خطبه‌ی دوم:
ستایش تنها از آن الله است، و درود و سلام بر آنکه پیامبری پس از وی نیست. اما بعد، ای مردم:
برخی از کج فهمان شریعت را چنین وصف کرده‌اند که بر تعالیم آن مجازات و ترهیب و ترساندن غالب است. اما در واقع فهم آنان به خطا رفته است و بد گمان کرده‌اند. آنان تنها با یک چشم دیده‌اند و ندانسته‌اند که پاداش و مجازات در واقع روش خداوند است:
﴿وَمَنۡ أَحۡسَنُ مِنَ ٱللَّهِ صِبۡغَةٗۖ وَنَحۡنُ لَهُۥ عَٰبِدُونَ ١٣٨﴾ [البقرة: ١٣٨].
«این است نگارگری خداوندی و چه کسی است که از الله بهتر نگارگری کند و ما پرستندگان اوییم».
آنان مبدأ پاداش و جزا را به تمسخر گرفته و آن را به سختگیری و شدت وصف کرده‌اند اما:
﴿كَبُرَتۡ كَلِمَةٗ تَخۡرُجُ مِنۡ أَفۡوَٰهِهِمۡۚ إِن يَقُولُونَ إِلَّا كَذِبٗا ٥﴾ [الكهف: ٥].
«بزرگ است سخنی که از دهانشان بیرون می‌آید آنان جز دروغ نمی‌گویند».
آن‌ها مجازات‌های اسلامی را متهم به سختگیری کرده و در حدود شرعی ایراد وارد می‌کنند، قصاص را نکوهیده و قطع دست دزد و رجم زناکار متاهل و شلاق زدن به شارب خمر را مورد نکوهش قرار داده‌اند و می‌خواهند جامعه لنگان لنگان تنها با یک پا راه رود یعنی تنها با پای پاداش و بس.
دیگران نیز در تطبیق مبدأ پاداش و جزا به چهار صورت دچار اشتباه گردیدند:
نخست اینکه: پاداش را به جای مجازات قرار داده‌اند و جزای خطاکار را به مانند نیکوکار گردانده‌اند که این انحرافی است زشت و نابجا و چطور ممکن است که خطاکار برای خطای خود پاداش داده شود و چگونه ممکن است انسان برای خطایی که کرده است بزرگ داشته شود؟ و خوبی و بدی جایگزین هم شوند؟
دوم اینکه: آنان مجازات را به جای پاداش قرار داده و جزای نیکوکار را با بدی می‌دهند و او و بدکار را به یک صورت مورد جزا قرار می‌دهند در حالی که خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا رَّجُلَيۡنِ أَحَدُهُمَآ أَبۡكَمُ لَا يَقۡدِرُ عَلَىٰ شَيۡءٖ وَهُوَ كَلٌّ عَلَىٰ مَوۡلَىٰهُ أَيۡنَمَا يُوَجِّههُّ لَا يَأۡتِ بِخَيۡرٍ هَلۡ يَسۡتَوِي هُوَ وَمَن يَأۡمُرُ بِٱلۡعَدۡلِ وَهُوَ عَلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ ٧٦﴾ [النحل:٦٧].
«و الله مثالی می‌زند دو مرد را که یکی از آن‌ها لال است و هیچ کاری از او بر نمی‌آید و او سربار مولایش می‌باشد هر جا که او را می‌فرستد خیری به همراه نمی‌آورد آیا او با کسی که به عدالت فرمان می‌دهد و خود بر راه مسقیم است یکسان است؟».
و برخی نیز با چشم دشمنی به نیکوکار می‌نگرند که اگر با چشم خشنودی می‌نگریستند طور دیگری می‌دیدند! و عجیب است! اگر خوبی‌های فرد، گناه او به حساب آید چطور ممکن است از خوبی خود معذرت بخواهد؟
سوم اینکه: آنان میان مردم در پاداش و مجازات تفاوت گذاشته‌اند و نسب و جاه و مکان و خویشاوندی را در آن موثر گردانده‌اند چنانکه رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «کسانی که پیش از شما بودند به این سبب هلاک شدند که اگر نجیب‌زاده در میانشان مرتکب دزدی می‌شد وی را رها می‌کردند و اگر ضعیف دزدی می‌کرد حد را بر وی اجرا می‌کردند. قسم به خدا! اگر فاطمه دختر محمد دزدی کند دستش را قطع می‌کنم» [به روایت بخاری و مسلم].
حال برخی چنان است که ضرب المثل عربی می‌گوید: چشم خشنودی از دین عیب عاجز است و چشم بدبین جز بدی چیزی نمی‌بیند.
چهارمین اشکال: زیاده‌روی در پاداش و مجازات است و چه زیباست آنچه معاویه ـ رضی الله عنه ـ گفته است که: «جایی که شلاق کافی است شمشیر نمی‌نهم و آنجا که زبان کافی است، شلاق نمی‌نهم، و اگر چاره‌ای جز شمشیر نبود از آن استفاده می‌کنم» و این چنان است که شاعر عرب می‌گوید:
نرمش در جایی که شمشیر لازم است همانقدر زیانبار است که استفاده از شمشیر در هنگام نرمش.
پس ای بندگان خداوند تقوای او را پیشه سازید و حق این مبدأ را آنگونه که شایسته است ادا کنید و برای اجرای آن از کسی شرم نکنید که عیب در ترک آن است و در تطبیق آن ترس و حیا به دل راه مدهید که پس از حق چیزی جز گمراهی نیست.
و درود و سلام فرستید بر بهترین انسان‌ها و پاک‌ترینشان، محمد بن عبدالله صاحب حوض و مقام شفاعت که خداوند نخست خود بر وی درود فرستاده و سپس ملائکه بر وی درود فرستاده‌اند و سپس شما را بدان امر نموده و فرموده است:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَيۡهِ وَسَلِّمُواْ تَسۡلِيمًا ٥٦﴾ [الأحزاب: ٥٦].
و رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «هرکه بر من یک درود فرستد خداوند به خاطر آن بر او ده درود می‌فرستد».
خداوندا درود و سلام و برکت ارزانی دار بر بنده و پیامبرت محمد و راضی و خشنود باش از چهار خلیفه‌ی وی ابوبکر و عمر و عثمان و علی و از دیگر صحابه‌ی پیامبرت و از تابعین و همه‌ی کسانی که به نیکی تا قیامت از آنان پیروی کنند و از ما به همراه آنان با عفو و کَرَم خویش راضی باش ای مهربان‌ترین مهربانان.
خداوندا اسلام و مسلمانان را عزت ده، خداوند اسلام و مسلمانان را عزت ده و شرک و مشرکان را خوار بگردان. خداوندا دینت را و کتابت را و سنت پیامبرت و بندگان مومنت را یاری ده.
خداوندا غم و غصه‌ی غم‌داران مسلمان را از بین ببر و بیماران ما و دیگر بیماران مسلمان را شفا ده.
خداوندا ما را در سرزمین‌هایمان ایمن گردان و مسئولان و والیان امر ما را اصلاح گردان و مسئولیت ما را در دست کسانی قرار ده که تقوای تو را داشته و در پی رضایت تو باشند ای پروردگار جهانیان.
خداوندا نفس‌های ما را تقوا عطا کن و آن را پاک گردان که تو بهترین پاک کننده‌ی آنی و تو ولی و مولای آنی.
﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ ٢٠١﴾ [البقرة: ٢٠١].
پاک است و بی‌عیب پروردگار تو پروردگار عزت از آنچه به دروغ وصفش می‌کنند و سلام بر پیامبران و سخن پایانی اینکه: الحمدلله رب العالمین.