خطبه‌ی اول:
ستایش مخصوص خداوندی است که شب و روز را آفرید و آن دو را وقت‌هایی برای انجام اعمال و اندازه‌ای برای عمرها گرداند، معبودی به حق جز او نیست که گذر شب و روز را عبرتی برای اهل دنیا قرارداد. او را ستایش گفته و برای نعمت‌های بزرگش او را شکر می‌گوییم که شکر راهی است برای به دست آوردن نعمت‌های بیشتر؛ و گواهی می‌دهم که معبودی به حق نیست جز او، آن گواهی و شهادتی که خالصانه و مخلصانه و به همراه صدق در عقیده است، و گواهی می‌دهم که سرور و پیامبر ما محمد، بنده و پیامبر اوست؛ آن پیامبر درس‌ناخوانده‌ی عربی هاشمی برگزیده، درود و سلام خداوند بر او و بر اهل پاک و صحابه‌ی نیک وی و تابعین و همه‌ی آنانی باد که تا قیامت و پی در پی آمدن شب و روز راه آنان را بپیمایند...
اما بعد: ای مردم خود و شما را به تقوای خداوند سفارش می‌کنم، پس تقوای او را پیشه سازید که هرکه خداوند را شناخت حق او را نیز ادا نمود و هرکه پیامبر خدا را دوست داشت به سنت او پایبند گردید و هرکه کتاب خدا را خواند به آن عمل نمود و هرکه در آرزوی بهشت است برای آن تلاش می‌کند و هرکه از آتش در هراس است از آن می‌گریزد و هرکه به مرگ یقین داشته باشد خود را برای آن آماده می‌سازد.
علی ـ رضی الله عنه ـ می‌فرماید: «ترسم از دو چیز، بسیار است: طولانی داشتن آرزو و پیروی از هوای نفس؛ آرزوی طولانی انسان را به فراموشی می‌کشاند، و پیروی هوا نیز انسان را از حق باز می‌دارد».
﴿أَفَرَءَيۡتَ مَنِ ٱتَّخَذَ إِلَٰهَهُۥ هَوَىٰهُ وَأَضَلَّهُ ٱللَّهُ عَلَىٰ عِلۡمٖ وَخَتَمَ عَلَىٰ سَمۡعِهِۦ وَقَلۡبِهِۦ وَجَعَلَ عَلَىٰ بَصَرِهِۦ غِشَٰوَةٗ فَمَن يَهۡدِيهِ مِنۢ بَعۡدِ ٱللَّهِۚ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ ٢٣﴾ [الجاثية: ٢٣].
«پس آیا دیدی کسی را که هوای نفسش را به خدایی گرفته است و الله او را دانسته گمراه ساخته است و بر شنوایی و قلب او مهر زده و بر دیده‌اش پرده افکنده است؟ چه کسی پس از الله او را هدایت خواهد کرد؟ آیا یادآور نمی‌شوید؟».
ای مسلمانان، ای حجاج بیت الله الحرام:
هم‌اکنون با یک سال وداع نموده و به استقبال سالی دیگر می‌روید و سالی که گذشت همه اعمال شما و عمر شما بود. یک سال با کارهایی که در آن انجام دادید سپری شد و رفت، پس هرکه عمل نیک انجام داد شاد باشد و خداوند را سپاس گوید و عمل نیک را افزون‌تر کند که بهترین توشه، تقوا است، و هرکه کارنامه‌اش جز این بود بداند که همچنان مجالی دارد، پس جبران نماید که خداوند بر هرکه توبه کند، توبه‌پذیر است.
خداوندا این سال ما را سالی پربرکت گردان و روزهای ما را روزهای امن و امان و سلامت و اسلام بگردان، خداوندا ما را در این سال توفیق عمل نیک عطا کن و از فتنه‌های آشکار و پنهان به دور دار و کلمه‌ی مسلمانان را بر حق و هدایت و صلاح یکی گردان و اسلام و اهل آن را عزیز گردان و سرکشان و دشمنان امت را ذلیل ساز.
برادران و خواهران گرامی:
در گذشت روزها و سپری شدن سال‌ها فرصتی است برای مراجعه‌ی خود و محاسبه‌ی نفس؛ خوش به حال آنکه عبرت گیرد و اشک از چشمانش سرازیر شود، و آه و حسرت نصیب اهل غفلت است، پس هرکه به عمل خود نگاه بیندازد و ببیند که اهل آرزو کجایند و آرزوهایشان به کجا رسید؟
بندگان خداوند:
پدران و پدربزرگان کجایند؟! بیماران و سالمان و عیادت‌کنندگان کجایند؟! همه به سوی آنچه پیش فرستاده بودند رفتند... وعده‌گاه همه روز معاد است و ملاقات همه در روز قیامت؛ آن روز که در صور دمیده خواهد شد...
ای بندهی خداوند:
خوشبخت کسی است که به واسطه‌ی دیگران پند گیرد؛ اگر از مردگان یاد شد خود را از آنان بدان و از زندگی برای مرگ، و از فراغت برای مشغولیت، و از سلامتی برای بیماری، و از بی‌نیازی برای فقرت توشه برگیر. اگر صبح را به شب رساندی در انتظار صبح مباش و اگر صبح را به شب رساندی منتظر شب مباش و بدان که هر چه آرزوها کوتاه‌تر شوند انسان در سعی و تلاش خود جدی‌تر خواهد شد.
چه بسا انسان‌هایی که یک روز را آغاز می‌کنند و آن را به پایان نمی‌رسانند، و چه بسیارند آنانکه آرزوی فردا را دارند و فردا را نمی‌بینند. هرکه به اجل خود فکر کند و مسیر خود را دریابد پی به حقیقت آرزو و فریب آن خواهد برد و سودمندترین روز مومن همان روزی است که گمان می‌کند پایان آن را نخواهد دید.
ای کسی که کمی بعد، در قبر خود تنها خواهی ماند، ای آنکه پس از پایان عمرت همدمان و یاران را رها کرده و تنها و بی‌کس خواهی ماند، دنیا را برای دیگران جمع‌آوری می‌کنی و همان‌هایی که از تو بهره خواهند برد تو را فراموش خواهند کرد، آیا بهتر نیست برای خانه‌ی ماندگارت توشه جمع کنی؟
پس پیش از بیماری از سلامتی خود سود گیرید و امانت را برای کسانی که شما را امین داشته‌اند پاس دارید. هیچ‌چیز بی‌ارزش‌تر از دنیا نیست و هیچ‌چیز عزیزتر از جان نیست، پس به آن اندازه که برایت کافی است قانع باش و نفس خود را با عفاف و پاکدامنی مصون دار و به حال خود بیندیش که مومن بسیار اهل اندیشه است.
ای بندهی خداوند:
بهترین کارها، انجام آن چیزهایی است که خداوند بر تو فرض ساخته، و دوری از آنچه حرام گردانده و صدق نیت برای آنچه نزد خداوند است.
و بدان که خشنودی در طاعت خداوند است، پس هیچ طاعتی را خوار مشمار، و بدان که خشم خداوندی در معصیت اوست، پس هیچ معصیتی را کوچک به حساب نیاور، و با ارزش‌ترین اوقات آن اوقاتی است که در طاعت خداوند بگذرد، و کوچکی گناه را مبین بلکه بزرگی آن کسی را ببین که داری معصیت او را انجام می‌دهی.
و بدان که اگر نفس خود را در طاعت خداوند مشغول نگردانی تو را مشغول کارهایی خواهد ساخت که سودی برایت نخواهد داشت و قلب به مانند دیگ است که هر چه در آن باشد همان را به جوش خواهد آورد و گناهان فاسد کننده‌ی قلبند و نیرومند کسی است که بر طاعت پروردگار پایداری کند و ضعیف آن است که گناهان وی را مغلوب گرداند.
تلاش، سرمایه‌ی قدرتمندان است و آرزو توشه‌ی ناتوانان و عجله نکردن در هر چیزی خوب است جز در امور آخرت چنانکه خداوند متعال از قول موسی ـ علیه السلام ـ می‌فرماید:
﴿وَعَجِلۡتُ إِلَيۡكَ رَبِّ لِتَرۡضَىٰ ٨٤﴾ [طه: ٨٤].
«و ای پروردگارم به سوی تو عجله کردم تا خشنود شوی».
برکت در مال و کار حلال است. زیرا خداوند پاک است و جز پاکی را نمی‌پذیرد و خزائنش هیچگاه پایان نمی‌یابد زیرا او روزی‌دهنده‌ی قدرتمند است و صدقه بلا را دفع می‌کند و هیچ مالی با صدقه کم نشده است و آیا جز با ضعیفانتان از سوی خداوند یاری داده می‌شوید؟
قناعت گنجی است پایان ناپذیر و آسودگی تن در کم خوردن است و آسودگی روان در کمی گناهان. آسایش قلب در کمی دل‌مشغولی‌ها است و آسایش زبان در کمی گفتار و بدانید که اهل معروف در دنیا اهل معروف در آخرتند.
شکست‌خورده آن است که از درون شکست خورده باشد و هرکه به قضای خداوندی راضی نباشد دردش دوایی ندارد. معاش انسان تامین است و روزی در میان بندگان تقسیم شده است و غم‌ها همیشگی نیستند.
هر که گمان می‌کند سلامت و عافیت او همیشگی است و هرگز دچار بلا نمی‌شود معنای تکلیف و تسلیم شدن در برابر خداوند را ندانسته است و ندانسته است که همه‌ی خیر در خشنودی و رضایت از خداوند است.
پس ای بندهی خداوند، اگر توانستی در برابر تقدیر خداوند خشنود باش، وگرنه حداقل در برابر آن صبر پیشه کن و خشنودی یعنی آرام داشتن قلب در برابر احکام خداوند.
حاتم اصَمّ می‌گوید: «در اوضاع بندگان نظر انداختم؛ دیدم آنانی که دوستشان دارم به من عطا نکردند و آنانکه بد می‌داشتم از من نپذیرفتند؛ با خود گفتم: مشکلم از کجاست؟ در پایان دیدم که مشکل از حسد است، پس حسد را کنار نهادم و در نتیجه همه‌ی مردم را دوست داشتم و هر آنچه را برای خود نپسندیدم برای آن‌ها نیز نپسندیدم».
هر که ارزش خود را بداند زبان خود را حفظ خواهد کرد و از آنچه برای وی سودی ندارد دوری خواهد کرد و از دست درازی به آبروی برادرش خودداری خواهد کرد و در نتیجه در سلامت خواهد ماند و پشیمان نخواهد شد.
مسلمان کسی است که مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند و مومن آن است که مردم خود را از او در امان بدانند و مهاجر آن است که آنچه خداوند حرام گردانده است ترک گوید. مسلمان، برادر مسلمان است، به او ستم نمی‌کند و او را تسلیم نمی‌کند و او را خوار نمی‌گرداند و تحقیر نمی‌کند.
و نزدیک‌ترین انسان‌ها به رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ در روز قیامت کسانی هستند که بهترین اخلاق را داشته باشند و نرمخویی در هیچ جا وارد نشد مگر آنکه آن را با ارزش گرداند و از چیزی کم نشد مگر آنکه آن را بی‌ارزش ساخت و خداوند با نرمخویی چیزی می‌دهد که در مقابل تندخویی عطا نمی‌کند، آنکه نیکی می‌کند به زمین نمی‌افتد و اگر افتاد تکیه‌گاهی خواهد یافت.
ای بندهی خداوند:
قلب خود را به پروردگارت معلق گردان و اسباب را برگیر و همیشه توشه‌ات قناعت و صبر و شکر و امید به همراه عمل نیک و گمان خوب باشد.
همیشه ایستادن در کنار حق و گذر نکردن از مرز آن و وَرَع برای خداوند، زاد و توشه‌ات باشد تا به خود سود رسانده و مسئولیت خود را به انجام رسانی و هرکه این راه را در پی گیرد ایمانش نیک می‌شود و کارش سامان می‌گیرد و نه وقت خود را بیهوده تلف خواهد کرد و نه تلاش خود را در کار بی‌فایده هدر خواهد داد.
پس ای بندگان خداوند، همگی تقوای الله را پیشه سازید و مانند کسانی نباشید که قلبشان به سختی گراییده و حجابی ضخیم میان آنان و آیات خداوند جدایی انداخته است که نه از آن عبرت می‌گیرند و نه یادآور می‌شوند زیرا بسا گروه‌هایی که آیات پروردگار را دیدند اما به آن خندیدند و نشانه‌های پروردگار را پی در پی در برابر خود یافتند اما از آن رویگردان شدند.
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱتَّقُواْ رَبَّكُمۡ وَٱخۡشَوۡاْ يَوۡمٗا لَّا يَجۡزِي وَالِدٌ عَن وَلَدِهِۦ وَلَا مَوۡلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِۦ شَيَۡٔاۚ إِنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞۖ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِٱللَّهِ ٱلۡغَرُورُ ٣٣ إِنَّ ٱللَّهَ عِندَهُۥ عِلۡمُ ٱلسَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ ٱلۡغَيۡثَ وَيَعۡلَمُ مَا فِي ٱلۡأَرۡحَامِۖ وَمَا تَدۡرِي نَفۡسٞ مَّاذَا تَكۡسِبُ غَدٗاۖ وَمَا تَدۡرِي نَفۡسُۢ بِأَيِّ أَرۡضٖ تَمُوتُۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرُۢ ٣٤﴾ [لقمان: ٣٣-٣٤].
«ای مردم از پروردگار خود پروا کنید و از روزی بترسید که هیچ پدری به کار فرزندش نمی‌آید و هیچ فرزندی سودی برای پدرش نخواهد داشت. همانا وعده‌ی الله حق است پس زندگی دنیا شما را نفریبد و (شیطان) فریبنده شما را نسبت به الله فریب ندهد (٣٣) همانا این الله است علم قیامت به نزد اوست و اوست که باران را نازل می‌کند و می‌داند که در رحم‌ها چه است، و کسی نمی‌داند که فردا چه به دست خواهد آورد و کسی نمی‌داند که در کدام سرزمین خواهد مرد. همانا الله است که بسیار دانا و بسیار آگاه است».
خداوند من و شما را با قرآن عظیم و راه و روش محمد ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ سود رساند. این سخن خود را گفته و برای خود و شما و دیگر مسلمانان از هر گناهی از خداوند آمرزش می‌خواهم پس از او آمرزش بخواهید که او بسیار آمرزنده و مهربان است.