خطبه‌ی اول:
حمد و ستایش از آن الله است. او را ستایش گفته و از او یاری جسته و از بدی‌های خویش و اعمال ناشایستمان به او پناه می‌بریم. خداوند هرکه را هدایت کند او گمراه‌گری نخواهد داشت و هرکه را گمراه سازد او هدایتگری نخواهد یافت. و گواهی می‌دهم که معبود به حقی نیست جز الله که واحد و بی‌شریک است و از هرگونه شبیه و همتا منزه است «هیچ چیز به مانند او نیست و او شنوا و بیناست» [الشوری: ١١] و گواهی می‌دهم که محمد، بنده و پیامبر او و برگزیدة خلق اوست. درود و سلام و برکات خداوند بر او و بر اهل بیت و یاران و تابعین و همة کسانی باد که تا قیامت به نیکی از آنان پیروی نمایند.
اما بعد:
ای مردم، خودو شما را به تقوای خداوند سفارش می‌کنم. تقوایی که خداوند جز آن را نمی‌پذیرد و جز اهل آن را مورد رحمت خویش قرار نمی‌دهد و جز برای آن پاداش نمی‌دهد که همانا پند دهندگان به آن فراوانند و عاملان به آن اندک:
﴿وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَيۡرَ ٱلزَّادِ ٱلتَّقۡوَىٰۖ وَٱتَّقُونِ يَٰٓأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ ١٩٧﴾ [البقرة: ١٩٧].
«و توشه برگیرید که بهترین توشه تقوا است و ای صاحبان خرد از من پروا بدارید».
و به ریسمان محکم اسلام چنگ زنید و این را بدانید که فردا مورد محاسبه قرار خواهید گرفت و برای کارهایتان مورد پاداش و جزا قرار می‌گیرید و بدانید که بدن‌های شما توان گرمای آتش را نخواهد داشت.
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلۡتَنظُرۡ نَفۡسٞ مَّا قَدَّمَتۡ لِغَدٖۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ خَبِيرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ ١٨﴾ [الحشر: ١٨].
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید تقوای الله را پیشه سازید و هر کس ببیند برای فردا [ی خود] چه پیش فرستاده است و تقوای الله را داشته باشید. همانا الله به آنچه می‌کنید آگاه است».
ای مسلمانان:
پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ هیچ خیری را ترک نگفته مگر آنکه ما را به سوی آن راهنمایی نموده و هیچ دری از بهشت را رها نکرده است مگر آنکه راه رسیدن به آن را برای ما مشخص کرده است و هیچ سببی از اسباب خوشبختی و رفاه را بدون راهنمایی ما به سوی آن فرو نگذاشته است. در همین حال او ما را بر پایبندی به سنت‌ها تربیت کرده و آداب صحیح را به ما آموخته است و از ما خواسته تا در همه حال همانگونه باشیم که خداوند از ما می‌خواهد؛ در خواب و بیداری، در محراب عبادت یا در میدان کسب و کار، حال و آینده‌ی‌مان از آن خداوند باشد:
﴿قُلۡ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحۡيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ١٦٢﴾ [الأنعام: ١٦٢].
«بگو نماز و دیگر عبادت‌ها و زندگی و مرگ من برای الله پروردگار جهانیان است».
و این هدف بندگی است که همان عبادت است.
ای مسلمانان:
انسان یا در حال بیداری است و یا در حال خواب و همانند تغییر شب و روز در میان این دو حالت است. خواب یکی از حالت‌های عجیب انسان است و نشانه‌ای است بزرگ از نشانه‌های بزرگ خداوند:
﴿وَمِنۡ ءَايَٰتِهِۦ مَنَامُكُم بِٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِ وَٱبۡتِغَآؤُكُم مِّن فَضۡلِهِۦٓۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَسۡمَعُونَ ٢٣﴾ [الروم: ٢٣].
«و از جمله نشانه‌های او خواب شما در شب و روز و جستجوی شما در پی فضل اوست. همانا در این نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌شنوند».
خواب برای مردم اهمیت فراوانی دارد و برای آن وسائل خاصی را فراهم می‌کنند و خواب نقش مهمی در میان اوقات شبانه‌روز و زندگی آنان دارا است که اگر در آن کمی یا زیادی رخ دهد تاثیر منفی بر سلامت جسمی و روانی می‌گذارد و انسان‌ها به طور متوسط یک سوم زندگی خود را در خواب سپری می‌کنند.
از اینجاست که آداب نبوی و سنت‌های محمدی به ارائة رهنمون‌هایی در زمینة خواب و آداب آن پرداخته تا حتی خواب ما نیز طاعت و عبادتی برای پروردگار ما باشد و پایبندی به بن این سنت‌ها سببی برای به دست آوردن اجر و پاداش و کمکی برای بیدار شدن برای نماز صبح و نشاط در دیگر ساعت‌های روز و دوری از وسوسه‌ها و کابوس و ناراحتی‌های روحی باشد.
این سنت‌های و آداب ـ با وجود اهمیت و بزرگی اجر آن ـ متاسفانه به علت عدم اطلاع یا تنبلی از سوی بسیاری از مسلمانان با بی‌تفاوتی مواجه گردیده است.
اینجا به ذکر برخی از سنت‌ها و آداب خواب که از رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ با سند صحیح روایت شده است می‌پردازیم؛ سنت‌هایی که باعث سعادت دنیا و آخرت است.
نخستین ادب از آداب خواب، زود رفتن به رختخواب است. از ابی بَرزَة ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ از خوابیدن پیش از نماز عشاء و گپ و گفتگوی پس از آن بدش می‌آمد [به روایت بخاری و مسلم].
سپس خواندن نماز وتر برای کسی که برای آخر شب بیدار نمی‌شود؛ از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که گفت: خلیلم ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ مرا به سه چیز توصیه نمود: روزة سه روز از هر ماه، و دو رکعت نماز ضحی، و اینکه پیش از خواب وترم را به جا بیاورم [به روایت مسلم].
از دیگر آداب خواب این است که پیش از آن چراغ‌ها را خاموش کرده و در ظرف‌ها و درهای خانه را ببندیم. از جابر ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «هنگام خوابیدن چراغ‌ها را خاموش کنید و درها را ببندید و درب ظرف‌های آب را ببندید و ظرف غذا و آب را بپوشانید حتی اگر با یک تکه چوب باشد» [به روایت بخاری و مسلم].
و از ابن عمر ـ رضی الله عنه ـ از رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ روایت است که فرمود: «هنگامی که می‌خوابید آتش را در خانه‌هایتان [روشن] رها نکنید» [به روایت بخاری و مسلم].
از ابوموسی اشعری ـ رضی الله عنه ـ روایت است که گفت: خانه‌ای در مدینه شبانه بر اهل آن سوخت. دربارة آن با رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ سخن گفتند؛ ایشان فرمودند: «آتش دشمن شماست، هنگامی که خوابیدید آن را خاموش کنید» [به روایت بخاری و مسلم].
از جمله آداب خواب اجتنباب از خوابیدن در بلندی بدون حصار است. از علی بن شیبان ـ رضی الله عنه ـ از رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ روایت است که فرمودند: «هرکه بر پشت بامی بدون حصار بخوابد از هیچ امانی برخوردار نیست» [به روایت ابوداوود].
همچنین از جملة آداب پیش از خواب شستن دست و دهان از آثار غذا و چربی و دیگر چیزهاست. از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «هرکه خوابید در حالی که در دستانش آثار چرک و ناپاکی است و دچار [بیماری یا] مشکلی شد جز خود را ملامت نکند» [به روایت ابوداوود].
از جمله سنت‌های خواب وضو پیش از رفتن به رختخواب است. از براء بن عازب ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «هنگامی که به رختخواب خود می‌آیی وضویی بگیر که برای نمازت می‌گیری» [به روایت بخاری و مسلم].
وضو در هنگام خواب سنت است حتی اگر انسان جُنُب باشد. از ابن عمر ـ رضی الله عنهما ـ روایت است که عمر بن خطاب ـ رضی الله عنه ـ از رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ پرسیدند: آیا جایز هست در حال جنابت خوابید؟ فرمود: «آری، در صورتی که وضو بگیرید می‌توانید در حال جنابت بخوابید» [به روایت بخاری و مسلم].
از دیگر آداب خواب، پاک کردن رختخواب و گفتن بسم الله پیش از آن است. از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «اگر کسی از شما به رختخواب رفت با اِزار خود رختخوابش را پاک کند و بسم الله بگوید که او نمی‌داند پیش از او چه بر رختخواب او بوده است» [به روایت بخاری و مسلم].
شایسته است انسان مسلمان در حال خواب سعی در پوشیدن بدن خود داشته باشد تا در حال خواب عورت وی نمایان نگردد. از جابر بن عبدالله انصاری ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «کسی از شما بر پشت دراز نکشد و یک پایش را بر پای دیگر نگذارد» [به روایت مسلم].
از دیگر آداب خواب این است که افراد در هنگام خواب از همدیگر دور باشند. عمرو بن شعیب از پدرش از پدربزرگش روایت می‌کند که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «فرزانتان را در هفت سالگی به نماز امر کنید و در ده سالگی برای آن تنبیه کنید و آن‌ها را در رختخواب‌هایشان از هم جدا کنید» [به روایت احمد و ابوداوود].
سنت است انسان پیش از خواب وصیت خود را نوشته باشد. از ابن عمر ـ رضی الله عنهما ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «بنده‌ی مسلمان اگر چیزی برای وصیت کردن دارد حق ندارد بیش از دو شب بدون آنکه وصیتش نزد اوست به خواب رود» [به روایت بخاری و مسلم].
همچنین رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ از خوابیدن بر رو شکم نهی کرده و فرموده است: «این روش خوابیدن اهل آتش است» و فرموده است: «این خوابیدنی است که خداوند آن را بد می‌دارد» [به روایت ابوداوود با سند صحیح].
از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ مردی را دیدند که بر شکم خوابیده است پس فرمودند: «این خوابیدنی است که خدا و رسول آن را بد می‌دارند» [به روایت ترمذی].
از دیگر سنت‌های خواب، خوبیدن بر پهلوی راست است. از براء بن عازب ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «هنگامی که به بسترت آمدی وضویی را که برای نماز می‌گیری به جای آور و سپس بر پهلوی راست بخواب» [به روایت بخاری و مسلم].
همچنین سنت است که دست خود را در زیر صورت قرار دهیم چنانکه از حذیفه ـ رضی الله عنه ـ روایت است که گفت: رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ هنگامی که شب به بستر می‌رفت دست خود را زیر صورت خود قرار می‌داد [به روایت بخاری].
بندگان خداوند:
این‌ها برخی از سنت‌های عملی خواب بود. اکنون برخی از دعاها و اذکاری را که به سند صحیح از رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ روایت شده است را ذکر خواهیم کرد. شایسته است هر مسلمان این اذکار و دعاها را حفظ کرده و بخواند و آن را سببی برای آرامش و اطمینان قلبی خود بگرداند. از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «هرکه به بستر رود در حالی که یاد خداوند را نکند، این از جانب خداوند برای او عامل نقصان و کمبود خواهد بود» [به روایت ابوداوود] یعنی این کار او باعث حسرت و نقصان و زیان او خواهد گردید.
از جملة این اذکار، خواندن آیت الکرسی است. در حدیثی طولانی که ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت کرده است آمده است که شیطان به او گفت: «هنگام خواب آیة الکرسی را بخوان که باعث محافظت تو توسط خداوند خواهد شد و تا صبح هیچ شیطانی به تو نزدیک نخواهد شد». رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ پس از آنکه ابوهریره این داستان را به او گفت، فرمود: «راست گفت در حالی که بسیار دروغگو است، او یک شیطان بوده است» [به روایت بخاری و مسلم].
همینطور از جملة این اذکار سی و سه بار سبحان الله، سی و سه بار الحمدلله و سی و چهار بار الله اکبر، است که در مورد آن حدیث علی بن ابی طالب ـ رضی الله عنه ـ و شکایت فاطمه ـ رضی الله عنها ـ آمده است که هنگامی که از سختی کار با آسیاب به تنگ آمد درخواست خدمتکار کرد و رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ به آن دو فرمودند: «آیا شما را به بهتر از آنچه که خواستید راهنمایی نکنم؟ هنگامی که به رختخواب رفتید سی و چهار بار تکبیر گویید و سی و سه بار الحمدلله گویید و سی و سه بار تسبیح گویید، که این برای شما بهتر از آن چیزی است که درخواست کردید» [به روایت بخاری و مسلم].
از دیگر دعاهایی که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ هنگام خواب بر زبان می‌آورد دعایی است که حذیفة بن یمان ـ رضی الله عنهما ـ روایت کرده و گفته است: رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ هنگامی که به رختخواب می‌رفت می‌فرمود: «باسمِكَ اللهمَ أموتُ وأحیا» (خداوندا به نام تو می‌میرم و زنده می‌شوم) و هنگامی که از خواب برمی‌خواست می‌فرمود: «الحَمدُ لله الذی أحیانا بعدَ ما أماتَنا وإلَیهِ النُشور» (ستایش از آن خداوندی است که ما را پس از آنکه میراند دوباره زنده گرداند و برانگیخته شدن به سوی اوست) [به روایت بخاری].
و از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت شده است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: هنگامی که کسی از شما به رختخواب رفت رختخوابش را با ازار خود پاک کند که او نمی‌داند پس از او چه بر رختخوابش بوده است سپس بگوید: «بِاسْمِكَ رَبِّ وَضَعْتُ جَنْبِي وَبِكَ أَرْفَعُهُ، إِنْ أَمْسَكْتَ نَفْسِي فَارْحَمْهَا، وَإِنْ أَرْسَلْتَهَا فَاحْفَظْهَا بِمَا تَحْفَظُ بِهِ عِبَادَكَ الصَّالِحِينَ» (به نام تو ای پروردگارم پهلویم را [بر رختخواب] می‌گذارم و به نام تو آن را بلند می‌کنم. اگر جانم را [در خواب] گرفتی آن را مورد رحمت قرار ده و اگر آن را [دوباره به بدن] فرستادی پس آن را همانگونه که بندگان صالحت را حفظ می‌کنی محافظت کن) [به روایت بخاری و مسلم].
و از ابن عمر ـ رضی الله عنهما ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ هنگام خواب می‌فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي كَفَانِي وَآوَانِي وَأَطْعَمَنِي وَسَقَانِي، وَالَّذِي مَنَّ عَلَيَّ فَأَفْضَلَ، وَالَّذِي أَعْطَانِي فَأَجْزَلَ، الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ، اللَّهُمَّ رَبَّ كُلِّ شَيْءٍ وَمَلِيكَهُ وَإِلَهَ كُلِّ شَيْءٍ أَعُوذُ بِكَ مِنَ النَّارِ» (ستایش از آنِ الله است که مرا کفایت نمود و پناه داد و غذا و آب داد و آنکه بر من منت نهاد و زیاده عطا کرد و بخشش کرد و در بخشش کم ننمود. در هر حال سپاس از آن خداوند است. خداوندا ای پروردگار همه چیز و ای مالک همه چیز، و ای معبود هر چیز، از آتش جهنم به تو پناه می‌برم) [به روایت ابوداوود؛ ابن حبان و نووی آن را صحیح دانسته‌اند].
از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که ابوبکر صدیق ـ رضی الله عنه ـ خطاب به رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود: ای رسول خدا مرا به کلماتی راهنمایی کن که هنگام صبح و هنگام شام آن‌ها را بگویم. فرمود: «بگو: «اللَّهُمَّ عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَاطِرَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّ كُلِّ شَيْءٍ وَمَلِيكَهُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ نَفْسِي وَمِنْ شَرِّ الشَّيْطَانِ وَشِرْكِهِ» (خداوندا ای دانای نهان و آشکار، ای به وجود آورنده‌ی آسمان‌های و زمین، ای پروردگار همه چیز و مالک آن، گواهی می‌دهم که معبود به حقی جز تو نیست، به تو پناه می‌برم از شر نفسم و از شر شیطان و شرک او) این‌ها را هنگامی که شب را به صبح می‌رسانی و صبح را به شب می‌رسانی و هنگامی که به رختخواب می‌روی بگو» [به روایت ابوداوود].
از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که فاطمه ـ رضی الله عنها ـ به نزد پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ آمد و از او درخواست خدمتکار کرد، پس رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ خطاب به او فرمود: «بگو «اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ وَرَبَّ الْأَرْضِ، وَرَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، رَبَّنَا وَرَبَّ كُلِّ شَيْءٍ، فَالِقَ الْحَبِّ وَالنَّوَى وَمُنْزِلَ التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَالْفُرْقَانِ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ كُلِّ شَيْءٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهِ، اللَّهُمَّ أَنْتَ الْأَوَّلُ فَلَيْسَ قَبْلَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الْآخِرُ فَلَيْسَ بَعْدَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَيْسَ فَوْقَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَيْسَ دُونَكَ شَيْءٌ، اقْضِ عَنَّا الدَّيْنَ وَأَغْنِنَا مِنَ الْفَقْرِ» (خداوندا ای پروردگار آسمان‌ها و زمین و ای پروردگار عرش بزرگ، پروردگار ما و پروردگار همه چیز، شکافنده دانه و هسته و فرو فرستنده‌ی تورات و انجیل و فرقان، از هر چیزی که اراده‌ی آن به دست توست به تو پناه می‌برم. خداوندا تویی آن اول که پیش از تو چیزی نیست و تویی آن آخر که پس از تو چیزی نیست و تویی ظاهر که بالاتر از تو چیزی نیست و تویی باطن که نزدیک‌تر از تو چیزی نیست، قرض را از ما ادا کن و ما را از فقر بی‌نیاز بگردان)» [به روایت مسلم].
و از براء بن عازب ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ هنگام خواب دست راست را بر زیر صورت خود می‌گذاشت و می‌فرمود: «اللَّهُمَّ قِنِي عَذَابَكَ يَوْمَ تَجْمَعُ عِبَادَكَ» «خداوندا مرا روزی که بندگانت را مبعوث می‌کنی از عذاب خود حفظ نما» [به روایت احمد و ترمذی].
همچنین از انس ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ هنگامی که به رختخواب می‌رفت می‌گفت: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَطْعَمَنَا وَسَقَانَا وَكَفَانَا وَآوَانَا، فَكَمْ مِمَّنْ لَا كَافِيَ لَهُ وَلَا مُؤْوِيَ» (ستایش از آن الله است که ما را غذا و آب داد و بی‌نیاز گرداند و پناه داد، چه بسیارند کسانی که نه کفایت‌کننده‌ای دارند و نه پناه دهنده‌ای) [به روایت مسلم].
و از علی بن ابی طالب ـ رضی الله عنه ـ از رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ روایت است که وی در هنگام خواب می‌فرمود: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ وَكَلِمَاتِكَ التَّامَّةِ مِنْ شَرِّ مَا أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهِ، اللَّهُمَّ أَنْتَ تَكْشِفُ الْمَغْرَمَ وَالْمَأْثَمَ، اللَّهُمَّ لَا يُهْزَمُ جُنْدُكَ وَلَا يُخْلَفُ وَعْدُكَ وَلَا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ، سُبْحَانَكَ وَبِحَمْدِكَ» (خداوندا من به چهرة بزرگوارت و کلمات کاملت پناه می‌برم از شر آنچه تو اختیارش را در دست داری، خداوندا تو قرض و گناه را از بین می‌بری، خداوندا لشکریان تو شکست نمی‌خورند و وعدة تو خلاف نمی‌شود و ثروت ثروتمند در برابر تو به او سودی نمی‌رساند، تو پاک و بی‌عیبی و حمد و ستایش از آن توست) [به روایت ابوداوود].
ای مسلمانان:
از براء بن عازب ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود: «هنگامی که به رختخواب خود آمدی وضو بگیر و سپس بر پهلوی راست خود دراز بکش و بگو: «اللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ وَجْهِي إِلَيْكَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِي إِلَيْكَ وَأَلْجَأْتُ ظَهْرِي إِلَيْكَ رَغْبَةً وَرَهْبَةً إِلَيْكَ، لَا مَلْجَأَ وَلَا مَنْجَا مِنْكَ إِلَّا إِلَيْكَ، اللَّهُمَّ آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِي أَنْزَلْتَ وَبِنَبِيِّكَ الَّذِي أَرْسَلْتَ»» (خداوندا چهره‌ام را تسلیم تو کردم و کارم را به تو سپردم و پشتم را به تو محکم کردم، از روی امید و بیمی که به تو دارم، خداوندا به کتابی که نازل کردی و به پیامبری که فرستادی ایمان آوردم) «سپس فرمود: اگر شبی که این دعا را خوانده‌ای بمیری بر فطرت از دنیا رفته‌ای و آن را آخرین کلماتی بگردان که بر زبان می‌آوری» [به روایت بخاری و مسلم].
ای مسلمانان:
ممکن است برای مسلمان در خواب چیزهایی اتفاق بیفتد که باعث ترس و نگرانی او شود که در این صورت باید به خداوند پناه ببرد زیرا رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «اگر کسی از شما در خوابش دچار ترس شد بگوید: «أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ غَضَبِهِ وَعِقَابِهِ وَشَرِّ عِبَادِهِ وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ وَأَنْ يَحْضُرُونِ» (پناه می‌برم به کلمات کامل الله از خشم و عقوبت او و شر بندگانش و از وسوسه‌های شیاطین و از اینکه بر من حاضر شوند) که در این صورت این ترس به او زیانی نخواهد رساند» [به روایت ابوداوود، ترمذی و ابن حجر آن را حسن دانسته‌اند].
رویا و خواب بد نیز دارای آداب و سنت خود می‌باشد، از ابوقتاده ـ رضی الله عنه ـ روایت است که گفت: شنیدم رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرمود: «رویا از خداوند است و خواب بد از شیطان، پس اگر کسی از شما چیزی دید که آن را بد می‌دارد سه بار بر سمت چپ خویش بدمد (به همراه کمی آب دهن) و سپس از شر آن به خداوند پناه ببرد که [در این صورت] به وی آسیبی نخواهد رساند» [به روایت بخاری و مسلم].
خداوند برای ما به واسطة قرآن و سنت برکت عطا کند و با آیات و حکمت سود رسانَد. این سخن خویش را گفته و برای خود و شما از خداوند متعال آمرزش می‌خواهم.