خطبهی دوم:
ستایش از آن الله است که ولی مومنان است، وی را ستوده و شکر میگویم و به سوی وی توبه نموده و از وی آمرزش میخواهم، و گواهی میدهم که معبودی به حق نیست جز الله که واحد و بیشریک است و متقیان را دوست میدارد، و گواهی میدهم که پیامبر و سرور ما محمد، بنده و پیامرسان اوست که الله او را با هدایت و یقین مبعوث نموده است تا آنان را که زندهاند هشدار دهد و تا آنکه سخن پروردگار دربارهی کافران تحقق یابد...
بارالها بر بنده و پیامبرت محمد و بر اهل بیت و یارانش درود و سلام وبرکت ارزانی دار.
اما بعد... تقوای الله را آنگونه که شایستهی وی هست پیشه سازید و به ریسمان محکم اسلام چنگ زنید.
بندگان الله... بزرگترین نعمت برای بنده آن است که الله سبحانه و تعالی به وی قلبی سالم عطا نماید که معروف را بداند و آن را دوست بدارد و به آن امر کند و اهل آن را نیز دوست بدارد، و منکر را شناخته و آن را بد دانسته و به همراه اهل منکر در آن نیفتد.
ای مسلمانان... به سبب شناخت اندک نسبت به اعمال صالح و کارهای ناشایست، جهل و نادانی فراگیر شده است و بزرگترین نفعی که یک مسلمان میتواند به یک مسلمان دیگر برساند این است که او را به هدایتی رهنمون شود و یا از بدی و حرامی بازدارد و مومنان، خیرخواهانی هستند که خیر را برای برادران مسلمان خویش دوست میدارند چنانکه در حدیث آمده است:
«کسی از شما ایمان نمیآورد تا آنکه برای برادرش همان چیزی را دوست بدارد که برای خویش میپسندد» [به روایت بخاری و مسلم] و جریر رضی الله عنه میگوید: «با رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ بر نصیحت هر مسلمان بیعت نمودم».
انسان منافق شخصی است فریبگر که از خیر جلوگیری میکند. الله سبحانه و تعالی میفرماید:
﴿ٱلۡمُنَٰفِقُونَ وَٱلۡمُنَٰفِقَٰتُ بَعۡضُهُم مِّنۢ بَعۡضٖۚ يَأۡمُرُونَ بِٱلۡمُنكَرِ وَيَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلۡمَعۡرُوفِ وَيَقۡبِضُونَ أَيۡدِيَهُمۡۚ نَسُواْ ٱللَّهَ فَنَسِيَهُمۡۚ إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ هُمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ ٦٧﴾ [التوبة: ٦٧].
«مردان و زنان منافق [همانند] يكديگرند به منکر وامىدارند و از معروف باز مىدارند و دستهاى خود را [از انفاق] فرو مىبندند الله را فراموش كردند پس [الله هم] فراموششان كرد در حقيقت اين منافقانند كه فاسقند».
پس ای مسلمانان همدیگر را دوست بدارید و با نرمخویی و مودت یکدیگر را نصیحت کنید... نادان را نسبت به امور دینش آگاهی دهید... وی را نسبت به توحید و انواع شرک و احکام نماز و ارکان اسلام آگاه نمایید... از علی بن ابی طالب رضی الله عنه روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «اگر الله به واسطهی تو یک نفر را هدایت نماید برایت از شترهای سرخ بهتر است».
آنان را که از الله غافلند تذکر دهید تا برای آخرت تلاش کرده و فریفتهی دنیا نشوند، و آنانی را که نسبت به پروردگار سرکشی میکنند و بر انجام گناهان جری شدهاند به یاد عذاب و خشم وی بیاندازید و کم کاران و کسانی را که در انجام کارهای نیک سست هستند به انجام اعمال نیک و تلاش در طاعات ترغیب کنید. همتهای ضعیف را با استفاده از قرآن و سنت بیدار کید تا ایمانها افزایش یابد.
ای مسلمان... وظیفهی امر به معروف و نهی از منکر نسبت به فرزندان و خانواده و خویشاوندان و همسایگانت در اولویت قرار دارد زیرا تو نسبت به آنان وظیفهی سنگین و امانتی بزرگ بر گردن داری که آنان را به فریضههایی که الله بر آنها واجب نموده آگاه سازی تا آن را ادا نمایند و از آنچه حرام گردانده و از راه و روش شیطانهای انس و جن باز داشته و نهی نمایی... الله سبحانه و تعالی میفرماید:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ قُوٓاْ أَنفُسَكُمۡ وَأَهۡلِيكُمۡ نَارٗا وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلۡحِجَارَةُ عَلَيۡهَا مَلَٰٓئِكَةٌ غِلَاظٞ شِدَادٞ لَّا يَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَيَفۡعَلُونَ مَا يُؤۡمَرُونَ ٦﴾ [التحريم: ٦].
«اى كسانى كه ايمان آوردهايد خودتان و خانوادهتان را از آتشى كه سوخت آن مردم و سنگهاست حفظ كنيد. بر آن [آتش] فرشتگانى خشن [و] سختگير [گمارده شده] اند از آنچه الله به آنان دستور داده سرپيچى نمىكنند و آنچه را كه مامورند انجام مىدهند».
و شدیدترین حسرت در روز قیامت از آن کسانی است که این امانت را ضایع گرداندهاند.
ای مسلمانان... آیا دوست ندارید که فرزندن شما به همراه شما در بهشت باشند؟ الله متعال که راست گفتارترین سخنگویان است و وعدهاش خلاف نمیشود، میفرماید:
﴿وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَٱتَّبَعَتۡهُمۡ ذُرِّيَّتُهُم بِإِيمَٰنٍ أَلۡحَقۡنَا بِهِمۡ ذُرِّيَّتَهُمۡ وَمَآ أَلَتۡنَٰهُم مِّنۡ عَمَلِهِم مِّن شَيۡءٖۚ كُلُّ ٱمۡرِيِٕۢ بِمَا كَسَبَ رَهِينٞ ٢١﴾ [الطور: ٢١].
«و كسانى كه ایمان آوردند و فرزندانشان آنها را در ايمان پيروى كردهاند فرزندانشان را به آنان ملحق خواهيم كرد و چيزى از كار [ها] شان را نمىكاهيم هر كسى در گرو دستاورد خويش است».
مفسران دربارهی این آیه میگویند: «الله تبارک و تعالی فرزندان را به منزلت پدران خود در بهشت بالا میبرد حتی اگر کار نیک فرزندان کمتر از پدران باشد و این از روی کرم و فضل و رحمت پروردگار است تا آنکه چشم پدران با دیدن فرزندانشان روشن شود و از ثواب پدران چیزی کم نمیکند زیرا الله سبحانه و تعالی کریم و بخشنده است و کرمش پایان ندارد و او شما را فرا خوانده تا فضل و بزرگواری وی را به دست آورید پس شما نیز در مقابل آنچه را امر نموده است انجام دهید تا او نیز آنچه را وعده نموده است وفا نماید و الله ـ عزوجل ـ هرگز خلاف وعده نمیکند.
بندگان الله.... «همانا الله و فرشتگانش بر پیامبر درود میفرستند. ای کسای که ایمان آوردهاید بر وی درود و سلام فرستید» [الأحزاب: ٥٦].
بارالها از همهی صحابه راضی و خشنود باش. بارالها از خلفای پیامبرت ـ ابوبکر و عمر و عثمان و علی ـ و از دیگر صحابه و اهل بیت و همچنین از ما با کرم و رحمت خویش راضی و خشنود باش ای مهربانترین مهربانان.
بار الها اسلام و مسلمانان را عزت ده، بار الها اسلام و مسلمانان را عزت ده، بار الها اسلام و مسلمانان را عزت ده و کفر و کافران را خوار گردان و دشمنانت دشمنان دین را نابود گردان ای پروردگار جهانیان.
بارالها مکر و نیرنگ دشمنان اسلام را باطل ساز، بارالها نقشههای دشمنان اسلام را که قصد ضربهزدن به این دین را دارند باطل ساز که تو بر هر کاری توانایی. بارالها دینت را و کتابت را و سنت پیامبرت را یاری ده ای مهربانترین مهربانان و ای قوی استوار.
بارالها ما را در سرزمینهایمان ایمن گردان و والیان امر ما را صالح گردان و سرزمین ما و دیگر سرزمینهای مسلمان را در امن و امان و رفاه قرار ده ای پروردگار جهانیان.
بارالها مردگان ما و دیگر مردگان مسلمانان را مورد مغفرت قرار ده که تو رحمن و رحیمی. بارالها ما از تو میخواهیم که گناهان گذشته و آینده و پنهان و آشکار ما را مورد مغفرت خویش قرار دهی... ای زندهی پایدار به رحمتت دست یاری دراز میکنیم، همهی امور ما را اصلاح گردان ای پروردگار جهانیان.
بارالها ما را باران ده، بارالها ما را باران ده، بارالها ما را بارانی نزدیک عطا کن ای پروردگار جهانیان، ای رحمن دنیا و آخرت.
﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ ٢٠١﴾ [البقرة: ٢٠١].
ای بندگان الله: «در حقيقت الله به دادگرى و نيكوكارى و بخشش به خويشاوندان فرمان مىدهد و از كار زشت و ناپسند و ستم باز مىدارد به شما اندرز مىدهد باشد كه پند گيريد (٩٠) و چون با الله پيمان بستيد به پيمان خود وفا كنيد و سوگندهاى [خود را] پس از استوار كردن آنها مشكنيد با اينكه الله را بر خود ضامن قرار دادهايد زيرا الله آنچه را انجام مىدهيد مىداند» [النحل: ٩٠-٩١].
و الله بزرگ را یاد کنید تا شما را یاد کند و او را شکر گویید تا شما را افزون دهد «و همانا یاد الله بزرگتر است و الله به آنچه میکنید آگاه است».