خطبه‌ی اول:
ستایش مخصوص خداوند است، او را حمد گفته و از او یاری جسته و هدایت می‌خواهیم و از بدی‌های خود و اعمال بدمان به الله پناه می‌بریم. خداوند هرکه را هدایت کند او گمراه‌گری نخواهد داشت و هرکه را گمراه سازد او هدایتگری نخواهد یافت و گواهی می‌دهم که معبودی به حق جز الله نیست که واحد و بی‌شریک است و گواهی می‌دهم که سرور و پیامبر ما محمد، بنده و پیام‌رسان اوست. خداوند بر بنده و پیامبرت محمد، و بر اهل بیت و یاران او درود و سلام و برکت ارزانی دار.
اما بعد:
تقوای الله خداوند را پیشه سازید تا خشنودی و بهشت او را به دست آورید و از خشم وی نجات یابید که هیچ‌کس با طاعت خداوند شقی نگردید و کسی با مصعیت او خوشبختی را به دست نیاورد و بدانید که شما امروز در دنیای عمل و تلاشید و آخرت خانه‌ی پاداش است. خوش به حال آنکه از دنیای خود برای آخرت توشه گرفت و وای بر آنکه آرزوها او را فریفت و آخرت خود را به دنیایش فروخت. چه زیانکار است او و چه بد پشیمان خواهد شد و به فرصت بازگشت به دنیا را نخواهند داد تا باری دیگر عمل نیک انجام دهد.
ای مسلمانان:
اعمال خود را اصلاح کنید و آرزو را کوتاه کنید و از لغزش برحذر باشید. بدانید که دوام نیکی‌ها و در امان ماندن زمین از بدی‌ها با پایبندی اهل عمل و با وجود الگوی نیک برای نسل‌های جدید ممکن است. زیرا خداوند با عمل نیک اوضاع فرد و جامعه را اصلاح می‌نماید و دنیا به واسطة آن آباد می‌شود و زندگی در همة جوانب روی خوشبختی را به خود خواهد دید و انسان با عمل نیک است که بهترین جایگاه را در آخرت به دست خواهد آورد چنانکه خداوند متعال فرموده است:
﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ كَانَتۡ لَهُمۡ جَنَّٰتُ ٱلۡفِرۡدَوۡسِ نُزُلًا ١٠٧﴾ [الكهف:١٠٧].
«بی‌تردید کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، بهشت‌های فردوس محل پذیرایی آن‌هاست».
الگوی نیک جوانان را از نظر عقیده و اخلاق و رفتار و از نظر آرزوها و اهداف به سوی راه راست هدایت می‌کند زیرا انسان در همة مراحل زندگی نیاز به الگوی نیکی دارد که از وی پیروی نماید و روش وی را در زندگی خود پیاده کند زیرا معنای اقتدای به الگو همین است: پیروی از کارهای الگو در دین و دنیا.
از رحمت خداوند بر بندگانش این بود که پیامبرانی را به سوی آن‌ها فرستاد که الگویی برای بندگان بودند و آنان را به سوی توحید و هر اخلاق نیکی رهنمون می‌شدند و از شرک به خداوند و هر اخلاق ناپسند و هرگونه شر و فساد دور می‌ساختند و آنان را نسبت به آتش جهنم هشدارمی‌دادند. خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَلَقَدۡ بَعَثۡنَا فِي كُلِّ أُمَّةٖ رَّسُولًا أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَٱجۡتَنِبُواْ ٱلطَّٰغُوتَۖ﴾ [النحل: ٣٦].
«به تحقیق در هر امتی پیامبری مبعوث ساختیم تا بگوید الله را بپرستید و از طاغوت بپرهیزید».
و می‌فرماید:
﴿وَإِن مِّنۡ أُمَّةٍ إِلَّا خَلَا فِيهَا نَذِيرٞ ٢٤﴾ [فاطر: ٢٤].
«و هیچ امتی نبوده است مگر آنکه هشدار دهنده‌ای در آن گذشته است».
پیامبر هر امت، الگوی آن‌ها در همة امور است و بهترین افراد هر امت اصحاب پیامبر آن امتند زیرا آن‌ها پیامبرشان را دیده‌اند و هم‌دورة او بوده‌اند و الگوبرداری آن‌ها از پیامبرشان کامل‌ترین الگوبرداری است و نسلی که پس از آن‌ها بیایند از نظر فضیلت کمترند زیرا الگوبرداری آن‌ها در برخی جوانب ضعیف‌تر خواهد بود.
خداوند متعال سلسلة پیامبران را با سرور خلائق، محمد بن عبدالله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ به پایان رساند و همة فضیلت‌ها را در وی یکجا گرداند و تمام مکارم اخلاق را به وی ارزانی داشت و با شریعت وی دیگر شریعت‌های پیش از وی را منسوخ نمود. خداوند هیچ عملی را از کسی نمی‌پذیرد مگر آنکه به محمد ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ ایمان آورد زیرا او وارث پیامبران و پیرو آنان و برانگیخته شده براساس ملت ابراهیم ـ علیه الصلاة والسلام ـ است.
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ ءَاتَيۡنَٰهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحُكۡمَ وَٱلنُّبُوَّةَۚ فَإِن يَكۡفُرۡ بِهَا هَٰٓؤُلَآءِ فَقَدۡ وَكَّلۡنَا بِهَا قَوۡمٗا لَّيۡسُواْ بِهَا بِكَٰفِرِينَ ٨٩ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ هَدَى ٱللَّهُۖ فَبِهُدَىٰهُمُ ٱقۡتَدِهۡۗ﴾ [الأنعام: ٨٩-٩٠].
«آنانی کسانی‌اند که کتاب و داوری و نبوت را به آن‌ها عطا کردیم پس اگر این‌ها بدان کفر ورزند بی‌گمان گروهی دیگر را بر آن گماریم که به آن کفر نورزند (٨٩) آن‌ها کسانی هستند که الله هدایتشان نموده است پس به هدایت آن‌ها اقتدا کن».
و فرموده است:
﴿ثُمَّ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ أَنِ ٱتَّبِعۡ مِلَّةَ إِبۡرَٰهِيمَ حَنِيفٗاۖ وَمَا كَانَ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ ١٢٣﴾ [النحل: ١٢٣].
«سپس به تو وحی نمودیم که حق‌گرایانه از آیین ابراهیم پیروی کن و او از مشرکان نبود».
خداوند متعال سرور بشریت، محمد بن عبدالله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ را الگویی نیک برای امت اسلام و برای همة کسانی قرار داده است که می‌خواهند وارد دین او شوند، از هر رنگ و نژادی که باشند، چنانکه خداوند متعال فرموده است:
﴿لَّقَدۡ كَانَ لَكُمۡ فِي رَسُولِ ٱللَّهِ أُسۡوَةٌ حَسَنَةٞ لِّمَن كَانَ يَرۡجُواْ ٱللَّهَ وَٱلۡيَوۡمَ ٱلۡأٓخِرَ وَذَكَرَ ٱللَّهَ كَثِيرٗا ٢١﴾ [الأحزاب: ٢١].
«به راستی که برای شما در شخصیت رسول الله اسوه‌ای نیکو بود برای هرکه امید الله و روز آخرت را داشته باشد و الله را بسیار یاد می‌کند».
زیرا خداوند وی را با جمع نمودن همة خصلت‌های نیک در شخصیت بزرگوار او مورد نعمت قرار داده و بر کمال بشری وی گواهی داده و فرموده است:
﴿وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٖ ٤﴾ [القلم: ٤].
«همانا تو بر اخلاقی بس عظیمی».
و خداوند سوگند یاد نموده که پیامبرش ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ بر صراطی مستقیم است چنانکه می‌فرماید:
﴿يسٓ ١ وَٱلۡقُرۡءَانِ ٱلۡحَكِيمِ ٢ إِنَّكَ لَمِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ ٣ عَلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ ٤﴾
[يس: ١-٤].
«یا سین (١) قسم به قرآن حکیم (٢) که همانا تو از جمله‌ی پیامبرانی (٣) بر راهی راست».
و خداوند متعال در سورة فتح می‌فرماید:
﴿إِنَّا فَتَحۡنَا لَكَ فَتۡحٗا مُّبِينٗا ١ لِّيَغۡفِرَ لَكَ ٱللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنۢبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ وَيُتِمَّ نِعۡمَتَهُۥ عَلَيۡكَ وَيَهۡدِيَكَ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا ٢﴾ [الفتح: ١-٢].
«ما تو را پیروزی بخشیدیم، پیروزی آشکار (١) تا الله از گناه گذشته و آینده‌ی تو درگذرد و نعمت خود را بر تو کامل گرداند و تو را به راه راست هدایت نماید».
چنین وصفی از سوی خداوند متعال، توصیفی است جامع همة نیکی‌ها و صفات نیک، و شهادتی است از سوی خداوند برای پاکی پیامبرش ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ از همة عیب‌ها و نقص‌ها و بدی‌ها.
رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ در خطبه‌اش می‌فرمود: «بهترین سخن، سخن خداوند است و بهترین راه و روش راه و روش محمد است و بدترین امور در دین، امور نوساخته است و هر بدعتی گمراهی است» [به روایت مسلم از حدیث جابر رضی الله عنه].
همچنین از عائشه ـ رضی الله عنها ـ دربارة اخلاق رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ پرسیدند و ایشان در پاسخ فرمودند: «اخلاق او قرآن بود» [به روایت مسلم] یعنی او به همة آن عمل می‌نمود.
ای امت اسلام، چنین قدوه و الگویی و چنین راه راستی بر شما مبارک باد!
راز فضیلت و برتری صحابه نیز اقتدای کامل آن‌ها به رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ و همراهی و همیاری آنان با وی در راه تمکین دین خداوند در زمین و جهاد آنان به همراه او علیه دشمنان دین و بذل مال و جان در راه خداوند و تبلیغ کتاب و سنت بود، و آنان بهترین مردم پس از پیامبرانند.
خداوند و رسول وی ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ به فضیلت و بهشتی بودن آنان گواهی داده‌اند و جز منافقان و زندیقان کسی آنان را دشمن نمی‌دارد چنانکه رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «نشانه‌ی ایمان، دوست داشتن انصار و نشانه‌ی منافق کینه‌ی انصار است» [به روایت مسلم].
اگر در حق انصار چنین است پس دوست داشتن مهاجران از باب اولی نشانة ایمان است و کینة آنان نیز نشانة نفاق است. زیرا صحابه بودند که دین را به دیگران رساندند و آنان واسطة میان ما و رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ هستند، بر این اساس هرکه آنان را بد بدارد در واقع دین را بد داشته است.
کسانی که پس از صحابه آمده‌اند نیز در فضیلت از آنان کمترند زیرا ـ به سبب عدم حضور پیامبر ـ اقتدای کامل به او چنان که صحابه انجام دادند ممکن نیست.
اقتدای نیک به پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ مهمترین مساله در زندگی یک مسلمان است که راه را برای او روشن کرده و او را بر راه راست استوار گردانده و پایان نیک را برای او روشن می‌کند و وی را به بهشت پرنعمت وارد ساخته و از راه‌های باطل و گمراهی در امان می‌دارد. الگوی مسلمان، نخست رسول خداوند ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ و پس از وی اصحاب او ـ رضی الله عنهم ـ و سپس امامان دینند.
مفسران در تفسیر این سخن خداوند متعال که فرموده است: «آنان که می‌گویند پروردگارا به ما از همسران و فرزندانمان آن چیزی عطا کن که مایهٰ چشم روشنی ما شود و ما را الگو و پیشوای متقیان گردان» می‌گویند: یعنی ما را توفیق ده که به گذشتگان اهل هدایت اقتدا کنیم تا آنانی که پس از ما می‌آیند به ما اقتدا کنند.
هیچ معصومی نیست مگر رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ و دلیل مشکلاتی که در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان وجود دارد و همینطور گسیختگی از احکام اسلام چیزی نیست جز سستی در الگوگیری از پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ.
ای مسلمان: در راه اقتدا به پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ تلاش کن و همة امور خود را بر سنت وی عرضه بدار و تمام تلاش خود را در راه عمل به روش او و آموزش سیرت مبارک او برای پیروی راه وی به کار گیر.
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿قُلۡ إِن كُنتُمۡ تُحِبُّونَ ٱللَّهَ فَٱتَّبِعُونِي يُحۡبِبۡكُمُ ٱللَّهُ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ ٣١﴾ [آل عمران: ٣١].
«بگو اگر الله را دوست می‌دارید پس از من پیروی کنید تا الله [نیز] شما را دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد و همانا الله بسیار آمرزنده و مهربان است».
و به آنچه صحابه بر آن پایبند بودند تمسک جویید که هرکه خلاف راه آنان رفت زیان دید چنانکه خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَمَن يُشَاقِقِ ٱلرَّسُولَ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ ٱلۡهُدَىٰ وَيَتَّبِعۡ غَيۡرَ سَبِيلِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ نُوَلِّهِۦ مَا تَوَلَّىٰ وَنُصۡلِهِۦ جَهَنَّمَۖ وَسَآءَتۡ مَصِيرًا ١١٥﴾ [النساء: ١١٥].
«هرکس پس از آنکه راه هدایت بر او آشکار گردید با پیامبر به مخالفت برخیزد و از غیر راه مومنان پیروی نماید وی را بدانچه روی خود را به آن سو کرده است وا می‌گذاریم و به دوزخش می‌کشانیم و چه بد بازگشتگاهی است».
سنت رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ نیز برای آنکه در پی آن باشد مخفی نیست زیرا خداوند قرآن و سنت پیامبرش را حفظ نموده است.
اما کودکان و نوجوانان، پسران و دختران الگویی ندارند جز آنچه از پدر و مادر و برادران و خواهران بزرگ‌تر و معلمان و خود و جامعة خود می‌بینند و می‌شنوند. اگر خوبی ببینند و بشنوند به کسانی که خوبی از آن‌ها آموخته‌اند اقتداء می‌کنند و اگر بدی ببینند یا بشنوند تحت تاثیر آن بدی قرار می‌گیرند و ویژگی‌هایی که کسب کرده‌اند در همة زندگی به همراه آنان خواهد بود.
جوانان نیروی امت و ثروت واقعی آن هستند و بر هر شخص لازم است که الگوی نیک را در اختیار آن‌ها بگذارد به ویژه در مراحل آغازین زندگی زیرا آنان در این مرحله خود به خود بدی را از خوبی تشخیص نمی‌دهند و خود به تنهایی توانایی مطالعة تاریخ برای یافتن الگو را ندارند.
شایسته است پدران و مادران و برادران و خواهران و معلمان و همة افراد جامعه و همة مسئولان در زمینه‌ای که نسبت به آن تخصص دارند تقوای الله را پیشه سازند و در مورد کودکان از خداوند بترسند و برای آنان الگویی نیک در همة خوبی‌ها باشند و آن‌ها را از بدی‌ها دور بدارند که عوامل تاثیرگذار منفی بسیار شده‌اند؛ ماهواره با خوبی‌ها وبدی‌هایش، اینترنت با جوانب مثبت و منفی و تلفن همراه با همة تاثیرات آن در جامعه درحال تاثیر گذاری است.
جوانان امت را به سوی آنچه صلاح دین و دنیایشان در آن است راهنمایی کنید و اوقات آن‌ها در کار سودمند سرمایه‌گذاری نمایید. به آن‌ها روش سود بردن از دستاوردهای تکنولوژی را بیاموزید تا سودمند را بگیرند و از مضر دوری کنند و نوعی مصونیت و شناخت میان بدی و خوبی را به دست آورند.
پس ای مسلمانان، تقوای الله را پیشه سازید و لازم است هر مسلمان عمل به اسباب را ترک نکند و بداند که توفیق و هدایت به دست پروردگار زمین و آسمان‌ها و گردانندة قلب‌هاست. خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَتَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡبِرِّ وَٱلتَّقۡوَىٰۖ وَلَا تَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ ٢﴾ [المائدة: ٢].
«و بر نیکی و تقوا با هم همکاری کنید و بر گناه و تجاوز با هم همکاری نکنید و از الله پروا دارید که همانا الله سخت‌کیفر است».
خداوند من و شما را به واسطة قرآن عظیم برکت رسانده و با آیات و ذکر حکیم و راه و روش سیدالمرسلین سود رساند. این سخن خویش را گفته و برای خود و شما و دیگر مسلمانان از خداوند بزرگ از هر گناهی آمرزش می‌خواهم پس از او آمرزش بخواهید که او بسیار آمرزنده و مهربان است.