خطبه‌ی اول:
سپاس مخصوص خداوندی است که آفرید و به زیبایی آفرید و تقدیر نمود و هدایت کرد، او را سپاس می‌گویم و گواهی می‌دهم که معبودی به حق نیست جز الله واحد بی‌شریک، آن آفرینندة زمین و آسمان‌های بلند، و گواهی می‌دهم که سرور و پیامبر ما محمد، بنده و پبامبر برگزیده و مورد رضایت اوست... خداوندا بر بنده و پیامبرت محمد، و بر اهل بیت و یاران نیک و متقی او درود و سلام فرست.
ای بندگان خداوند تقوای او را پیشه سازید و ایستادنتان در مقابل او در آن روزی که بر وی عرضه می‌شوید را به یاد آورید، روزی که انسان از برادر خود و از مادر و پدرش و از همسر و فرزندانش می‌گریزد، زیرا هر کدام از آنان به کار خود مشغولند.
ای بندگان خداوند:
روش انسان آگاه و بیدار در نظر گرفتن کمال آمادگی در برابر مکر و توطئه‌ی دشمنان است گر چه این خطر براساس قدرت دشمن و میزان توانایی او در آسیب رساندن متفاوت است اما شدیدترین و خطرناک‌ترین و زیانبارترین این دشمنی‌ها دشمنی کسی است که خداوند در کتاب خود چنین در مورد وی هشدار داده و فرموده است:
﴿إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ لَكُمۡ عَدُوّٞ فَٱتَّخِذُوهُ عَدُوًّاۚ إِنَّمَا يَدۡعُواْ حِزۡبَهُۥ لِيَكُونُواْ مِنۡ أَصۡحَٰبِ ٱلسَّعِيرِ ٦﴾ [فاطر: ٦].
«همانا شیطان دشمن شماست پس او را دشمن بدارید همانا او حزب خود را فرا می‌خواند تا از یاران آتش باشند».
این دشمنی که با سرپیچی شیطان از سجده به آدم و در پی آن خارج ساختن وی از بهشت آغاز گردید خود را با وعده‌ای که شیطان برای گمراه سازی بنی‌آدم و در کمین نشستن برای آن‌ها در هر کمین‌گاه، به نمایش می‌گذارد؛ چنان که خداوند متعال ما را چنین آگاه ساخته و فرموده است:
﴿قَالَ فَبِمَآ أَغۡوَيۡتَنِي لَأَقۡعُدَنَّ لَهُمۡ صِرَٰطَكَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ ١٦ ثُمَّ لَأٓتِيَنَّهُم مِّنۢ بَيۡنِ أَيۡدِيهِمۡ وَمِنۡ خَلۡفِهِمۡ وَعَنۡ أَيۡمَٰنِهِمۡ وَعَن شَمَآئِلِهِمۡۖ وَلَا تَجِدُ أَكۡثَرَهُمۡ شَٰكِرِينَ ١٧﴾ [الأعراف: ١٦-١٧].
«گفت پس به سبب آنکه مرا به بی‌راهه افکندى من هم برای [فریفتن] آنان حتما بر سر راه راست تو خواهم نشست (١٦) آنگاه از پيش رو و از پشتسرشان و از طرف راست و از طرف چپشان بر آن‌ها مىتازم و بيشترشان را شكرگزار نخواهى يافت».
همچنین در عهدی که شیطان با خود بسته است که هیچ راهی را برای گمراه‌سازی بنی‌آدم رها نسازد:
﴿وَلَأُضِلَّنَّهُمۡ وَلَأُمَنِّيَنَّهُمۡ وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُبَتِّكُنَّ ءَاذَانَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلۡقَ ٱللَّهِۚ﴾ [النساء: ١١٩].
«و آنان را سخت گمراه و دچار آرزوهای دور و دراز خواهم کرد و وادارشان می‌کنم تا گوش‌های دام‌ها را شکاف دهند و وادارشان می‌کنم تا آفریده‌ی الله را دگرگون سازند».
اگر گمراه سازی و مشغول ساختن مردم با آرزوهای دروغین و دعوت آنان به بریدن گوش چارپایان و تغییر خلقت خداوند برخی از تیرهایی است که شیطان در تیردان خود دارد، اما چیزی هست که شیطان بیش از هر چیز دیگری آن را بد می‌داند و آن الفت و همدلی و مهربانی میان مسلمانان و وحدت میان آنان است.
این، شیطان را بر آن می‌دارد که در جهت برانگیختن اسباب تفرقه میان آن‌ها و کاشتن تخم فتنه با ایجاد درگیری میان آنان به هدف قطع رابطة برادری، تلاش نماید. این همان «تحریش» و دو به هم زنی است که پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ در مورد آن هشدار داده و فرموده است: «شیطان از این نا امید شده است که نمازگزاران در جزیرة العرب او را عبادت کنند اما در ایجاد دشمنی میان آن‌ها امید دارد» [به روایت مسلم و احمد و ترمذی از حدیث جابر بن عبدالله].
تلاش برای ایجاد دشمنی و اختلاف و امید او برای رسیدن به این هدف همچنان باقی است و نا امیدی به آن راه نیافته است، برای همین است که او برای این هدف تلاش می‌کند و با حیله‌های گوناگون برخی از فرزندان این امت را به جان برخی دیگر می‌اندازد؛ با برانگیختن عوامل نزاع و دشمنی آن هم به واسطة روش‌هایی که آن را در دید دیگران به صورت مصلحت‌هایی خردمندانه به نمایش می‌گذارد و در این راه از کسانی که گام‌های او را می‌پیمایند و زیر پرچم او حرکت می‌کنند سود می‌جوید چنانکه در حدیثی که امام مسلم در صحیح خود از حدیث جابر بن عبدالله ـ رضی الله عنه ـ روایت کرده است آمده که گفت: شنیدم رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرمود: «عرش ابلیس در دریا است پس لشکریان خود را می‌فرستد تا بین مردم فتنه بیاندازند و بزرگ‌ترین سربازان نزد او آنان هستند که بیشتر فتنه‌گری می‌کنند؛ یکی از آن‌ها می‌آید و می‌گوید: چنین و چنان کردم. شیطان می‌گوید: کاری انجام نداده‌ای. سپس دیگری می‌آید و می‌گوید: چنین و چنان کرده‌ام. شیطان می‌گوید: کاری نکرده‌ای. و یکی دیگر از آن‌ها می‌آید و می‌گوید: او را ترک نکردم تا میان او و همسرش جدایی انداختم. پس ابلیس او را به خود نزدیک کرده و می‌گوید: آفرین بر تو».
ببینید شیطان با برادران یوسف چکار کرد آنگاه که میان او برادرانش دشمنی انداخت و آنان در حق او دشمنی و نیرنگ رو داشتند.
جز اینکه صاحبان خرد، آنانی که خداوند شیطان را بر آنان مسلط نساخته است می‌دانند پروردگار مهربانشان همانگونه که آنان را از اطاعت شیطان و دوست گرفتن وی برحذر داشته است، همانگونه نیز در کتاب خود به آنان آشکار نموده است که چگونه از تفرقه‌اندازی و فتنه‌گری شیطان در امان بمانند.
در مقدمة این توصیه‌های قرآنی اعتصام به ریسمان الهی قرار دارد، آنگونه که خداوند به ما امر نموده است، خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَٱعۡتَصِمُواْ بِحَبۡلِ ٱللَّهِ جَمِيعٗا وَلَا تَفَرَّقُواْۚ وَٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ إِذۡ كُنتُمۡ أَعۡدَآءٗ فَأَلَّفَ بَيۡنَ قُلُوبِكُمۡ فَأَصۡبَحۡتُم بِنِعۡمَتِهِۦٓ إِخۡوَٰنٗا وَكُنتُمۡ عَلَىٰ شَفَا حُفۡرَةٖ مِّنَ ٱلنَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنۡهَاۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ ءَايَٰتِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَهۡتَدُونَ ١٠٣﴾ [آل عمران: ١٠٣].
«و همگی به ریسمان الله چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا را بر خود یاد کنید آنگاه که دشمنان [یکدیگر] بودید پس میان دل‌های شما الفت انداخت تا به لطف او برادران هم شدید و بر کنار پرتگاه آتش بودید که شما را از آن رهانید این گونه خداوند نشانه‌هاى خود را برای شما روشن می‌کند باشد که شما راه یابید».
که این امر به پایبندی به دین اسلام و یا قرآن است و چنانکه امام مسلم در صحیح خود و امام احمد در مُسند از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت کرده‌اند که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «همانا خداوند متعال از سه چیز بر شما خشنود است و سه چیز را برای شما بد می‌دارد؛ اینکه او را عبادت کنید و به او چیزی شریک نیاورید و اینکه به ریسمان خداوند چنگ زنید و دچار تفرقه نشوید و اینکه والیان امر را نصیحت کنید، دوست می‌دارد و برای شما سخن گفتن در کار دیگران و درخواست بسیار و هدر دادن مال را بد می‌دارد».
همچنین یاد نمودن نعمتی که خداوند بر بندگانش ارزانی داشته از جمله نعمت برادری در دین، پس از دشمنی‌های جاهلیت و درگیری‌ها و انتقام‌های جاهلی.
و از جملة این عوامل: پیروی نمودن از راه مستقیم خداوند و دوری از برگرفتن راه‌های متفرق است زیرا بر هر کدام از این راه‌ها شیطانی است که به آن دعوت می‌دهد، چنانکه در حدیثی که امام احمد و نسائی و ابن حِبان و حاکم با إسناد صحیح از عبدالله بن مسعود ـ رضی الله عنه ـ روایت کرده‌اند چنین آمده که وی فرمود: روزی رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ خطی کشید و گفت: «این راه خداوند است» سپس خط‌هایی در سمت راست و چپ آن کشید و گفت: «این‌ها دیگر راه‌هاست، که بر هر راهی از آن‌ها شیطانی است که به سوی آن دعوت می‌دهد» سپس این آیه را خواند: «و بدانید که این راه مستقیم من است پس آن را پی بگیرید و از دیگر راه‌ها پیروی نکنید که شما را از راه او پراکنده سازد. این‌هاست که شما را به آن سفارش نموده است باشد که تقوا پیشه سازید» [الأنعام: ١٥٣].
این سفارشی است ربانی و بزرگوار از پروردگاری مهربان، سفارشی برای بندگانش که راه خداوند را در پی گیرند و از آن کنار نروند و راهی دیگر نجویند و دینی جز آن نگیرند چرا که اگر آنان راه‌های شیطان را در پی گرفتند آنان را به انحراف کشانده و از راه خداوند و دین او که برای آنان قرار داده است دور می‌گرداند که آن دین اسلام است، دینی که پیامبرانش را به آن سفارش نموده و امت‌های پیش از ما را به بر گرفتن آن امر نموده است.
از دیگر راه‌های سالم ماندن از دو به هم زنی و فتنه‌انگیزی شیطان عادت دادن زبان به سخن نیک است چنانکه خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُواْ ٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُۚ إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ يَنزَغُ بَيۡنَهُمۡۚ إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ كَانَ لِلۡإِنسَٰنِ عَدُوّٗا مُّبِينٗا ٥٣﴾ [الإسراء: ٥٣].
«به بندگانم بگو آنچه را بهتر است بگویند، همانا شیطان میان آن‌ها دشمنی می‌اندازد. شیطان برای شما دشمنی آشکار است».
این آیه ـ چنانکه حافظ ابن کثیر می‌گوید: «دستوری است از سوی خداوند تبارک و تعالی به پیامبرش که بندگانش را چنین امر نماید که در سخنشان با یکدیگر و گفتگوهایشان بهترین سخن را به زبان آورند زیرا اگر چنین نکنند شیطان میان آنان را به هم زده و سخن [بد] آن‌ها را به مرحلة عمل در آورده و شر و دشمنی و درگیری رخ می‌دهد».
زیرا سخن نیک پیام‌آور نیکی و راهبر انسان به سوی همگرایی و راهی به اتحاد و شکست شیطان و ناموفق ساختن تلاش وی برای ایجاد فتنه و تفرقه میان فرزندان یک امت است، همان تنازعی که خداوند بندگانش را نسبت به آن و عاقبت بد آن هشدار داده و فرموده است:
﴿وَلَا تَنَٰزَعُواْ فَتَفۡشَلُواْ وَتَذۡهَبَ رِيحُكُمۡۖ﴾ [الأنفال: ٤٦].
«و با هم کش مکش مکنید که ضعیف شده و هیبتتان از بین می‌رود».
برای آنانی که با یکدیگر دشمنی می‌ورزند همین سستی و شکست به عنوان عاقبت بد کارشان کافی است، همین به عنوان هشدار برای صاحبان خرد کافی است که خود را از وسوسة شیطان و در پی گرفتن گام‌های او دور بدارند و خود را از در پی گرفتن راه‌های او که آن را با سخنان خود زینت می‌دهد کنار گیرند، راه‌هایی که پیروان او، آنانی که رهبری خود را به او سپرده‌اند در پی می‌گیرند و آن را با وعده‌ها و آرزوهای دروغین زینت می‌دهد. راه‌هایی که در این زمانه خود را به صورت‌های مختلف که حد و مرز ندارد نشان داده است از جمله رسانه‌های جدید و اینترنت، به طوری که امروزه برای خود عرصه‌ای بدون مرز و میدانی برای نشر دعوت‌ها و ترویج آن در اختیار دارد.
ویژگی فتنه آن است که زیان آن فراگیر است و تنها ویژة یک شخص و یک گروه نیست و هرکه به آن وارد شود در آن می‌افتد... نشسته در آن بهتر از ایستاده است و ایستاده بهتر از رونده و رونده بهتر از دونده، چنانکه رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ در احادیث صحیح که بخاری و مسلم روایت نموده‌اند، بیان فرموده است.
پس ای بندگان خداوند، تقوای او را پیشه سازید و بدانید که در پایبندی شما به ریسمان الهی و پیروی از راه راست او و دوری از پیروی دیگر راه‌ها و محافظت بر اسباب وحدت بهترین توشه برای رسیدن به رضوان خداوندی و شکست شیطان و برگرداندن نیرنگ وی و شکست لشکریان و پیروان اوست.
أعوذ بالله من الشیطان الرجیم
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِي ٱلۡأَرۡضِ حَلَٰلٗا طَيِّبٗا وَلَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَٰتِ ٱلشَّيۡطَٰنِۚ إِنَّهُۥ لَكُمۡ عَدُوّٞ مُّبِينٌ ١٦٨ إِنَّمَا يَأۡمُرُكُم بِٱلسُّوٓءِ وَٱلۡفَحۡشَآءِ وَأَن تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ ١٦٩﴾ [البقرة: ١٦٨-١٦٩].
«ای مردم از آنچه در زمین است حلال و پاکیزه را بخورید و از گام‌های شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شماست (١٦٨) همانا او شما را به بدی و فحشا امر می‌کند و شما را وا می‌دارد که بر خداوند آنچه را نمی‌دانید به دروغ نسبت دهید».