خطبه‌ی اول:
ستایش از آن الله است که حَکَم است و عَدل است و لطیف است و خبیر؛ او را ستایش می‌گویم که دنیا و آخرت از آن اوست و گواهی می‌دهم که سرور و پیامبر ما محمد، بنده و پیام‌رسان او و بشارت دهنده و هشدار دهنده و چراغی است روشنگر. خداوندا بر بنده و پیامبرت محمد و بر اهل بیت و یارانش درود و سلام فرست.
اما بعد:
ای بندگان خداوند تقوای او را در نظر بگیرید و ایستادن در برابر او برای داوری را به یاد آورید:
﴿يَوۡمَ يَنظُرُ ٱلۡمَرۡءُ مَا قَدَّمَتۡ يَدَاهُ وَيَقُولُ ٱلۡكَافِرُ يَٰلَيۡتَنِي كُنتُ تُرَٰبَۢا ٤٠﴾ [النبأ: ٤٠].
«روزی که انسان به آنچه با دستانش پیش فرستاده می‌نگرد و کافر می‌گوید ای کاش خاک بودم».
بندگان خداوند، زدن مثال به سبب واضح شدن حقایق و نشان دادن معانی از جنبه‌ای دیگر، باعث بهتر پذیرفته شدن آن توسط مردم می‌شود، زیرا زیبایی تصویرگری یک حقیقت و بلیغ بودن تشبیه باعث قبول شدن آن توسط مردم و تسلیم شدن آنان در برابر آن می‌گردد. همچنین این از جمله‌ی هنرهای گفتاری است که خداوند پیامبرش را بدان امر نموده و فرموده است:
﴿وَعِظۡهُمۡ وَقُل لَّهُمۡ فِيٓ أَنفُسِهِمۡ قَوۡلَۢا بَلِيغٗا ٦٣﴾ [النساء: ٦٣].
«و آنان را نصیحت کن و به آنان سخنی بگو که در درونشان تاثیرکند».
برای همین، هنگامی که رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ خواست دیده‌ی مردم را متوجه حقیقت زندگی دنیا و فریب مردم نسبت به آن و زینت‌ها و زیبایی‌های آن گرداند چنین فرمود: «همانا دنیا سبز است و شیرین، و همانا خداوند شما را در آن جانشین گردانده است تا ببیند چگونه عمل می‌کنید..» [به روایت مسلم و نسائی].
شکی در این نیست که این سرسبزی و شیرینی در نفس بشری جایگاه خود را دارا است، زیرا باعث انس گرفتن انسان به این دنیا می‌شود تا جایی که به آن روی آورده و بلکه کاملا اسیر آن می‌گردد که مردم در این مورد به دو دسته تقسیم می‌شوند:
اولین دسته: اهل خرد و دانایی‌اند، آنان که خداوند هدایتشان نموده و اینچنین به درست‌ترین راه‌ها و شریف‌ترین هدف‌ها رهنمون شده‌اند و دانسته‌اند که با وجود آنکه باید نصیب خود را از این لذت‌های زودرس از دست ندهند، اما از سوی دیگر باید مواظب باشند که این خوشی زودرس دنیایی با درخشش سحرآمیزش آن‌ها را از آن خوشی ابدی و ماندگار فنا ناپذیر که خداوند برای بندگانش مهیا نموده باز ندارد؛ نعیمی که خداوند درباره‌ی آن چنین می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجۡرَ مَنۡ أَحۡسَنَ عَمَلًا ٣٠ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ جَنَّٰتُ عَدۡنٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهِمُ ٱلۡأَنۡهَٰرُ يُحَلَّوۡنَ فِيهَا مِنۡ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٖ وَيَلۡبَسُونَ ثِيَابًا خُضۡرٗا مِّن سُندُسٖ وَإِسۡتَبۡرَقٖ مُّتَّكِ‍ِٔينَ فِيهَا عَلَى ٱلۡأَرَآئِكِۚ نِعۡمَ ٱلثَّوَابُ وَحَسُنَتۡ مُرۡتَفَقٗا ٣١﴾ [الكهف: ٣٠-٣١].
«كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‌اند [بدانند كه] ما پاداش كسى را كه نيكوكارى كرده است تباه نمىكنيم (٣٠) آنانند كه بهشت‌هاى عدن به ايشان اختصاص دارد كه از زير [قصرها] یشان جویبارها روان است در آنجا با دستبندهايى از طلا آراسته مى‌شوند و جامه‌هايى سبز از پرنيان نازک و حریر کلفت مى‌پوشند در آنجا بر سريرها تكيه مى‌زنند. چه خوش پاداش و نيكو تكيه‌گاهى است».
و پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ در حدیثی که شیخین، بخاری و مسلم، در صحیح خود از ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده‌اند چنین می‌فرماید که: «خداوند متعال فرمود: «برای بندگان نیک خود چیزی آماده کرده‌ام که نه چشمی دیده است و نه گوشی شنیده است و نه به قلب انسانی خطور کرده است»، اگر خواستید این آیه را بخوانید که: «هیچ کس نمی‌داند چه چیزی که روشنی بخش چشمان است به پاداش آنچه انجام داده‌ام برای آن‌ها پنهان کرده‌ام» [السجدة: ١٧]».
و همچنین رسول الله ـ علیه الصلاة والسلام ـ آن را چنین وصف نموده است که: «هنگامی که اهل بهشت به بهشت وارد می‌شوند ندا دهنده‌ای ندا می‌دهد که: برای شماست که سالم باشید و هرگز بیمار نشوید، و برای شماست که زنده بمانید و هرگز نمیرید، و برای شماست که خوش باشید و هرگز دچار اندوه نشوید. و این است سخت خداوند متعال که می‌فرماید: «و ندا داه شدند که این همان بهشتی است که به پاس آنچه انجام می‌دادید به شما میراث داده شده است» [الأعراف: ٤٣]» [به روایت مسلم و ترمذی از حدیث ابوسعید خُدری].
و رسول خداوند ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ بزرگی منزلت و والایی قدر آن را در برابر همه‌ی نعمت‌های دنیا چنین گوشزد نموده است که: «یک صبح یا شب حرکت کردن در راه خداوند بهتر از دنیا و همه‌ی چیزهایی است که در آن است و به اندازه‌ی جای کمان یا شلاق یکی از شما در بهشت بهتر از دنیا و ما فیها است و اگر زنی از زنان اهل بهشت به زمین نظر بیفکند دنیا و آنچه در آن است را روشن می‌کند و میان زمین و آسمان آکنده از بوی خوش وی می‌شود و روسری وی بهتر از دنیا و ما فیها است» [به روایت بخاری و مسلم و ترمذی و لفظ حدیث مربوط به ترمذی است].
بندگان خداوند؛ این نعیم و خوشی‌ای است که هیچ نعیم دیگری با آن برابر و مساوی نیست چه برسد که بهتر از آن باشد. بر این اساس عجیب نیست که خردمندان با ادای دستورات پروردگار و ادای فرایض و دست کشیدن از حرام و نزدیک شدن به خداوند به واسطه‌ی مستحبات و مشغول به هر کار سودمندی که در زمین باقی می‌ماند و دور بودن از کار زیاده وبیهوده‌ای، از همه‌ی ابواب خیر بهره‌ای ببرند و به این یقین داشته باشند که آنان هنگامی که از عمر محدود خود برای رسیدن به خشنودی خداوند و انجام اعمال صالح و ذخیره‌ی نیکی‌ها بهره می‌برند در واقع امروز دانه‌ای می‌کارند که قرار است ثمره‌ی آن را فردا بچینند و همیشه این سخن خداوند را به یاد دارند که می‌فرماید:
﴿مَن كَانَ يُرِيدُ حَرۡثَ ٱلۡأٓخِرَةِ نَزِدۡ لَهُۥ فِي حَرۡثِهِۦۖ﴾ [الشورى: ٢٠].
«هرکس که کِشت آخرت را بخواهد برای او در کِشته‌اش می‌افزاییم».
و همچنین این سخن خداوند متعال که می‌فرماید:
﴿وَمَنۡ أَرَادَ ٱلۡأٓخِرَةَ وَسَعَىٰ لَهَا سَعۡيَهَا وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَأُوْلَٰٓئِكَ كَانَ سَعۡيُهُم مَّشۡكُورٗا ١٩﴾ [الإسراء: ١٩].
«و هرکه آخرت را بخواهد و برای آن تلاش لازم را بکند در حالی که مومن است پس آن‌ها تلاششان مورد تقدیر خواهد بود».
آن‌ها به واسطه‌ی این روش درست و راه صحیحی که در پیش گرفته‌اند بهترین کسانی هستند که به این نصیحت ربانی که لقمان خطاب به فرزندش می‌فرماید عمل کرده‌اند:
﴿وَٱبۡتَغِ فِيمَآ ءَاتَىٰكَ ٱللَّهُ ٱلدَّارَ ٱلۡأٓخِرَةَۖ وَلَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ ٱلدُّنۡيَاۖ وَأَحۡسِن كَمَآ أَحۡسَنَ ٱللَّهُ إِلَيۡكَۖ...﴾ [القصص: ٧٧].
«و با آنچه الله به تو داده است خانه‌ی آخرت را بخواه و بهره‌ی خود از دنیا را فراموش نکن و همانطور که خداوند به تو خوبی کرده است تو نیز خوبی کن...».
آنان با قرار دادن دنیا به عنوان راهی برای رسیدن به خشنودی خداوند و بهشت ابدی او نسبت به خود نیکی روا داشته و اینان حکیم‌ترین و خردمندترین بندگان خداوند و گرامی‌ترین آنانند.
اما برعکس آن‌ها: کسانی‌اند که خداوند قلب آنان را از ذکر خود غافل نموده و از هوای نفس خود پیروی کرده‌اند و کار آن‌ها بر زیاده‌روی است. آنان به راه‌های گمراهی رفته‌اند و از راه راست منحرف شده و از ادای فرائض سرباز زده و در حرام افتاده و گرفتار حرام خواری شده و بنده‌ی دینار و درهم شده‌اند. نزد آنان بُخل به جای بخشش و انفاق نشسته است و اولویت‌ها و اهداف نزد آن‌ها مختل شده و لذت‌های فانی و موقتی دنیا همه‌ی هدف آن‌ها و نهایت تلاششان شده است. برای دنیایشان جمع کرده‌اند و آخرت را به فراموشی سپرده و برای به دست آوردن ثواب آن هیچ تلاشی نمی‌کنند و در پایان دستاوردشان این می‌شود که خداوند متعال فرموده است:
﴿مَّن كَانَ يُرِيدُ ٱلۡعَاجِلَةَ عَجَّلۡنَا لَهُۥ فِيهَا مَا نَشَآءُ لِمَن نُّرِيدُ ثُمَّ جَعَلۡنَا لَهُۥ جَهَنَّمَ يَصۡلَىٰهَا مَذۡمُومٗا مَّدۡحُورٗا ١٨﴾ [الإسراء: ١٨].
«هر که [دنیای] زودگذر را می‌خواهد برای او در آن هر چه را که بخواهیم برای هرکه بخواهیم خواهیم داد سپس جهنم را که در آن خوار و ذلیل خواهد شد برای او مقرر خواهیم کرد».
این وعید شدید خداوندی سزاوار آنان است که می‌فرماید:
﴿أَلۡهَىٰكُمُ ٱلتَّكَاثُرُ ١ حَتَّىٰ زُرۡتُمُ ٱلۡمَقَابِرَ ٢ كَلَّا سَوۡفَ تَعۡلَمُونَ ٣ ثُمَّ كَلَّا سَوۡفَ تَعۡلَمُونَ ٤ كَلَّا لَوۡ تَعۡلَمُونَ عِلۡمَ ٱلۡيَقِينِ ٥ لَتَرَوُنَّ ٱلۡجَحِيمَ ٦ ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيۡنَ ٱلۡيَقِينِ ٧ ثُمَّ لَتُسَۡٔلُنَّ يَوۡمَئِذٍ عَنِ ٱلنَّعِيمِ ٨﴾ [التكاثر: ١-٨].
«زیاده خواهی شما را به خود مشغول ساخت (١) تا آنکه کارتان به گورستان رسید (٢) هرگز! به زودی خواهید دانست (٣) باز هم هرگز! به زودی خواهید دانست (٤) هرگز چنین نیست اگر علم الیقین داشتید (٥) به یقین دوزخ را می‌بینید (٦) سپس آن را به عین الیقین خواهید دید (٧) سپس در آن از نعمت سوال خواهید شد».
پس ای بندگان خداوند، تقوای او را پیشه‌ی خود کنید و همراه کسانی باشید که با آنچه خداوند به آنان عطا کرده است در پی به دست آوردن خانه‌ی آخرتند اما با این وجود بهره‌ی خود از دنیا را فراموش نمی‌کنند، آنان کسانی هستند که خداوند هدایشان نموده و آنان صاحبان خردند، و به هوش باشید که زندگی دنیا با زیبایی‌ها و زرق و برق خویش شما را فریب ندهد که پروردگار شما حقیقت زندگی دنیا را به زیباترین و واضح‌ترین نحو بیان نموده و فرموده است:
﴿ٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّمَا ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا لَعِبٞ وَلَهۡوٞ وَزِينَةٞ وَتَفَاخُرُۢ بَيۡنَكُمۡ وَتَكَاثُرٞ فِي ٱلۡأَمۡوَٰلِ وَٱلۡأَوۡلَٰدِۖ كَمَثَلِ غَيۡثٍ أَعۡجَبَ ٱلۡكُفَّارَ نَبَاتُهُۥ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَىٰهُ مُصۡفَرّٗا ثُمَّ يَكُونُ حُطَٰمٗاۖ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ عَذَابٞ شَدِيدٞ وَمَغۡفِرَةٞ مِّنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٞۚ وَمَا ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَآ إِلَّا مَتَٰعُ ٱلۡغُرُورِ ٢٠﴾ [الحديد: ٢٠].
«بدانید که زندگى دنیا در حقیقت بازى و سرگرمى و آرایش و فخرفروشى شما به یکدیگر و فزونجویى در اموال و فرزندان است به مانند بارانى است که کشاورزان را رستنى آن [باران] به شگفتى اندازد سپس [آن کشت] خشک شود و آن را زرد بینى آنگاه خاشاک شود و در آخرت [دنیا پرستان را] عذابى سخت است و [مؤمنان را] از جانب خدا آمرزش و خشنودى است و زندگانى دنیا جز کالاى فریبنده نیست».
خداوند من و شما را با راه و روش قرآن و سنت سود رسانَد. این سخن خویش را گفته و برای خود و شما و دیگر مسلمانان از هر گناهی از خداوند متعال آمرزش می‌خواهم که او بسیار آمرزنده و مهربان است.