ما را که حافظ امر ماست و دنیای ما را که زندگی ما در آن است و آخرت ما را که بازگشت ما بسوی آن است اصلاح گردان و زندگی را برای ما باعث افزونی در خیر گردان و مرگ را برای ما آسودگی از بدیها قرار ده...
خداوندا! بیماران ما را شفا ده و مردهگان ما را بیامرز و ما را به آن آرزوهایی که باعث رضایت توست برسان و با کارهای نیک کارهای ما را پایان ببخش...
خدایا این حج را حجی مبرور و باعث بخشودگی گناهان و تلاشی ستوده شده گردان... پروردگارا ما به خود ستم روا داشتیم و اگر تو ما را مورد مغفرت قرار ندهی و ما را نبخشایی قطعا از زیانکارن خواهیم بود.
پروردگارا ما را در دنیا و در آخرت نیکی عطا کن و از آتش دوزخ حفظ بگردان. و درود و سلام خداوند بر بنده و پیامبرش محمد و بر آل و اصحاب وی و ستایش از آن الله پروردگار جهانیان.