خطبه‌ی اول:
ستایش مخصوص خداوندی است که مردم را به آنچه صلاح آنان است امر نموده و از آنچه باعث فساد زندگی‌شان می‌شود نهی کرده است، و گواهی می‌دهم که معبودی به حق نیست جز الله که واحد و بی‌شریک است و گواهی می‌دهم که پبامبر ما محمد، بنده و پیامرسان اوست، خداوند بر او و بر اهل و بیت و یارانش درود و سلام و برکت ارزانی دار.
اما بعد، ای مسلمانان:
تقوای الله ـ جَلّ و عَلا ـ را پاس دارید تا اوضاع شما را اصلاح نموده و شما را در دو دنیا سعادت ارزانی دارد:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَقُولُواْ قَوۡلٗا سَدِيدٗا ٧٠ يُصۡلِحۡ لَكُمۡ أَعۡمَٰلَكُمۡ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡۗ وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ فَقَدۡ فَازَ فَوۡزًا عَظِيمًا ٧١﴾ [الأحزاب: ٧٠-٧١].
«ای کسانی که ایمان آوریده‌اید تقوای الله را پیشه سازید و سخنی راست گویید (٧٠) تا کارهای شما را برایتان به صلاح آورد و گناهانتان را برایتان بیامرزد، و هرکه از الله و پیامبرش اطاعت کند بی‌شک پیروزی بزرگ به دست آورده است».
ای مسلمانان: از جمله اصول مورد اهمیت در اسلام، وجوب صدق و راستی در سخنان و کردارها، ودر همه‌ی مجال‌های زندگی و همه‌ی رفتارهاست. خداوند متعال می‌فرماید:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَكُونُواْ مَعَ ٱلصَّٰدِقِينَ ١١٩﴾ [التوبة: ١١٩].
«ای کسانی که ایمان آوریده‌اید تقوای الله را پیشه سازید و همراه با راستان باشید».
ای مسلمانان:
راستی در شریعت اسلام در همه‌ی جنبه‌ها و همه‌ی تعاملات، چه کوچک و چه بزرگ مورد امر و تاکید قرار گرفته است. رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید:
«خریدار و فروشنده تا هنگامی که از هم جدا نشده‌اند اختیار فسخ معامله را دارند، پس اگر راستی پیشه کردند و به روشنی معامله کردند برای آنان در فروششان برکت قرار داده خواهد شد، و اگر دروغ گفتند و پنهان‌کاری نمودند برکت فروش آنان از بین خواهد رفت» [متفق علیه].
اما از زشت‌ترین رفتارها و ناشایست‌ترین روش‌ها، نیرنگ‌بازی و فریب است، به هر شکلی که باشد. پس هرکه شیطان فریب در معامله را برای او زینت داده است و هوای نفس وی کلاه‌برداری و نیرنگ زدن به دیگران را برای منفعت شخصی در چشم او زیبا گردانده است بداند که خداوند در کمین‌گاه است، و او خود را در معرض عذاب قرار داده است.
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَيۡلٞ لِّلۡمُطَفِّفِينَ ١ ٱلَّذِينَ إِذَا ٱكۡتَالُواْ عَلَى ٱلنَّاسِ يَسۡتَوۡفُونَ ٢ وَإِذَا كَالُوهُمۡ أَو وَّزَنُوهُمۡ يُخۡسِرُونَ ٣ أَلَا يَظُنُّ أُوْلَٰٓئِكَ أَنَّهُم مَّبۡعُوثُونَ ٤ لِيَوۡمٍ عَظِيمٖ ٥ يَوۡمَ يَقُومُ ٱلنَّاسُ لِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٦﴾ [المطففين: ١-٦].
«وای بر کم‌فروشان (١) کسانی که اگر بر مردم پیمانه گیرند به طور کامل گیرند (٢) و اگر برای مردم پیمانه بگیرند کم می‌دهند (٣) آیا آنان نمی‌دانند که برانگیخته خواهند شد؟ (٤) برای روزی بزرگ (٥) روزی که مردم در برابر پروردگار جهانیان به پا خواهند ایستاد؟».
عبدالملک بن مروان می‌گوید: عربی بادیه‌نشین به من گفت: ای عبدالملک! خداوند متعال درباره‌ی کم‌فروشان چنان گفته است، تو که اموال مردم را بدون کیل و ترازو برمی‌داری درباره‌ی خود چه گمانی داری؟!
پس ای که اموال مردم را با فریب و نیرنگ تصاحب می‌کنی! از خداوند بترس، در این آیات بزرگ اندیشه کن و پیش از آن که فرصت از کف رود و مرگ در رسد نفس خود را از مهلکات و بدی‌ها دور کن.
برخی از محققان اهل علم گفته‌اند: هرکه در یک معامله‌ی تجاری یا هر معامله‌ی دیگری به هر روشی فریبکاری کند «مطفف» است و تحت وعید این آیه قرار می‌گیرد، زیرا فریب و تقلب نوعی فساد در زمین است و خیانت‌کاری و آزار رساندن به خلق خدا و حق‌خوری است.
خداوند عزوجل از قول شعیب نقل می‌کند که خطاب به قوم خود چنین گفت:
﴿وَيَٰقَوۡمِ أَوۡفُواْ ٱلۡمِكۡيَالَ وَٱلۡمِيزَانَ بِٱلۡقِسۡطِۖ وَلَا تَبۡخَسُواْ ٱلنَّاسَ أَشۡيَآءَهُمۡ وَلَا تَعۡثَوۡاْ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُفۡسِدِينَ ٨٥﴾ [هود: ٨٥].
«و ای قوم من! ترازو را از روی عدل کامل دارید و حق مردم را کم مدهید و در زمین به فساد برمخیزید».
برادر و خواهر مسلمان:
پروای خداوند متعال را پیشه کن وبدان که فریب در همه‌ی معاملات، یکی از گناهان کبیره است و برای همین است که پیامبر ما ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ امت خود را از همه‌ی انواع فریبکاری، با هر شکل و عنوانی برحذر داشته است.
وی آنان را با لفظی بسیار تند از نزدیک شدن به فریب، هشدار داده و فرموده است: «هرکه با ما از در فریب در آید از ما نیست» و در لفظ دیگری فرموده است: «هرکه فریبکاری نماید از ما نیست» [به روایت امام مسلم].
و بلکه آن حضرت ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ از شدت حرصی که برای این امت داشت تنها به تحریم و نهی کلی از انواع فریبکاری اکتفا ننموده بلکه امتش را از هرگونه فریب و نیرنگ در برخی از رفتارها که بیشتر شایع هستند، برحذر داشته است:
از جمله در باب مسئولیت‌ها، ایشان ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ کسانی را که خداوند برخی از امور مردم را به آن‌ها واگذار نموده است از فریبکاری و خیانت و یا کم‌کاری و سهل‌انگاری در مورد حفظ منافع دینی و دنیوی مردم برحذر داشته است.
رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «هیچ مسئولی نیست که خداوند به وی مسئولیت مردمی را می‌‌دهد و او در حق آنان فریب و دغل می‌آورد مگر آنکه خداوند بهشت را بر وی حرام می‌گرداند» و در لفظ دیگری آمده است که: «بنده‌ای نیست که خداوند مسئولیت مردمی را عطا می‌کند و او در حق آن مردم دلسوزی روا نمی‌دارد مگر آنکه به همراه آنان به بهشت وارد نمی‌شود».
ای مسلمانان:
همچنین در عرصه‌ی معاملات مالی مانند خرید فروش و اجاره و دیگر معاملات تجاری، اسلام نسبت به فریب و دغلکاری به صورت قاطع نهی نموده است. خداوند عزوجل می‌فرماید:
﴿وَلَا تَأۡكُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَكُم بَيۡنَكُم بِٱلۡبَٰطِلِ ﴾ [البقرة: ١٨٨].
«و اموال خود را در میان خود به باطل مخورید».
و رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «مسلمان، برادر مسلمان است، برای یک مسلمان حلال نیست که چیزی را به برادرش بفروشد که از وجود عیبی در آن آگاه است مگر آنکه آن را برای وی بیان نماید» [این حدیث را ابن ماجه روایت نموده و ابن حجر آن را حسن دانسته است].
و بلکه بالاتر از آن، اهمیتی که شریعت اسلام برای پیش‌گیری از فریبکاری و مبارزه‌ی با آن قائل است به جایی رسیده است که همه‌ی راه‌هایی که باعث فریب می‌شود را بسته است هرچند آن کار نه از سوی فروشنده و نه از سوی مشتری باشد. برای مثال، رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ در روایتی که شیخین ـ بخاری و مسلم ـ روایت کرده‌اند می‌فرماید: «با یکدیگری نَجش نورزید» و نَجش یعنی: کسی بدون آنکه قصد خریدن یک جنس را داشته باشد به قیمت آن بیفزاید تا بدین‌وسیله به فروشنده سود رسانده و یا باعث زیان خریدار شود.
برادران مسلمان:
از جمله خطرناک‌ترین انواع فریبکاری بر مسلمانان و بدعاقبت‌ترین آن‌ها کاری است که برخی از پیمانکاران در پروژه‌های دولتی یا شخصی انجام می‌دهند که پس از پایان کار آثار فریبکاری و تقلب را به سادگی می‌توان در آن پروژه مشاهده کرد، که این کاری است حرام و فساد‌کاری در زمین و خیانت به دولت و به مردم به شمار می‌رود.
رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ درباره‌ی چنین کارهایی می‌فرماید: «برای هر پیمانشکنی در روز قیامت پرچمی است که گفته می‌شود: این پیمانشکنی در حق فلان است» [متفق علیه].
اما تو ای برادر مسئول؛ این را بدان که پروژه‌های دولتی که تحت مسئولیت وزارت یا اداره‌ی تو است در واقع امانتی است که بر گردن تو گزارده شده است. تو برای پی‌گیری دقیق این پروژه‌ها با تمام حرص و اخلاص و صداقت و اهمیت، امین قرار داده شده‌ای. بنابراین هرگونه اهمال یا کم‌کاری در این مورد، فریبکاری و نیرنگی است بزرگ در حق مسلمانان و ولی امری که تو را برای این مسئولیت امین دانسته است.
پس ای کسی که خواهان نجات خود و خوشبختی دنیا و آخرت هستی! در همه‌ی معاملات خود صدق و راستی و بیان و شفافیت و دقت را به کار بند.
از زیر پا گذاشتن حق دیگران بپرهیز و خود را از هرگونه فریب و تدلیس و دیگران انواع فریب دور بدار تا انسانی شوی پاک و متقی و و سالم از هر بدی، زیرا رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ روزی وارد بازار شد و فرمود: «ای جمع تجار!» تاجران و بازرگانان رو به سوی وی کردند، سپس پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ خطاب به آنان فرمود: «ای جمع تجار! تاجران در روز قیامت به صورت فاجران برانگیته می‌شوند مگر آنکه نیکی و راستی پیشه کرد» [این حدیث را ترمذی روایت کرده و گفته است: حسن و صحیح است. برخی از اهل علم نیز آن را حسن دانسته‌اند].
پس ای مسلمانان، تقوای الله را پیشه سازید که تنها با تقوای او اوضاع ما رو به صلاح نهاده و زندگی ما رنگ سعادت و خوشی را به خود خواهد دید.
این سخن خویش را گفته و برای خود و شما و دیگر مسلمانان از هر گناهی از خداوند آمرزش می‌خواهم پس از او آمرزش بخواهید که او بسیار آمرزنده و مهربان است.