خطبه‌ی اول:
ستایش مخصوص الله پروردگار جهانیان است او که رحمان و رحیم است و صاحب روز جزا است. او را ستایش می‌گویم و گواهی می‌دهم که معبود به حقی جز او نیست که تنها و بی‌شریک است. او که پادشاه به حق است و گواهی می‌دهم که سرور و پیامبر ما محمد ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ بنده و پیامرسان او و امام پیامبران و آخرین آن‌هاست. خداوندا بر بنده و پیامبرت محمد، و بر اهل بیت و یاران او و تابعین و همة کسانی که به نیکی پیروی آنان را کنند، درود و سلام فرست.
اما بعد، ای بندگان خداوند تقوای او را پیشه سازید «و از روزی بترسید که در آن به سوی الله باز خواهید گشت سپس هر کس آنچه را انجام داده به طور کامل دریافت خواهد کرد و به آنان ستم نخواهد شد» [البقرة: ٢٨١].
ای بندگان خداوند: گذر شب و روز، تغییر اوضاع و وقوع سختی‌ها و غم‌ها را در پی دارد که بر انسان مستولی شده و در جسم و جان و مال و آبرو و یا وطن او زیان وارد می‌سازند که این‌ها باعث دلتنگی او شده و در پی از بین بردن آن می‌شود و اینجاست که این سخن خداوند متعال را به یاد می‌آورد که می‌فرماید:
﴿وَإِن يَمۡسَسۡكَ ٱللَّهُ بِضُرّٖ فَلَا كَاشِفَ لَهُۥٓ إِلَّا هُوَۖ وَإِن يَمۡسَسۡكَ بِخَيۡرٖ فَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ ١٧﴾ [الأنعام: ١٧].
«و اگر الله به تو زیانی برساند کسی جز او برطرف کننده‌ی آن نیست و اگر خیری به تو برساند پس او بر هر چیزی تواناست».
﴿قُلۡ مَن يُنَجِّيكُم مِّن ظُلُمَٰتِ ٱلۡبَرِّ وَٱلۡبَحۡرِ تَدۡعُونَهُۥ تَضَرُّعٗا وَخُفۡيَةٗ لَّئِنۡ أَنجَىٰنَا مِنۡ هَٰذِهِۦ لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلشَّٰكِرِينَ ٦٣ قُلِ ٱللَّهُ يُنَجِّيكُم مِّنۡهَا وَمِن كُلِّ كَرۡبٖ ثُمَّ أَنتُمۡ تُشۡرِكُونَ ٦٤﴾ [الأنعام: ٦٣-٦٤].
«بگو چه کسی شما را از تاریکی‌های خشکی و دریا می‌رهاند در حالی که او را به زاری و در نهان می‌خوانید که اگر ما را از این [مهلکه] برهاند البته از سپاس‌گزاران خواهیم بود (٦٣) بگو این الله است که شما را آن و از هر سختی دیگری نجات می‌دهد، سپس شما شرک می‌ورزید».
اینجاست که به یقین خواهد رسید تنها خداوند است که نجات دهندة از همة سختی‌ها و از بین برندة زیان‌ها و یاری‌دهنده است. رو به سوی او می‌آورد و فروتنانه و خاشعانه در اوقات اجابت دعا از او یاری می‌خواهد چنانکه خداوند متعال می‌فرماید: «پروردگار شما گفت: مرا بخوانید تا شما را استجابت کنم» [المومن: ٦٠].
به امید آنکه خداوند برای سختی او فرجی حاصل کند و غم او را از بین ببرد.
او به همان دعای جامعی پناه می‌برد که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ بدان متوسل می‌شد، چنانکه حسن بصری از انس بن مالک رضی الله عنه روایت می‌کند که اگر مساله‌ای باعث غم و ناراحتی رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌شد چنین دعا می‌کرد: «ای زنده‌ی برپادارنده، به رحمت تو متوسل می‌شوم و یاری می‌خواهم».
و چنانکه در حدیث صحیحی که امام احمد در مسند خود با إسناد صحیح از عبدالله بن مسعود ـ رضی الله عنه ـ روایت می‌کند که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «اگر بنده‌ای که به او غم یا غصه‌ای رسیده است بگوید: «اللهم إني عبدك، وابنُ عبدك، وابنُ أمَتِك، ناصيتي بيدك، ماضٍ فيَّ حكمك، عدلٌ فيَّ قضاؤك، أسألك بكلِّ اسمٍ هو لك سمَّيتَ به نفسَك، أو علَّمتَه أحدًا من خلقك، أو أنزلتَه في كتابك، أو استأثرتَ به في علم الغيب عندك أن تجعل القرآن ربيعَ قلبي، ونورَ صدري، وجلاءَ حزني، وذهاب همِّي» یعنی: «خداوندا من بنده‌ی توام و بنده‌ی بنده‌ی تو و بنده‌ی کنیز تو. پیشانی‌ام به دست توست و حکم تو در مورد من اجرا شدنی است و قضاوت عادلانه. از تو به واسطه‌ی همه‌ی نام‌هایی که داری و خود بر خود گذاشته‌ای یا به کسی از بندگانت یاد داده‌ای یا در کتابت نازل کرده‌ای یا در علم غیب خود نزد خود نگه داشته‌ای در خواست می‌کنم که قرآن را بهار قلب من و نور سینه‌ام و از بین برنده‌ی غم و غصه‌ام قرار دهی»، خداوند غم و غصه‌اش را از بین برده و به جایش فرج و گشایش خواهد آورد» گفته شد ای پیامبر خدا آیا این دعا را نیاموزیم؟ فرمود: «آری شایسته است هرکه آن را شنید آن را بیاموزد».
همچنین دعای یونس نبی ـ علیه السلام ـ زمانی که در شکم ماهی بود؛ حاکم نیشابوری ـ رحمه الله ـ در مستدرک خود از سعد بن ابی وقاص ـ رضی الله عنه ـ روایت می‌کند که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «دعای یونس هنگامی که در شکم ماهی دست به دعا برداشت این بود: ﴿لَّآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنتَ سُبۡحَٰنَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ ٨٧﴾ هیچ مسلمانی برای چیزی این دعا را نمی‌گوید مگر آنکه خداوند وی را استجابت خواهد کرد» و این مصداق این کلام خداوند متعال است که می‌فرماید:
﴿فَٱسۡتَجَبۡنَا لَهُۥ وَنَجَّيۡنَٰهُ مِنَ ٱلۡغَمِّۚ وَكَذَٰلِكَ نُۨجِي ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٨٨﴾ [الأنبياء: ٨٨].
«پس او را استجابت کردیم و از غصه نجاتش دادیم و همینگونه مومنان را نیز نجات خواهیم داد».
همچنین از بزرگ‌ترین عواملی که باعث از بین رفتن زودهنگام غم و غصه و پیروزی و نجات از هول و هراس روز قیامت است، برپا داشتن حق خداوند با ایمان به وی و شتاب در جهت رضایت او و ایمان به پیامبرش و پیروی از سنت او و حاکم گرداندن شریعت وی است که از جملة آن:
برپا داشتن حق مردم با نیکی به آن‌ها در همة عرصه‌های خیر است، با الگو قرار دادن پیامبر بزرگوارمان ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ که ام المومنین خدیجه ـ رضی الله عنها ـ هنگامی که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ از اولین دیدار با فرشتة وحی هراسناک شده بود دربارة این خصلت او گفت: به خدا سوگند که خداوند هرگز تو را خوار نخواهد کرد زیرا تو صلة رحم می‌کنی؛ و بار ناتوانان را بر دوش می‌کشی، و به مستمندان رسیدگی می‌کنی؛ و مهمان‌نواز هستی، و در راه حق مردمان را یاری می‌رسانی! این روایت را بخاری و مسلم در صحیح خود آورده‌اند.
این یاری‌رسانی و رسیدگی به مستمندان نمونه‌ای از برداشتن غم و غصه از غصه‌داران و رفع کابوس سختی‌ها از دوش آن‌هاست و رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «کارهای خیر انسان را از مرگ بد و از آفات و عوامل هلاکت حفظ می‌کند و اهل نیکی در دنیا اهل نیکی در آخرتند» [به روایت حاکم در مستدرک با سند صحیح].
این نیکی در واقع انجام دادن حق برادری است. همان حقی که خداوند متعال دربارة آن می‌فرماید:
﴿إِنَّمَا ٱلۡمُؤۡمِنُونَ إِخۡوَةٞ﴾ [الحجرات: ١٠].
«همانا مومنان برادران یکدیگرند».
و می‌فرماید:
﴿وَٱلۡمُؤۡمِنُونَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتُ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلِيَآءُ بَعۡضٖۚ﴾ [التوبة: ٧١].
«مردان و زنان مومن، برخی یار و یاور برخی دیگرند».
و رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ دربارة این برادری می‌فرماید: «مثال مومنان در دوستی و مهربانی و عطوفتی که میان یکدیگر دارند همانند یک بدن است که اگر عضوی از آن به درد آید دیگر اعضا با تب و شب‌بیداری با آن همدردی می‌کنند» [به روایت مسلم در صحیح از حدیث نعمان بن بشیر].
و این اشاره‌ای است پرمعنا که مشخص می‌کند از بین بردن سختی مسلمان و همراهی با او در سختی‌ها و یاری رساندن به او از جملة مقتضیات برادری ایمانی است که پاداش کریمانة آن در حدیثی که شیخین بخاری و مسلم در صحیح خود از عبدالله بن عمر ـ رضی الله عنهما ـ روایت کرده‌اند آمده است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «مسلمان برادر مسلمان است؛ به او ستم نمی‌کند و او را تسلیم نمی‌کند و هرکه برای نیاز برادرش تلاش کند خداوند نیز در رفع نیازش او را یاری می‌کند و هرکه یک سختی از سختی‌های دنیا را از برادرش بردارد خداوند نیز یک سختی از سختی‌های آخرت از او برطرف می‌کند و هرکه مسلمانی را بپوشاند [و او را رسوا نکند] خداوند نیز او را در روز قیامت می‌پوشاند» این لفظ حدیث بخاری است، و در لفظ مسلم این جمله نیز هست که: «هرکه بر سختی‌دیده‌ای [در پس دادن قرضش] آسان بگیرد [و به او مهلت دهد] خداوند نیز در دنیا و آخرت بر او آسان می‌گیرد و خداوند در یاری بنده است تا هنگامی که بنده در یاری رساندن به برادرش تلاش می‌کند».
این حدیث ـ چنانکه اهل علم گفته‌اند ـ اشاره‌ای است به مبدا «جزا از جنس علم است». بر این اساس پاداش از بین بردن سختی دیگران در دنیا، از بین رفتن سختی در آخرت است، در حالی که سختی‌های دنیا با سختی‌های آخرت قابل مقایسه نیستند زیرا سختی‌های آخرت و هول و هراس آن بسیار بزرگ و عظیم است. برای همین است که خداوند جزای از بین بردن سختی دیگران را برای آخرت نهاده است، آنجایی که انسان بسیار به فضل و رحمت خداوند نیازمند است و همانا خداوند بندگان رحیمش را مورد رحمت قرار می‌دهد.
پس ای بندگان خداوند تقوای او را در یاد داشته باشید و با همراهی برادران و خواهرانتان در سختی‌ها و مصیبت‌ها برای بر پا داشتن حقوق برادری دینی تلاش کنید و آنان را با آنچه به سود آن‌هاست و به زیان شما نیست توسط همان نعمت‌هایی که خداوند به شما عطا کرده است یاری کنید تا خشنودی پروردگار را به دست آورید و به سهم خود در دعوت به اسلام و راه پروردگار شریک شوید و چهره‌ای زیبا از جامعه‌ی مسلمان ارائه دهید تا الگویی زیبا از زندگی پاک در پرتو ایمان، برگرفته از راه و روش قرآن و سنت سید مرسلین به نمایش بگذارید.
خداوند من و شما را به واسطة کتاب و سنت سود رسانَد. این سخن را گفته و از خداوند بزرگ برای خود و شما و دیگر مسلمانان از هر گناهی آمرزش می‌خواهم که او بسیار آمرزنده و مهربان است.