خطبه های حرمین

خطبه‌ی اول:

ستایش از آن خداوند بزرگوار منان و شکیبا و مهربان است. او را برای رسیدن ما به ماه رمضان شکر می‌گویم و گواهی می‌دهم که معبودی به حق نیست جز الله که واحد است و شریکی ندارد «هر كه در آسمان‌ها و زمين است از او درخواست مى‏كند هر زمان او در كارى است» [الرحمن: ٢٩] و گواهی می‌دهم که پیامبر و سرور ما محمد، بنده و پیامرسان اوست. درود و سلام خداوند بر او و بر اهل بیت و یاران او و تابعین و کسانی باد که تا قیامت به نیکی از آنان پیروی نمایند.

اما بعد ای مسلمانان: بهترین عطایی که به انسان داده شده است ایمان و تقوا است. آنکه تقوا پیشه کرد پیروز شد و آنکه راه عصیان و سرپیچی را پی گرفت بیچاره و بدبخت شد:

﴿وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّهُۥ مَخۡرَجٗا ٢﴾ [الطلاق: ٢].

«و هرکه تقوای الله را پیشه سازد برای او راه برون رفتی قرار خواهد داد».

﴿وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّهُۥ مِنۡ أَمۡرِهِۦ يُسۡرٗا ٤﴾ [الطلاق: ٤].

«و هرکه تقوای الله را پیشه سازد الله برای او در کارش آسانی قرار خواهد داد».

ای مسلمانان: دنیا شیرین است و سرسبز، زیباست و واقعاً جای خوشی و خوشگذرانی بود اگر فنا نمی‌شد، و ستوده شده بود اگر از بین رفتنی نبود و بی‌نیازی و غنا بود اگر پایان آن به سوی فنا نبود. مستقر آن به زوال می‌رود و مقیم آن از آن انتقال می‌یابد، روزها و شب‌های آن چه عجیب می‌روند. دنیا همه‌اش اندک است و از همین اندک نیز جز اندکی نمانده است گو آنکه خوشی آن به پایان رسیده و تنها ناخوشی‌های آن باقی مانده باشد.

فتنه‌ها و خطرات و شهوت‌های برانگیخته شده، گناهان صغیره و کبیره و مردمان مومن و کافر و متقی و فاجر که در آن به تلاش مشغولند، پس خوش به حال آنکه خود و خانواده‌اش را از عوامل گناه و بدی و ویرانی حفظ نمود:

﴿وَمَن يَعۡتَصِم بِٱللَّهِ فَقَدۡ هُدِيَ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ ١٠١﴾ [آل عمران: ١٠١].

«و هرکه به الله تمسک جوید به تحقیق به راه راست هدایت شده است».

ای مسلمانان: این، ماه قبول و خوشبختی است. این ماه، ماه آزادی از آتش و ماه بخشش است، این، هنگام ترقی و صعود است. پس عزم خود را جزم کنید و به نیکی خود را به خداوند نشان دهید که آنانکه پیروز شدند با تلاش پیروز شدند و آنانکه عبور کردند با عزم و همت عبور کردند و هرکه دستاوردی به دست آورد با صبر آن را به دست آورد و هرکه تنبلی‌اش طولانی شد امیدش از دست رفت.

از ام المومنین عائشه ـ رضی الله عنها ـ رواست است که فرمود: رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ در رمضان تلاشی می‌نمود که در غیر رمضان نمی‌کرد [به روایت عفان بن مسلم الصفار با سند صحیح].

ای مسلمانان: این نسیم قبول است که می‌وزد، این سیل خیرات است که سرازیر است، این شیطان است که در بند است، این در خیر است که برای هرکه بخواهد باز است، این، وقت بازگشت و توبه است، این چشمه‌ساری است خنک و نوشیدنی! رحمتی است از سوی آن کریم وهاب! پس برای توبه بشتابید که هنگامه‌ی غریبی در قبر نزدیک است...

پس ای آنکه به گناه عادت کرده‌ای، ای آنکه بر گناهانت پشیمان شده‌ای، توبه کن که خداوند بخشش و رحمت را دوست دارد و دوست دارد از روی کرمش تائبان را از فضل خود عطا کند. پس خوش به حال کسی که در این ماه کثیفی گناهان را با توبه شستشو دهد و پیش از پایان یافتن زمان بازگشت از گناهان خود بازگردد.

ای اسیر گناهان! ای زندانی خواری و ذلت! این ماهی است که دربندان در آن از بند می‌رهند و گناهکاران در آن آزاد می‌شوند و از عاصیان در می‌گذرند پس از آن‌هایی نباش که خود ابا می‌ورزند و رمضان می‌رود اما آن‌ها به هدف نرسیده‌اند.

رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «جبرئیل به نزد من آمد و گفت: هرکه رمضان را درک نمود و [لی] مورد مغفرت قرار نگرفت پس رحمت خداوند از او دور باد؛ بگو آمین. و من گفتم: آمین» [به روایت ابن خزیمه و ابن حبان].

ای آنکه نگاهت را در حرام رها کرده‌ای، تو اکنون در بهترین ماه قرار داری. پس از زیر پا گذاشتن حرمت آن برحذر باش.

از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «هرکه سخن دروغ و باطل و عمل به آن را ترک نگوید خداوند نیز نیازی به این ندارد که او غذا و نوشیدنی خود را ترک کند» [به روایت بخاری].

ای مسلمانان: بهترین چیزی که برای آن وقت گذاشته می‌شود مدارسه‌ی آیات و تدبر بینات و پندهای قرآن است و در صحیحین روایت شده است که جبرئیل علیه السلام در هر شب رمضان با رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ ملاقات می‌نمود و با وی قرآن را مدارسه می‌کرد.

قرآن روحی است برای زندگی ابدی و اگر روح نباشد بدن هم خواهد مرد. پس به قرآن روی آورید ومروارید‌های آن را به دست آورید که خوشبخت آن است که همت خود را صرف قرآن کند و اندیشه و همت خود را وقف آن نماید.

نه چشمه‌ی آن خشک می‌شود و نه منابع آن پایان می‌یابد:

﴿شَهۡرُ رَمَضَانَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ فِيهِ ٱلۡقُرۡءَانُ هُدٗى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَٰتٖ مِّنَ ٱلۡهُدَىٰ وَٱلۡفُرۡقَانِۚ﴾ [البقرة: ١٨٥].

«ماه رمضان كه در آن قرآن فرو فرستاده شده است كه هدایتی است برای مردم و [متضمن] دلايل آشكار هدايت و [ميزان] تشخيص حق از باطل است».

پس ای بنده‌ی خدا به مانند کسی باش که هر چه قرآن را ختم می‌کند باز هم از اول آن آغاز می‌کند.

ای مسلمانان: این ماه انفاق و بخشش است، پس ای ثروتمندان! به یاد شکم‌های گرسنه باشید، آنانی که دچار حوادث و مصیبت‌ها شده‌اند. به کمک‌ آن‌ها بشتابید:

﴿وَأَطۡعِمُواْ ٱلۡقَانِعَ وَٱلۡمُعۡتَرَّۚ﴾ [الحج: ٣٦].

«به تنگدست [سائل] و به بینوا [ى غیر سائل] بخورانید».

و به یاری گرسنه و بیچاره بشتابید.

و نشمارید که خداوند بر شما می‌شمارد و بدانید که بهترین صدقه‌، صدقه‌ای است که در رمضان باشد و «رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ بخشنده‌ترین مردم بود و در رمضان بخشنده‌تر می‌شد آنگاه که جبرئیل به نزد او می‌آمد و با او مدارسه‌ی قرآن می‌کرد» [به روایت صحیحین].

از ابوذر ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمودند: «آنان که بسیار دارند در روز قیامت کم خواهند داشت مگر آن کسی که خداوند به او مالی داده است و او به راست و چپ و جلو و عقب از آن بخشش می‌کند و به واسطه‌ی آن کار خیر انجام می‌دهد..» [متفق علیه].

ای مسلمانان: شعائر تعبدی و واجبات شرعی و سنت‌ها و آداب عملی رمضان را انجام دهید و بدانید که «مردم همچنان در خیر خواهند بود تا وقتی که افطار را به تعجیل اندازند» [متفق علیه] و «تفاوت میان روزه‌ی ما و روزه‌ی اهل کتاب خوردن سحری است» [به روایت مسلم] پس سحری بخورید حتی اگر با یک جرعه آب باشد. «رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ پیش از آنکه نماز بخواند با چند رطب افطار می‌کرد و اگر رطب وجود نداشت با چند خرما و اگر خرما نبود چند جرعه آب می‌نوشید» [به روایت ترمذی] و هنگامی که افطار می‌کرد می‌گفت: «ذَهَبَ الظَّمَأُ وَابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ» «تشنگی برطرف شد و رگ‌ها تر شدند و إن شاءالله اجر آن محقق گردید» [به روایت ابوداوود و نسائی].

هر که از روی فراموشی چیزی خورد یا نوشید روزه‌ی خود را کامل کند زیرا خداوند به او غذا و آب داده است و کفاره و قضایی بر وی نیست و هرکه بدون عمد و بدون اراده استفراغ کرد قضایی بر وی نیست و استمنا باعث باطل شدن روزه می‌شود اما احتلام باعث باطل شدن روزه نمی‌شود «و هرکه رمضان را از روی ایمان و اخلاص روزه گیرد گناهان گذشته‌ی او آمرزیده می‌شود» [به روایت بخاری]. و «هرکه از روی ایمان و اخلاص رمضان را به پا دارد گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود» [به روایت بخاری] و «هرکه به همراه امام نماز را برپا بدارد تا آنکه امام نماز را به پایان برساند برای وی قیام یک شب کامل نوشته می‌شود» [به روایت ترمذی و نسائی و ابن ماجه] و «هرکه روزه‌داری را افطار دهد به مانند اجر وی خواهد داشت با اینکه از اجر روزه‌دار چیزی کم نمی‌شود» [به روایت ترمذی و ابن ماجه و احمد] و «اگر روز روزه‌ی یکی از شما بود پس نه فحش دهد و نه صدا بلند کند بلکه اگر کسی به او ناسزا گفت یا با او درگیر شد بگوید: من روزه‌ام» [به روایت امام احمد] و «همانا برای روزه‌دار در هنگام افطار دعایی است که رد نمی‌شود» [به روایت ابن عساکر در تاریخ دمشق] و «خداوند [در هر شب رمضان] کسانی را از آتش آزاد می‌کند و آن در هر شب [رمضان] است» [به روایت ترمذی و ابن ماجه] و «یک عمره در رمضان معادل با یک حج است» [به روایت ترمذی و دیگران].

خداوند متعال من و شما را از جمله‌ی کسانی قرار دهد که از آتش آزاد شده و بهشت را به دست آورده‌اند. بهشتی که خانه‌ی متقیان نیکوکار است. آنچه را شنیدید گفتم و برای خود و شما و دیگر مسلمانان از هر گناهی از خداوند متعال آمرزش می‌خواهم، پس از او مغفرت بخواهید که او بسیار آمرزنده و مهربان است.