خطبهی دوم:
ستایش تنها از آن الله است. و درود وسلام بر آنکه پیامبری پس از وی نیست.
اما بعد... ای حجاج خانهی خدا. تقوای وی را پیشه سازید و بدانید که در روز هشتم ذی الحجه برای شخص حاجی اگر بصورت تمتع حج کرد است لازم است که احرام نماید و اگر در حالت افراد یا قران حج نموده باید در احرام خود باقی بماند.
برای شخص حاجی مستحب است که قبل از زوال آفتاب به منی رفته و نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را به حالت دو رکعنی و بدون جمع بستن در آنجا به جای آورد.
سپس با خواندن نماز صبح روز نهم و با طلوع خورشید لبیک گویان و تکبیر گویان به سوی عرفه به راه افتد. سپس با زوال آفتاب نماز ظهر و عصر را به صورت جمع و با یک اذان و دو اقامه در عرفه به جای آورد و سپس در عرفه بماند.
همهی عرفه مکان وقوف است مگر «بَطن عُرَنَه». وی در عرفات بیسار لا اله الا الله گفته و تسبیح و دعا و استغفار مینماید و ذکر کلمه «لا اله الا الله» بیشتر مورد تاکید است زیرا این کلمهی توحید خالص است. رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم میفرماید:
«بهترین دعا، دعای روز عرفه است و بهترین سخنی که من و پیامبران پیش از من گفتهاند این است: (لا إله إلا الله وحده لا شریک له، له الملک وله الحمد وهو علی کل شيء قدیر)» [به روایت ترمذی].
با غروب خورشید شخص حاجی با آرامش و وقار از عرفه به سوی «مزدلفه» خارج میشود و نه ایجاد مزاحمت میکند و نه به کسی آزار میرساند و در آنجا نماز مغرب و عشاء را با یک اذان و دو اقامه به صورت قصر و جمع به جای میآورد.
سپس تا طلوع خورشید در آنجا میماند به جز ضعیفان و پیران که میتوانند نصف شب از آنجا بروند. پس از آنکه شخص حاجی نماز صبح را در مزدلفه به جای آورد به عنوان استحباب در مشعر الحرام میایستد... مزدلفه نیر همهاش محل وقوف است.
مستحب است که شخص حاجی خداوند را بسیار دعا و نیایش کند تا آنکه آفتاب بسیار روشن شود. البته اگر بتواند و این برای وی واجب نیست.
سپس برای انداختن جمرهی عقبه به سوی منا میرود و این جمره نزدیکترین جمرات به مکه است. وی این جمره را با هفت سنگریزه به جای میآورد که در هنگام انداختن هر کدام از آنها تکبیر میگوید. سپس ار متمتع یا قارن است قربانی خود را به جای میآورد.
پس از آن سر خود را تراشیده و از احرام خارج میشود که در پی آن همهی حرامهای احرام به جز رابطهی جنسی برای وی حلال خواهد شد...
برای کسی که به صورت قارن یا مفرد حج نموده است لازم است که طواف افاضه و همچنین سعی را در صورتی که به همراه طواف قدوم آن را انجام نداده باشد، انجام دهد. اما برای شخص متمتع یک طواف و یک سعی به جز سعیی که در بار اول انجام داده است لازم است.
با انجام طواف همهی آن چیزهایی که با احرام بر وی حرام شده بود حتی رابطهی جنسی، حلال خواهد شد.
برای حاجی اشکالی ندارد که هر کدام از کارهای روز نحر را به هر ترتیبی انجام دهد زیرا رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در مورد عقب و جلو انجام دادن کارهای این روز پرسش نشد مگر آنکه فرمود: «انجام بده و اشکالی ندارد» [متفق علیه].
سپس برای شخص حاجی واجب است روزهای تشریق را در منی باقی که این براساس فعل رسول الله صلی الله علیه وسلم و همچنین این فرمودهی ایشان است که فرمودند: «مناسک خود را از من فرا گیرید» [متفق علیه].
وی رمی جمرات را در روزهای یازدهم و دوازدهم و سیزدهم انجام میدهد و هر جمرهای را با هفت سنگریزه به جای میآورد. وی از جمرهی صغری، سپس وسطی و سپس کبری آغاز میکند. براساس کار پیامبر و دستور وی سنت است که در این روزها عمل رمی جمار پس از زوال انجام گیرد و هرکه قصد استعجال دارد پس از زوال روز دوازدهم عمل رمی را انجام دهد و سپس به سوی مکه برود...
سپس شخص حاجی به سوی مکه به راه میافند و اشکالی ندارد اگر در حالی از منی خارج نشده خورشید غروب نماید. سپس در مکه طواف وداع را انجام دهد:
﴿فَإِذَا قَضَيۡتُم مَّنَٰسِكَكُمۡ فَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ كَذِكۡرِكُمۡ ءَابَآءَكُمۡ أَوۡ أَشَدَّ ذِكۡرٗاۗ فَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا وَمَا لَهُۥ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ مِنۡ خَلَٰقٖ ٢٠٠ وَمِنۡهُم مَّن يَقُولُ رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ ٢٠١ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ نَصِيبٞ مِّمَّا كَسَبُواْۚ وَٱللَّهُ سَرِيعُ ٱلۡحِسَابِ ٢٠٢﴾ [البقرة: ٢٠٠-٢٠٢].
«چون آداب ويژه حجخود را به جاى آورديد همان گونه كه پدران خود را به ياد مىآوريد يا با يادكردنى بيشتر الله را به ياد آوريد و از مردم كسى است كه مىگويد پروردگارا به ما در همين دنيا عطا كن و حال آنكه براى او در آخرت نصيبى نيست (٢٠٠) و برخى از آنان مىگويند پروردگارا در اين دنيا به ما نيكى و در آخرت [نيز] نيكى عطا كن و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار (٢٠١) آنانند كه از دستاوردشان بهرهاى خواهند داشت و الله زودشمار است».
سپس درود و سلام فرستید بر بهترین و پاکترین انسانها محمد بن عبدالله، آن صاحب حوض و شفاعت که خداوند شما را به آن امر نموده است وفرموده است:
﴿... يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَيۡهِ وَسَلِّمُواْ تَسۡلِيمًا ٥٦﴾ [الأحزاب: ٥٦].
«... ای کسانی که ایمان آوردهاید بر وی درود و سلام فرستید».
و رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم میفرمایند: «هرکه من بر یک درود فرستد خداوند به خاطر آن بر وی ده درود خواهد فرستاد».
خداوند درود وسلام و برکت فرست بر بنده و پیامبرت محمد و خشنود و راضی باش از چهار خلیفهی پیامبرت ـ ابوبکر و عمر و عثمان و علی ـ و از دیگر صحابهی پیامبرت و از تابعین و آنانی که به نیکی تا قیامت از آنان پیروی نمایند و همچنین با عفو و کرمت از ما به همراه آنان راضی و خشنود باش ای مهربانترین مهربانان.
خداوندا اسلام و مسلمانان را عزت ده، خداوندا اسلام و مسلمانان را عزت ده، خداوندا اسلام و مسلمانان را عزت ده، و شرک و مشرکان را خوار بگردان، خداوندا دینت را و کتابت را و سنت پیامبرت و بندگان مومنت را یاری ده.
خدایا غم و غصهی غصه داران مسلمان را از بین ببر و سختی سختی دیدگان را برطرف ساز و وام وامداران را ادا نما و حاجیان و معتمران و مسافران را با رحمت خود سالم بدار. خداوندا این مواسم خیر را برای ما سودمند گردان و این اوقات برکت و نفحات را راهی بسوی رحمت خود بگردان.
خداوندا ما را در سرزمینهایمان ایمن گردان و مسئولان و والیان ما را اصلاح گردان و ولایت ما را بر عهدهی کسی قرار ده که ترس تو را داشته و در پی خشنودی و رضایت تو باشد.
پروردگارا ما را در دنیا و آخرت نیکی عطا نما و از عذاب آتش دور بدار. پاک و بیعیب است پروردگار تو آن پروردگار عزت از آنچه به دروغ وصفش میکنند و سلام بر پیامبران و الحمدلله رب العالمین.