خطبه‌ی اول:
ستایش از آن الله است. از آن خداوندی که شعائر اسلام را والا داشته و آن را برای بندگان خود واضح و روشن گرداند... او که میان ماهها و روزها برتری قرار داد و حج را رکنی از ارکان این دین بزرگ گرداند...
وی را سپاس میگویم ـ که او پاک و منزه است ـ و شکرش را به جای میآورم و عفو زیبایش را میخواهم و برای گناهان و معاصی از او آمرزش میخواهم و از وی هدایت و توفیق و داخل شدن در زمرۀ کسانی را میخواهم که «گفتند پروردگار ما الله است سپس استقامت ورزیدند»...
اما بعد:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلۡتَنظُرۡ نَفۡسٞ مَّا قَدَّمَتۡ لِغَدٖۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ خَبِيرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ ١٨﴾ [الحشر: ١٨].
«اى كسانى كه ايمان آوردهايد از الله پروا داريد و هر كسى بايد بنگرد كه براى فردا [ى خود] از پيش چه فرستاده است و [باز] الله خدا بترسيد در حقيقتالله به آنچه مىكنيد آگاه است».
﴿وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُ مَا فِيٓ أَنفُسِكُمۡ فَٱحۡذَرُوهُۚ﴾ [البقرة: ٢٣٥].
«و بدانيد كه الله آنچه را در دل داريد مىداند پس از [مخالفت] او بترسيد».
اوقات خود را حفظ نمایید که این اوقات با قیمت قابل سنجش نیستند و و کارها را با ترازوی شرع بسنجید و نیتها و اهداف خود را درست گردانید و با اخلاص فضیلت این اعمال را به دست آورید و جهان غیب را در حال پنهان و آشکار به یاد داشته باشید که چه خوب است مراقبت نفس و چه باارزش است!
روزهای باارزش خود را پیش از از دست رفتن آن غنیمت شمارید، این روزهایی که خداوند آنها را شرف و فضیلت داده است.
ای مسلمانان: در این روزهای مبارک، مکه به استقابل جمع حاجیان میرود و مسجد الحرام مهمانان خداوند را در آغوش میگیرد. حاجیانی که از هر بلندی و پستی و از هر دور و نزدیک آمدهاند تا ندای پروردگار را لبیک گویند و تا دستور خلیل وی (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) را اجابت کنند:
﴿وَأَذِّن فِي ٱلنَّاسِ بِٱلۡحَجِّ يَأۡتُوكَ رِجَالٗا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٖ يَأۡتِينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٖ ٢٧ لِّيَشۡهَدُواْ مَنَٰفِعَ لَهُمۡ﴾ [الحج: ٢٧-٢٨].
«و در ميان مردم براى حج بانگ برآور تا [زايران] پياده و [سوار] بر هر شتر لاغرى كه از هر راه دورى مىآيند به سوى تو روى آورند (٢٧) تا شاهد منافع خويش باشند».
حاجیان مشتاقانه و آرزمندانه میآیند... در حالی که در مسیر خود بسوی بیت الله میروند، شادی آنان را در برگرفته و امید بخشیده شدن گناهان و دستیابی به بهشتهای خداوندی را دارند رکن پنجم از ارکان دینشان را در مقدسترین نقطۀ روی زمین به انجام میرساند.
این است مکۀ مکرمه، تاریخ و خاطرات...
﴿إِنَّ أَوَّلَ بَيۡتٖ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكٗا وَهُدٗى لِّلۡعَٰلَمِينَ ٩٦ فِيهِ ءَايَٰتُۢ بَيِّنَٰتٞ مَّقَامُ إِبۡرَٰهِيمَۖ وَمَن دَخَلَهُۥ كَانَ ءَامِنٗاۗ﴾ [آل عمران: ٩٦-٩٧].
«در حقيقت نخستين خانهاى كه براى [عبادت] مردم نهاده شده همان است كه در مكه است و مبارک و براى جهانيان [مايۀ] هدايت است (٩٦) در آن نشانههايى روشن است [از جمله] مقام ابراهيم، و هركه در آن درآيد در امان است».
پیامبران به سوی این خانه حج کردهاند و امام حنفا (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) در آن نماز گزارده است... از مکه نور هدایت تابیدن گرفت و رسالت توحید آغاز گردید تا آنکه همۀ زمین را در برگرفت و جهان را تغییر داد و زیباترین و بزرگ‌ترین تمدنی را که جهان شناخت پایه گذارد...
مکه مرکز جهان و سمبل وحدت مسلمانان و منبع نور است برای جهانیان... بهترین سرزمین‌هاست نزد خداوند و محبوب‌ترین آن‌هاست نزد رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ
این مکه است (مادر شهرها) که زادگاه بهترین انسانهاست... پیامبر ما بر خاک آن رشد یافت و بر زمین آن راه رفت... مکه در عرض نیم قرن زندگی پیامبر خدا (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) را بر خاک خود مشاهده کرد. چه شرفی بالاتر از این شرف است؟ اگر این خاک سخت میگفت چه سیرتی را بیان میکرد و چه تاریخی را بر میشمرد؟!
در این سرزمین جبرئیل امین ـ علیه السلام ـ با وحی نازل شد و در این سرزمین رسول خدا (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) کلمۀ توحید را بر کوه صفا فریاد زد...
اگر کعبه لب میگشود و اگر زمزم و مقام ابراهیم سخن میگفتند چنین بیان میکردند که روزی اینجا ابوبکر بود و عمر بود، عثمان بود و علی بود و دیگر اصحاب بودند... آنان که دنیا را نورانی کردند و زمین را پاک ساختند... و در اینجا بود که توحید با بت پرستی به نبرد پرداخت تا آنکه خداوند دین خود را پیروز ساخت...
اینجا بود که پیامبر (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) در برابر کعبه ایستاد تا آنکه مبادی این دین را بیان نماید و تا آنکه مترقیترین برنامۀ انسانی را طرح بریزد... طرحی که همۀ تمدنها تاکنون از ترسیم آن ناتوان ماندهاند.
حجاج بیت الله الحرام: رسیدن شما به این خانۀ محترم خداوند مبارک باد... این شعائر و این احساس بر شما مبارک باد... بر شما مبارک باد این زمان شریف و این مکان شریف و این اعمال بس عظیم... خداوند را برای این نعمت‌های حمد و شکر گوید که او اعلام نموده برای شاکران افزون خواهد داد.
خوش آمدید... شما مهمان خداوندید که گرامیداشت و احترامش واجب است...
خداوند حجتان را آسان گرداند و شما را از هر گزندی محفوظ بدارد و حجتان را مبرور و تلاشتان را مشکور سازد و از ما و شما اعمالمان را بپذیرد.
ای مسلمانان: قصد نمودن این سرزمین پاک باعث پاک شدن گناهان و از بین رفتن آنان میشود و بلکه بالاتر از این، حج مبرور پاداشی ندارد به جز بهشت... و این سخن پیامبرتان (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) است.
چه اندازه درونها برای مکه مشتاق شده و چقدر قلب‌ها برای آن بیتاب گشته‌اند... و چه انسان‌هایی که در شوق و سوز آن گریستهاند... چه انسان‌ها که حسرت دیدن «وادی محسر» را دارند... آرزو دارند شبی در منا بمانند و ساعتی در عرفه توقف کنند یا در شب مزدلفه شریک باشند و در ازدحام جمرات حضور داشته باشند... یا آنکه طواف خانه کنند و اشک بریزند...
و همچنان موکب حجاج از هر راه دور و نزدیک سرازیر است...
چه زیباست صدای لبیک که بر هواپیماها در آسمان و در کشتیها در دریا و در اتوموبیلها در جادهها به گوش میرسد...
لبیک اللهم لبیک... لبیک لا شریک لک لبیک... إن الحمد و النعمة لک والملک... لا شریک لک.
مقصد یگانه و هدفی یگانه... این قافلههای ایمان است... این سفر زندگی است که به جایی که دل‌ها بدان گرایش دارند... بسوی سمبل اسلام و قبلۀ مسلمانان.
ای حجاج بیت الله الحرام... منزلت حج نزد خداوند متعال بس بزرگ است و این شعیره در دین جایگانی عظیم دارد... خداوند این شعیره را با این سخن خود واجب گردانده است که:
﴿وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلۡبَيۡتِ مَنِ ٱسۡتَطَاعَ إِلَيۡهِ سَبِيلٗاۚ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٩٧﴾ [آل عمران: ٩٧].
«و براى الله حج آن خانه بر عهده مردم است كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد و هركه كفر ورزد يقينا الله از جهانيان بىنياز است».
اما در مورد فضل آن ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده است که رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) فرمودند: «عمره تا عمره کفاره ای است برای بین آن دو و حج مبرور پاداشی ندارد جز بهشت» [به روایت بخاری و مسلم].
همچنین در صحیح آمده است که از رسول خداوند (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) پرسیده شد: کدام یک از اعمال بهتر است؟ ایشان فرمودند: «ایمان به خداوند عزوجل» سپس پرسیدند: پس از آن چه؟ ایشان فرمود: «جهاد در راه خداوند» باز پرسیده شد: سپس چه عملی؟ فرمود: «حج مبرور».
حج مبرور تجارت دنیا آخرت و پیروزی در هر دوی آنها است.
از ابن مسعود رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) فرمودند: «حج و عمره را در پی هم انجام دهید که آن دو فقر را از بین میبرند و گناهان را چنان پاک میکنند که آتش ناپاکی آهن را پاک میسازد» [به روایت احمد و ترمذی با سند صحیح].
و در صحیحین آمده است که رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) فرمودند: «هرکه حج این خانه را به جای آورد و بد دهانی و گناه نکرد به مانند روزی که مادرش او را به دنیا آورد بر خواهد گشت» یعنی به مانند روز تولد از گناهان پاک خواهد شد... این به همراه چند برابر شدند حسنات و بالا رفتن درجات است.
از جابر رضی الله عنه از رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) روایت است که ایشان فرمودند: «نماز در این مسجد من بافضیلتتر است از هزار نماز در دیگر مساجد مگر مسجد الحرام، و نماز در مسجد الحرام صد هزار بار بافضیلتتر است از نماز در دیگر مساجد» [به روایت احمد و ابن ماجه با سند صحیح و اصل این حدیث در صحیح است]
این یعنی نماز در مسجد الجرام به اندازۀ نماز ٥٤ سال ارزش دارد.
آیا پس از این کسی برای اینکه دلش هوای حرم کرده است ملامت خواهد شد؟ این جدای از مواقف رحمت در عرفات و مشعر الحرام و منی و طواف خانۀ خدا و سعی بین صفا و مروه و رمی جمرات است، که همۀ اینها از مواقف رحمت و اجابت دعایند.
اما عرفات... و تو چه میدانی که عرفات چیست! رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) میفرماید: «هیچ روزی نیست که خداوند در آن بیشتر از روز عرفات بندگانی را از آتش نجات داده باشد و او در عرفات [به بندگانش] نزدیک میشود سپس بخاطر آنان بر ملائکهاش فخر مباهات میکند و می‌گوید: اینها چه میخواهند؟» [به روایت مسلم].
آنها رحمت پروردگار و بهشت او را میخواهند... آنها مغفرت گناهانشان و آزادی از آتش را میخواهند... آنان از حاهای دور دنیا آمدهاند... خانواده و سرزمین خود را ترک گفتهاند و هر چه را توانستهاند خرج کردهاند تا به به این مکانها شریفه برسند...
آن هم در زمانهای که میبینی برخی از ثروتمندان از ادای این فریضه تنبلی میکنند و پول و وقت خود را در راه سفر و تفریح و خوشگذرانی و غفلت هدر میدهند و حتی یک بار هم به حج نرفتهاند.
اینها بدانند که رکنی از ارکان اسلام را ترک گفتهاند... عمر بن خطاب رضی الله می‌گوید: هرکه وضع مالی خوبی داشت و حج را به جای نیاورد و مرد، اگر خواست به مانند یهودیان و مسیحیان بمیرد». و به مانند این سخن از علی بن ابیاطلب رضی الله عنه نیز روایت شده است.
پس باید که شخص توانگر تقوای خداوند را پیشه ساخته و پیش از از دست دادن فرصت دست به کار شود و اگر ناتوانی یا مرگ او را غافلگیر ساخت آنگاه عذر آوردن برای او سودی نخواهد داشت.
أعوذ بالله من الشیطان الرجیم:
﴿وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلۡبَيۡتِ مَنِ ٱسۡتَطَاعَ إِلَيۡهِ سَبِيلٗاۚ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٩٧﴾ [آل عمران: ٩٧].
«و براى الله حج آن خانه بر عهده مردم است [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد و هركه كفر ورزد يقينا الله از جهانيان بىنياز است».
خداوند من و شما را به واسطۀ کتابش و سنت پیامبرش، برکت و سود رساند، این سخنم را گفته و برای خود و شما از خداوند متعال مغفرت میخواهم.