خطبه‌ی اول:
ستایش از آن الله است، او را حمد گفته و از او یاری خواسته و آمرزش می‌طلبیم و از بدی‌های نفس خود و کارهای ناشایستمان به الله پناه می‌بریم. الله هرکه را هدایت کند او گمراه‌گری نخواهد داشت و هرکه را گمراه سازد هدایت‌گری نخواهد یافت، و گواهی می‌دهم که معبودی به حق نیست جز الله که واحد و بی‌شریک است و گواهی می‌دهم که محمد، بنده‌ی الله و پیامبر اوست. درود و سلامِ بسیارِ خداوند بر او و بر اهل بیت و یاران وی باد.
اما بعد؛ ای بندگان خداوند، تقوای الله را آنگونه که شایسته‌ی اوست پیشه سازید که تقوا، روشنگرِ راه هدایت است و روی‌گردانی از آن، راهِ نگون‌بختی.
ای مسلمانان؛ خداوند بندگان را برای عبادت آفرید در حالی که خود از آنان بی‌نیاز است ولی آنان از وی بی‌نیاز نیستند و برای نیازی که آنان به او دارند عبادتش را بر آن‌ها واجب ساخت؛ برای همین، نخستین دستورِ خداوند خطاب به بندگانش در قرآن، امرِ به بندگی است:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱعۡبُدُواْ رَبَّكُمُ ٱلَّذِي خَلَقَكُمۡ وَٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ ٢١﴾ [البقرة: ٢١].
«ای مردم پروردگارتان را عبادت کنید که شما و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید؛ باشد که تقوا پیشه سازید».
همچنین، الله متعال پیامبرانش را به انجام نیکی‌ها امر نموده و فرموده است:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلرُّسُلُ كُلُواْ مِنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَٱعۡمَلُواْ صَٰلِحًاۖ﴾ [المؤمنون: ٥١].
«ای پیامبران از پاکی‌ها بخورید و کار نیک انجام دهید».
و خطاب به موسی ـ علیه السلام ـ فرمود:
﴿إِنَّنِيٓ أَنَا ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنَا۠ فَٱعۡبُدۡنِي وَأَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ لِذِكۡرِيٓ ١٤﴾ [طه: ١٤].
«همانا من الله هستم که معبودی به حق جز من نیست پس مرا عبادت کن و نماز را برای یاد من برپا دار».
و پیامبر ما، محمد ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ را چنین امر نمود که:
﴿بَلِ ٱللَّهَ فَٱعۡبُدۡ وَكُن مِّنَ ٱلشَّٰكِرِينَ ٦٦﴾ [الزمر: ٦٦].
«بلکه الله را عبادت کن و از جمله‌ی سپاس گزاران باش».
همه‌ی پیامبران نیز خطاب به قومِ خود چنین گفتند که:
﴿ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓ﴾ [الأعراف: ٥٩].
«الله را عبادت کنید که شما معبودی دیگر جز او ندارید».
همینطور یکی از پیمان‌هایی که از بنی‌اسرائیل گرفته شد چنین بود که:
﴿لَا تَعۡبُدُونَ إِلَّا ٱللَّهَ﴾ [البقرة: ٨٣].
«جز الله را عبادت نکنید».
خداوند متعال قریشیان را نیز به عبادت امر نمود، چنانکه در سوره‌ی قریش آمده است:
﴿فَلۡيَعۡبُدُواْ رَبَّ هَٰذَا ٱلۡبَيۡتِ ٣﴾ [قريش: ٣].
«بنا بر این پروردگار این خانه را عبادت کنند».
و همچنین مومنان را به عبادتِ خود دستور داده و فرموده است:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱرۡكَعُواْ وَٱسۡجُدُواْۤ وَٱعۡبُدُواْ رَبَّكُمۡ﴾ [الحج: ٧٧].
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید رکوع و سجود کنید و پروردگارتان را بپرستید».
اللهِ متعال، یاران پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ را نیز به عبادت بسیار و آشکار بودن آثار عبادت بر چهره‌ی آنان وصف نموده و درباره‌ی آنان فرموده است:
﴿تَرَىٰهُمۡ رُكَّعٗا سُجَّدٗا يَبۡتَغُونَ فَضۡلٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٗاۖ سِيمَاهُمۡ فِي وُجُوهِهِم مِّنۡ أَثَرِ ٱلسُّجُودِۚ﴾ [الفتح: ٢٩].
«آنان را در رکوع و سجود می‌بینی، فضل و خشنودی الله را خواستارند. علامت [مشخصه‌ی] آنان بر اثر سجود در چهره‌هایشان است».
شَرَفِ بنده در عبادت پروردگار است و به سبب همین منزلت والا است که سلیمان ـ علیه السلام ـ از پروردگارش درخواست نمود تا وی نیز یکی از آنان باشد:
﴿وَأَدۡخِلۡنِي بِرَحۡمَتِكَ فِي عِبَادِكَ ٱلصَّٰلِحِينَ ١٩﴾ [النمل: ١٩].
«و مرا با رحمت خویش در میان بندگان شایسته‌ات داخل کن».
پیامبر ما ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ نیز هنگام برخاستن از رکوع می‌فرمود: «أحقُّ ما قال العبد، وكلُّنا لك عبدٌ» یعنی: «این حق‌ترین سخنی است که بنده بر زبان آورده است و همه‌ی ما بنده‌ی توایم».
هر مسلمانی در نمازهای فرض پنجگانه، روزی هفده بار با پروردگار خود بر عبادت او به یگانگی پیمان می‌بندد و می‌گوید:
﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ ٥﴾ [الفاتحة: ٥].
«تنها تو را می‌پرستیم و تنها از تو یاری می‌خواهیم».
عبادت موحدانه‌ی خداوند تنها سبب وارد شدن به بهشت‌های پرنعمت است؛ مردی به نزد رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ آمد و گفت: مرا به کاری راهنمایی کن که اگر آن را انجام دهم به بهشت وارد شوم. فرمود: «الله را عبادت کن و به او شرک میاور» [متفق علیه].
از فضلی که خداوند بر بندگانش دارد، عبادت‌های متنوعی برای آنان مشروع ساخته است، از جمله نماز شب که هیچ نمازی جز نماز فرض، از آن بهتر نیست. رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «بهترین نماز پس از نماز فریضه، نماز شب است» [به روایت امام مسلم].
به جای آوردن این نماز از روی اخلاص، از نشانه‌های تقوا است. خداوند ـ سبحانه و تعالی ـ می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱلۡمُتَّقِينَ فِي جَنَّٰتٖ وَعُيُونٍ ١٥ ءَاخِذِينَ مَآ ءَاتَىٰهُمۡ رَبُّهُمۡۚ إِنَّهُمۡ كَانُواْ قَبۡلَ ذَٰلِكَ مُحۡسِنِينَ ١٦ كَانُواْ قَلِيلٗا مِّنَ ٱلَّيۡلِ مَا يَهۡجَعُونَ ١٧﴾ [الذاريات: ١٥-١٧].
«همانا متقیان در [میان] باغ‌ها و چشمه‌هایند (۱۵) آنچه را پروردگارشان عطا فرموده می‌گیرند زیرا که آن‌ها پیش از این نیکوکار بودند (١٦) و از شب اندکی را می‌خوابیدند».
همینطور ـ این نماز ـ پاک کننده‌ی گناهان است. رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ خطاب به مُعاذ ـ رضی الله عنه ـ فرمود: «آیا تو را به درهای نیکی راهنمایی نکنم؟ روزه سِپَر است و صدقه [آتش] گناه را خاموش می‌کند چنانکه آب، آتش را، و نماز شخص در دل شب» یعنی این نماز نیز آتش گناهان را خاموش می‌کند چنانکه آب آتش را [به روایت ترمذی].
این نماز سبب رحمت خداوند برای بنده است. رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «خداوند رحمت کند آن کسی را که بخشی از شب را برخیزد و نماز بگزارد» [به روایت ابوداوود].
این عبادت از جمله عبادت‌هایی است که باعث ادای شکر نعمت‌های فراوان خداوندی است. پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ چنان شب را به نماز می‌ایستاد تا آنکه پاهایش ورم می‌کرد و می‌گفت: «آیا دوست نداشته باشم که بنده‌ای شاکر باشم؟» [به روایت امام بخاری].
نزدیک‌ترین زمان برای نزدیکی پروردگار از بنده، در دل شب است. پیامبرمان ـ علیه الصلاة والسلام ـ می‌فرماید: «اگر توانستی از جمله کسانی باشی که در آن هنگام به یاد الله هستند، اینگونه باش» [به روایت ترمذی].
همچنین نماز شب حافظ انسان از فتنه‌ها است. ام سَلَمه ـ رضی الله عنها ـ می‌گوید: شبی رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ وحشت‌زده از خواب برخواست و گفت: «سبحان الله! چه خزانه‌هایی که توسط خداوند نازل شده است! چه فتنه‌ها که فرود آمده است! چه کسی زنانم را از خواب بیدار می‌کند؟! چه بسیارند پوشیده‌هایی در دنیا که در آخرت بی‌لباسند» [به روایت امام بخاری].
این نماز، عامل انشراحِ صدر و آسودگیِ خاطر و شادیِ قلب است. ابن حجر ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «راز شادی درونی در نماز شب نهفته است».
این نماز از جمله عوامل وارد شدن به بهشت است. الله ـ سبحانه و تعالی ـ می‌فرماید:
﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ يَدۡعُونَ رَبَّهُمۡ خَوۡفٗا وَطَمَعٗا وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ ١٦ فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡيُنٖ جَزَآءَۢ بِمَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ ١٧﴾ [السجدة: ١٦-١٧].
«پهلوهای‌شان از خوابگاه‌ها جدا می‌گردد [و] پروردگارشان را از روی بیم و طمع می‌خوانند و از آنچه روزی‌شان داده‌ایم انفاق می‌کنند (۱۶) هیچ کس نمی‌داند از آنچه روشنی بخش دیدگان است به [پاداش] آنچه انجام می‌دادند برای آنان پنهان کرده‌ایم».
عبدالله بن سلام ـ رضی الله عنه ـ می‌گوید: نخستین سخنی که از رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ هنگام آمدن ایشان به مدینه شنیدم این بود که: «ای مردم! سلام را افشا کنید و غذا بدهید و پیوند خویشاوندی را حفظ کنید و شبانه در حالی که مردم در خواب هستند نماز گزارید تا بی‌هیچ زیانی به بهشت وارد شوید» [به روایت ترمذی].
بلکه هر کس این نماز را به جای آورد در بالاترین منزل‌گاه‌های بهشت خواهد بود. رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «در بهشت خانه‌هایی است که بیرونِ آن از داخل دیده می‌شود و داخلِ آن از بیرون آشکار است» عربی بادیه‌نشین برخاست و گفت: این خانه‌های از آن چه کسی است ای فرستاده‌ی خدا؟ فرمود: «برای هر کس که سخن نیکو بگوید و غذا بدهد و بر روزه مداومت کند و شبانه در حالی که مردم خفته‌اند به نماز ایستد» [به روایت امام احمد].
خداوند نیز پیامبرش را امر نموده تا با این نماز، عبادتش را به جای آورد و اینگونه به درجات والا گام نَهَد:
﴿وَمِنَ ٱلَّيۡلِ فَتَهَجَّدۡ بِهِۦ نَافِلَةٗ لَّكَ عَسَىٰٓ أَن يَبۡعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامٗا مَّحۡمُودٗا ٧٩﴾ [الإسراء:٧٩].
«و پاسی از شب را زنده بدار تا برای تو [به منزله‌ی] نافله‌ای باشد، امید که پروردگارت تو را به مقامی ستوده برساند».
و برای همین رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ این نماز را در هیچ حال ترک نمی‌کرد.
همچنین خداوند پیامبرش را امر نمود تا نصف شب یا بیشتر یا اندکی کم‌تر، به نماز ایستد و فرمود:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡمُزَّمِّلُ ١ قُمِ ٱلَّيۡلَ إِلَّا قَلِيلٗا ٢ نِّصۡفَهُۥٓ أَوِ ٱنقُصۡ مِنۡهُ قَلِيلًا ٣ أَوۡ زِدۡ عَلَيۡهِ﴾ [المزمل: ١-٤].
«ای جامه بر خود پیچیده (۱) شب را به جز اندکی به پا خیر (۲) نیمی از شب یا اندکی از آن را بکاه (۳) یا بر (نصف) آن بیفزای...».
ام المومنین عایشه ـ رضی الله عنها ـ می‌گوید: «هر وقت شب که می‌خواستی او را در حال نماز می‌دیدی» [به روایت بخاری].
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿أَمَّنۡ هُوَ قَٰنِتٌ ءَانَآءَ ٱلَّيۡلِ سَاجِدٗا وَقَآئِمٗا يَحۡذَرُ ٱلۡأٓخِرَةَ وَيَرۡجُواْ رَحۡمَةَ رَبِّهِۦۗ﴾ [الزمر: ٩].
«یا آن کسی که او در طول شب در سجده و قیام اطاعت [خدا] می‌کند [و] از آخرت می‌ترسد و رحمت پروردگارش را امید دارد».
ابن عمر ـ رضی الله عنهما ـ درباره‌ی این آیه می‌گوید: «این آیه درباره‌ی عثمان بن عفان است».
ابن کثیر ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «و این به سبب نمازِ بسیارِ امیرالمومنین، عثمان بن عفان در شب و قرآن خواندنِ بسیارِ او در این نماز بود..».
محبوب‌ترین کارها نزد خداوند، بادوام‌ترینِ آن‌ها است هر چند کم باشد و نمازِ خواندن انسان در خانه بهتر است به جز نماز فرض، چنانکه رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «بهترین نماز شخص، نمازی است که در خانه می‌خواند، مگر نماز فرض» [متفق علیه].
نماز شب، همانطور که برای مردان مستحب است برای زنان نیز سنت است. رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ شبانه درِ خانه‌ی دخترش فاطمه ـ رضی الله عنها ـ و همسرش علی بن ابی طالب ـ رضی الله عنه ـ را زد و گفت: «آیا نماز نمی‌خوانید؟» [متفق علیه].
امام طبری ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «اگر پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ نسبت به بزرگیِ فضیلت نماز شب آگاه نبود هرگز دختر و پسر عمویش را در وقتی که خداوند آن را مایه‌ی آسایش بندگانش قرار داده است به زحمت نمی‌انداخت، اما به دست آوردن این فضیلت را برای آن‌ها بهتر از آسایش و استراحت می‌دانست».
همچنین پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ برای کسی که همسرش را برای این نماز از خواب بیدار کند دعای رحمت کرده و فرموده است: «خدای رحمت کند مردی را که شب از خواب برخیزید و نماز بگزارد و همسرش را نیز بیدار کند» [به روایت ابوداوود].
امیرالمؤمنین عمر ـ رضی الله عنه ـ نیز شب را به نماز می‌ایستاد و هنگام آخر شب خانواده‌اش را برای نماز بیدار می‌کرد و می‌گفت: «الصلاة، الصلاة» و این آیه را تلاوت می‌کرد که:
﴿وَأۡمُرۡ أَهۡلَكَ بِٱلصَّلَوٰةِ وَٱصۡطَبِرۡ عَلَيۡهَاۖ﴾ [طه: ١٣٢].
«خانواده‌ی خود را به نماز فرمان ده و خود بر آن صبور باش».
نماز شب، باعث والا رفتن منزلت جوانان است چنان که نور و وقار پیران؛ پیامبر خدا ـ علیه السلام ـ خطاب به عبدالله بن عمر ـ که آن هنگام جوان بود ـ فرمود: «عبدالله بهترین مرد است، اگر نماز شب می‌خواند» [متفق علیه].
سالم، فرزند عبدالله بن عمر می‌گوید: «عبدالله پس از آن جز کمی از شب را نمی‌خوابید».
ابن حجر ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «برای همین هر کس که نماز شب می‌خواند وصف «بهترین مرد» از آن اوست».
همچنین رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ عبدالله بن عمرو بن عاص را که نوجوان بود از ترکِ نماز شب برحذر داشت و گفت: «ای عبدالله! مانند فلانی نباش که شب را به نماز می‌ایستاد اما نماز شب را ترک کرد» [به روایت بخاری].
سَلَفِ این امت در حالی که کودک بودند نیز شب را زنده می‌داشتند. ابراهیم بن شَمّاس ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «احمد بن حنبل را در حالی که نوجوان بود می‌دیدم که شب را زنده می‌داشت».
به سبب همین بزرگداشت و شَرَفِ شب است که خداوند کتابش را در هنگام شب نازل کرده است و خواندن آن در شب سبب حفظِ آن می‌شود. رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «اگر صاحبِ قرآن شباهنگام برخیزد و آن را در شب و روز بخواند آن را به یاد خواهد سپرد اما اگر به آن نپردازد، فراموشش خواهد کرد» [به روایت مسلم].
از جمله چیزهایی که باعث می‌شود فرد شایسته‌ی غبطه خوردن از سوی دیگران شود، قرآن خواندن او در دل شب است. پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «حسادت شایسته نیست مگر در مورد دو کس: کسی که خداوند به او قرآن داده است و او نیز در دل شب و روز به آن می‌پردازد، و کسی که خداوند به او مالی داده است و او شب و روز آن را انفاق می‌کند» [متفق علیه].
همچنین خواندن قرآن در هنگام شب بر فهم و تدبر معانی آن کمک می‌کند، چنانکه خداوند ـ عزوجل ـ فرموده است:
﴿إِنَّ نَاشِئَةَ ٱلَّيۡلِ هِيَ أَشَدُّ وَطَۡٔا وَأَقۡوَمُ قِيلًا ٦﴾ [المزمل: ٦].
«قطعاً برخاستن شب رنجش بیشتر و گفتار [در آن هنگام] راستین‌تر است».
ثواب تلاوت قرآن در شب، چند برابر است زیرا حتی کمِ آن، صفت غفلت را از انسان دور می‌سازد و مقدار متوسط آن انسان را مُتَّصِف به صفت «اهل قنوت» می‌کند و بسیارِ آن اجر بسیار عظیم را نصیب انسان می‌کند. پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «هر کس با ده آیه به نماز برخیزد جزو غافلان نخواهد شد، و هر کس صد آیه را در نماز بخواند جزو «قانتان» نوشته خواهد شد، و هر کس هزار آیه بخواند از کسانی خواهد بود که اجر بسیار بزرگ به دست خواهند آورد» [به روایت ابوداوود].
منزلت دعای شب بسیار والا است، چنانکه پیامبرمان ـ علیه الصلاة والسلام ـ می‌فرماید: «در شب ساعتی وجود دارد که بنده‌ی مسلمان در آن از خداوند خیری درخواست نمی‌کند مگر آنکه خداوند آن را به وی عطا خواهد کرد» [به روایت مسلم].
پروردگار ما در یک سومِ آخرِ شب به آسمان دنیا نازل می‌شود و می‌گوید: «کیست که مرا بخواند تا او را اجابت کنم؟ کیست که از من بخواهد تا به او عطا کنم؟ کیست که از من آمرزش بخواهد تا او را بیامرزم؟» [متفق علیه].
هر کس شباهنگام برخیزد و ذکری به زبان آوَرَد و دعا کند، مورد استجابت قرار خواهد گرفت و اگر نماز بگزارد نمازش مورد قبول خواه بود. رسول خدا ـ علیه الصلاة والسلام ـ می‌فرماید: «هر کس هنگام شب برخیزد و بگوید: «لا إله إلا اللهُ وحدَه لا شَريكَ له، له المُلكُ ولهُ الحمدُ، وهو على كل شيء قدير، الحمدُ لله، وسُبحانَ الله، ولا إلهَ إلا الله، واللهُ أكبرُ، ولا حولَ ولا قوةَ إلا بالله»، سپس بگوید: «اللهم اغفِر لي»، یا دعا کند، مورد استجابت قرار خواهد گرفت، پس اگر وضو گیرد و نماز گزارد نمازش پذیرفته خواهد شد» [به روایت بخاری].
استغفار نیز بهترین چیزی است که بنده با آن عبادت شب را به پایان می‌رساند. خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَٱلۡمُسۡتَغۡفِرِينَ بِٱلۡأَسۡحَارِ ١٧﴾ [آل عمران: ١٧].
«و آنان که هنگام سحرگاهان استغفار می‌کنند».
پذیرش توبه‌ی آن سه صحابه‌ای که از جنگ تبوک تَخلّف کرده بودند نیز در یک سوم شب نازل گردید، چنانکه بخاری در صحیح خود روایت کرده است.
همه‌ی شب، از پس از نماز عشاء تا پیش از نماز صبح، وقتِ نمازِ شب است و کم‌ترین آن یک رکعت است و حدی برای حداکثر آن تعیین نشده است و پایان شب بهترینِ وقت آن است؛ رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «آخرِ شب مورد شهود است» [به روایت مسلم].
به سببِ اهمیتی که نماز شب دارد، برای کسی که به خواب افتاده است مشروع است که قضای آن را به جای آوَرَد. پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «هر کس از مقدارِ مقرری که هر شب در نماز شب می‌خواند یا از بخشی از آن به سببِ خواب، بازمانَد سپس آن را بین نماز صبح تا نماز ظهر به جای آوَرَد به مانند این است که آن را در شب خوانده باشد» [به روایت امام مسلم نیشابوری].
خواندن اذکار شام انسان را برای بیدار شدن برای نماز شب یاری می‌کند و شب‌نشینی ممکن است باعث محروم شدن انسان از نماز شب شود و حتی اگر بتواند برای نماز برخیزد شاید خشوع خود را از دست دهد، و آنکه بر معصیت بخوابد غالبا نمی‌تواند برای طاعت از خواب برخیزد.
اما بعد، ای مسلمانان: فرصتِ دنیا کوتاه است و ماندن در آن اندک، و شب با فرصتِ نماز و تلاوت و دعا و تسبیح و استغفار، از بهترین زمان‌هایی است که بنده می‌تواند با استفاده از آن آخرت خود را آباد سازد که این بهترین توشه از اعمال نیکی است که می‌توان برای دیدار پروردگار آماده ساخت، و هشیار کسی است که آخر شب را برای اصلاح دین و دنیایش غنیمت شمارد.
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم:
﴿وَٱذۡكُرِ ٱسۡمَ رَبِّكَ بُكۡرَةٗ وَأَصِيلٗا ٢٥﴾ [الإنسان: ٢٥].
«و نام پروردگارت را بامدادان و شامگاهان یاد کن».
خداوند برای من و شما در قرآن عظیم برکت نهد و با آیات و ذکر حکیم سود رساند. آنچه را شنیدید گفته و برای خود و شما و دیگر مسلمانان از هر گناهی آمرزش می‌خواهم، پس از او آمرزش بخواهید که او بسیار آمرزنده و مهربان است.