خطبه های حرمین

خطبه‌ی اول:

ستایش مخصوص خداوندی است که شکافندة هسته و دانه است، او را حمد می‌گویم و گواهی می‌دهم که معبودی به حق نیست جز الله که تنها است و شریکی ندارد و آفرینندة آسمان‌ها و زمین است، و گواهی می‌دهم که سرور و پیامبر ما محمد، بنده و پیامبر برگزیدة اوست. خداوندا بر بنده و پیامبرت محمد و بر اهل بیت و یاران او، آن امامان هدایت و ستارگان روشنگر درود و سلام فرست.

اما بعد:

بندگان خداوند تقوای او را پیشه سازید و «از روزی پروا داشته باشید که در آن به سوی الله برخواهید گشت سپس هر کس آنچه را انجام داده است به تمام و کمال دریافت می‌دارد و به آنان ستم نمی‌شود» [البقرة: ٢٨١].

هنگامی که خطرات و چالش‌ها و فتنه‌ها جامعه‌ای را به خطر می‌اندازند، خردمندان آن جامعه جوانان خود را ثروت‌های آن جامعه می‌دانند و در جستجوی راهی برای محافظت از آنان می‌افتند. زیرا حفاظت از جوانان بزرگ‌ترین تاثیر را در حفظ کیان جامعه و بر افراشتن کاخ تمدن آن خواهد داشت تا جایگاه در خور شایسته‌ای در میان دیگر امت‌ها داشته باشد و همانی شود که خداوند متعال خواسته است یعنی: «بهترین امتی که بر مردم خارج گردیده است» [آل عمران: ١١٠].

و این مهم به انجام نخواهد رسید مگر با اهمیت به جوانان و تعامل زیبا، زیرا این قوی‌ترین عامل برای به دست آوردن قلب و درون دیگران است.

همانگونه که این اهمیت، عاملی از عوامل کاشتن عقیدة صحیح و پاسبانی از شرایع دین با علم و عمل و عادت دادن مردم با عادات نیک و رهایی از معایب و عادات ناپسند است، همینگونه نیز اهمیت دادن به آنان در باب هم‌نشینی و دوستی و معاشرت است زیرا این عامل نیز از اسباب پیشرفت یا پسرفت و موفقیت یا شکست است.

از آنجایی که هم نشین یا دوست اثری عمیق بر انسان می‌گذارد، از روی حکمت است که در مورد انتخاب دوست احتیاط صورت گیرد و تا به دست نیامدن شناخت مناسب نسبت به او و دین و اخلاق وی نسبت به انتخاب او اقدام نشود.

رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ به بهترین شیوه این حقیقت را بیان نموده و فرموده است: «انسان بر دین دوست صمیمی خود است؛ پر هر یک از شما ببیند با چه کسی دوست است» [به روایت امام احمد و ابوداوود و ترمذی از حدیث ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ با سند حسن].

زیرا طبیعت انسان‌ها از هم تاثیر می‌پذیرد و چه زود است که انسان به همان راهی برود که همنشین او می‌خواهد همانطور که پیامبر با مثالی زیبا این حقیقت را بیان نموده و فرموده است: «مثال هم نشین خوب و هم نشین بد مانند حامل مِسک است و آهنگر، پس حامل مسک یا آنکه از مسکش به تو هدیه می‌دهد و یا آنکه از او مسک می‌خری و یا آنکه حداقل بوی خوش او را به خود می‌گیری، اما آهنگر یا لباست را می‌سوزاند و یا حداقل بوی بد را از او می‌گیری» [به روایت بخاری و مسلم از حدیث ابوموسی اشعری].

اگر هم‌نشین انسان از کسانی باشد که حق دوستی را ادا می‌کند و از اشتباهات انسان چشم می‌پوشاند و اشتباهات او را می‌پوشاند و هم‌نشین خود را به سوی خیر و نیکی راهنمایی می‌کند و در این راه او را یاری می‌رساند و طاعت را برای او زیبا نشان داده و گناه را در نگاه او زشت جلوه می‌دهد و میان او و گناه دوری می‌اندازد و با یاد آوری آخر و عاقبت آن در دنیا و آخرت او را از انجام گناهان باز می‌دارد، این چنین هم‌نشینی همان هم نشین صالحی است که عاقبت هم‌نشینی با او خیر و سعادت است.

اما اگر هم‌نشین انسان سخنان و کارها و عقاید فاسد را برای او زیبا جلوه دهد، او همان هم‌نشین بدی است که دوست خود را به ورطة بدی و خواری و عقوبت دنیا و آخرت می‌اندازد. او عامل بدبختی دوست خود می‌شود، زیرا با اطاعت از او عاقبتی جز نابودی و عذاب آتش ندارد و آنجاست که انگشت ندامت به دندان می‌گزد، جایی که دیگر ندامت و پشیمانی فایده‌ای نخواهد داشت:

﴿وَيَوۡمَ يَعَضُّ ٱلظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيۡهِ يَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي ٱتَّخَذۡتُ مَعَ ٱلرَّسُولِ سَبِيلٗا ٢٧ يَٰوَيۡلَتَىٰ لَيۡتَنِي لَمۡ أَتَّخِذۡ فُلَانًا خَلِيلٗا ٢٨ لَّقَدۡ أَضَلَّنِي عَنِ ٱلذِّكۡرِ بَعۡدَ إِذۡ جَآءَنِيۗ وَكَانَ ٱلشَّيۡطَٰنُ لِلۡإِنسَٰنِ خَذُولٗا ٢٩﴾ [الفرقان: ٢٧-٢٩].

«و روزى است كه ستمكار دست‌هاى خود را مى‏گزد [و] مى‏گويد اى كاش با پيامبر راهى برمى‏گرفتم (٢٧) اى واى كاش فلانى را دوست [خود] نگرفته بودم (٢٨) او [بود كه] مرا به گمراهى كشانيد پس از آنكه قرآن به من رسيده بود و شيطان همواره فروگذارنده انسان است».

پس عجیب نیست که دوستی صمیمی این گروه عاقبت به دشمنی تبدیل شود:

﴿ٱلۡأَخِلَّآءُ يَوۡمَئِذِۢ بَعۡضُهُمۡ لِبَعۡضٍ عَدُوٌّ إِلَّا ٱلۡمُتَّقِينَ ٦٧﴾ [الزخرف: ٦٧].

«دوستان صمیمی در آن روز دشمن همدیگرند مگر متقیان».

امام ابن قیم می‌گوید: «حال همة شرکت کنندگان در یک کار همین است که تا هنگامی با همکاری همدیگر به آن هدف رسیده‌اند با هم دوستی و محبت دارند امام اگر آن هدف را به دست نیاورند آن ناکامی، پشیمانی و غم به همراه خواهد داشت و آن دوستی نیز به دشمنی و نفرین همدیگر تبدیل می‌شود همچنانکه در این دنیا کسانی که در یک جنایت و بزهکاری با هم همدست هستند پس از آنکه مورد تنبیه و عقوبت واقع می‌شوند همة آن‌هایی که در انجام آن کار باطل با هم همکاری و محبت و دوستی داشته‌اند محبتشان تبدیل به کینه و دشمنی می‌شود» پایان سخن امام ابن قیم.

بنابراین عجیب نیست که انسان خردمند نسبت به انتخاب دوست و همنشین خود سختگیر باشد و هر کس را به دوستی نگیرد و دوستان خود را تنها از اهل ایمان و تقوا برگزیند چنانکه رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم - می‌فرماید: «جز با مومن هم‌نشینی مکن و جز انسان تقی کسی غذایت را نخورد» [به روایت امام احمد در مسند و ابوداوود در سنت و ترمذی در جامع].

دوستی باید تنها برای به دست آوردن رضایت خداوند باشد و از هرگونه غرض دیگر و از هوای نفس به دور باشد. شایسته است این دوستی در رحاب ایمان رشد و نمو یابد و ملزم به عقیده و شریعت و اوامر و نواهی آن باشد. اینجاست که انسان مومن با دوستی اهل خیر و صلاح به جایگاهی بالاتر از جایگاه خود در آخرت دست خواهد یافت و به کسانی ملحق خواهد شد که آنان را دوست دارد هرچند به مانند آنان عمل نکرده باشد.

چنانکه در حدیثی که بخاری و مسلم در صحیح خود از عبدالله بن مسعود ـ رضی الله عنه ـ آورده‌اند که گفت: مردی نزد رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ آمد و گفت: ای رسول خدا! در مورد مردی چه می‌گویی که قومی را دوست دارد اما به آنان نمی‌رسد؟ فرمود: «انسان با کسی است که او را دوست می‌دارد».

اکنون و در پی پیشرفت وسائل جدید ارتباط ـ مخصوصا در مجال رسانه‌های جدید از جمله اینترنت و ماهواره و شبکه‌های اجتماعی و برنامه‌های چت و گفتگوی آن لاین و دیگر پدیده‌ها ـ معنای هم نشینی و دوستی نیز وارد عرصه‌هایی گردیده که پیش از این شناخته شده نبود و ممکن است هم نشینی و دوستی از طریق شبکه‌های اجتماعی و اینترنت به دلیل سرعت و گسترة وسیع آن دارای تاثیری بیشتر از دیگر دوستی‌ها باشد.

این مسئولیتی سنگین‌تر را بر عهدة ما و بر دوش پدران و مادران و علما و دعوتگران و مربیان و دیگر اهل نظر می‌اندازد تا در راه حفاظت از جوانان و مصون داشتن آنان تلاشی مضاعف داشته باشیم.

امید است با تلاش مخلصان و حکمت و درایتی که از آن برخوردار هستند و با نیت صادقانه و تلاشی که در راه خیرخواهی مبذول می‌دارند، خداوند گام‌ها را استوار نموده و در تلاش و کوشش آن‌ها برکت اندازد و ما را به اهدافمان نزدیک گرداند.

خداوند من و شما را با کتاب خود و سنت پیامبرش ـ صلی الله علیه وسلم ـ سود رساند. این سخن خویش را گفته و برای خود و شما و دیگر مسلمانان از هر گناهی آمرزش می‌خواهم که او بسیار آمرزنده و مهربان است.