خطبهی دوم:
ستایش از آن الله است، او را سپاس گفته و از او یاری جسته و آمرزش میخواهیم، و از بدیهای نفس خود و کارهای ناشایستمان به او پناه میبریم. الله هرکه را هدایت کند او گمراهگری نخواهد داشت و هرکه را گمراه سازد او هدایتگری نخواهد یافت، و گواهی میدهم که معبودی به حق نیست جز الله که واحد و بیشریک است و گواهی میدهم که محمد بنده و پیامبر اوست. درود و سلام بسیار خداوند بر او و بر اهل بیت و یاران او باد.
اما بعد، ای بندگان خداوند:
مومن هنگامی که بر سر دو راهی قرار میگیرد و مناهج مختلف بر وی عرضه میشود دچار حیرت نمیشود و در این شک نمیکند که برنامة پروردگار بهترین برنامه و تنها راه نجات و خوشبختی در دنیا و آخرت است.
و در آیات کتاب خود و داستان هبوط آدم از بهشت به واسطة اغوای شیطان و زینت دادن معصیت برای او بهترین دلیل بر این حقیقت است، پس هرکه در پی هدایت پروردگار خود باشد او خوشبخت واقعی است.
﴿قَالَ ٱهۡبِطَا مِنۡهَا جَمِيعَۢاۖ بَعۡضُكُمۡ لِبَعۡضٍ عَدُوّٞۖ فَإِمَّا يَأۡتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدٗى فَمَنِ ٱتَّبَعَ هُدَايَ فَلَا يَضِلُّ وَلَا يَشۡقَىٰ ١٢٣﴾ [طه: ١٢٣].
«گفت از آن پایین آیید که برخی دشمن برخی دیگرید. پس هر گاه از سوی من هدایتی برای شما آمد هر کس از هدایت من پیروی کند نه گمراه میشود و نه بدبخت».
اما آنکه با مخالفت امر پروردگار و امر پیامبر او ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ از یاد او رویگردانی میکند و امر دیگران را استجابت میکند پایان کارش زیان است و زندگی تنگ:
﴿وَمَنۡ أَعۡرَضَ عَن ذِكۡرِي فَإِنَّ لَهُۥ مَعِيشَةٗ ضَنكٗا وَنَحۡشُرُهُۥ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ أَعۡمَىٰ ١٢٤ قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرۡتَنِيٓ أَعۡمَىٰ وَقَدۡ كُنتُ بَصِيرٗا ١٢٥ قَالَ كَذَٰلِكَ أَتَتۡكَ ءَايَٰتُنَا فَنَسِيتَهَاۖ وَكَذَٰلِكَ ٱلۡيَوۡمَ تُنسَىٰ ١٢٦﴾ [طه: ١٢٤-١٢٦].
«و هر کس از یاد من روی گردانی کند زندگی سخت و تنگی خواهد داشت و روز قیامت او را در حالی که نابیناست محشور میکنیم (١٢٤) میگوید: پروردگارا چرا مرا نابینا برانگیختی در حالی که بینا بودم (١٢٥) میگوید: همانگونه که آیات من به سوی تو آمد و آن را فراموش کردی اینچنین امروز نیز به فراموشی سپرده میشوی».
حافظ ابن کثیر این زندگی سخت را چنین به تصویر کشانده است: «یعنی: زندگی سخت و تنگ در دنیا؛ او نه آرامشی خواهد داشت و نه انشراح صدر، بلکه سینهاش به سبب گمراهی تنگ خواهد بود حتی اگر ظاهرش در خوشی و نعمت باشد و هر چه بخواهد بپوشد و هر چه بخواهد بخورد و در هر خانهای که بخواهد زندگی کند؛ زیرا تا قلب او به هدایت و یقین نرسد همواره در نگرانی و حیرت و شک خواهد بود و همیشه در شک خود سرگردان خواهد ماند و این سختی و تنگیِ زندگی است».
خداوند ما را از چنین حالتی و از گمراهی پس از هدایت حفظ نموده و ما را از جملة کسانی بگرداند که به پروردگار خود بازگشتهاند و توبه کرده و هدایت یافتهاند.
پس ای بندگان خداوند، تقوای او را پیشه سازید و بینات و هدایتی را که از سوی پروردگارتان برای شما آمده است بهترین توشه برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت بگردانید.
و بر بهترین انسانها درود و سلام فرستید که پروردگارتان شما را به آن امر نموده و فرموده است:
﴿إِنَّ ٱللَّهَ وَمَلَٰٓئِكَتَهُۥ يُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِيِّۚ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَيۡهِ وَسَلِّمُواْ تَسۡلِيمًا ٥٦﴾ [الأحزاب: ٥٦].
خداوندا بر بنده و پیامبرت محمد درود و سلام فرست و از چهار خلیفة وی: ابوبکر و عمر و عثمان و علی و از دیگر صحابه و اهل بیت و تابعین و همة کسانی که تا قیامت به نیکی از آنان پیروی کنند راضی و خشنود باش و همچنین از ما با عفو و بزرگواری خویش راضی باش ای بهترین بخشندگان.
خداوندا اسلام و مسلمانان را عزت ده، خداوندا اسلام و مسلمانان را عزت ده؛ خداوندا اسلام و مسلمانان را عزت ده، و حوزة دین را حفظ نما و دشمنان دین و دیگر متجاوزان و مفسدان را نابود گردان. خداوندا میان دلهای مسلمانان الفت ایجاد کن و صف آنان را یکی گردان و رهبران آنان را اصلاح نما و کلمة آنان را بر حق یکی گردان.
خداوندا دینت را و کتابت را و سنت پیامبرت و بندگان مومن مجاهد صادقت را یاری ده.
خداوندا ما را در سرزمینهایمان ایمن گردان و مسئولان ما را اصلاح نما. خداوندا ما را آنگونه که خود صلاح میدانی از دشمنانمان حفظ نما و ما را بر آنها پیروز گردان، خداوندا ما تو را در برابر آنها قرار میدهیم و از بدی آنها به تو پناه میبریم.
خداوندا عاقبت ما را در همة امور به خیر گردان و ما را از خواری دنیا و عذاب آخرت نجات ده.
خداوندا دین ما را که نگهدارندة امر ماست و دنیای ما را که محل زندگی ماست و آخرت ما را که بازگشتگاه ماست اصلاح نما و زندگی را برای ما عامل زیادة در نیکیها و مرگ را عامل رهایی از بدیها قرار ده.
خداوندا ما از تو انجام خوبیها و ترک منکرات و دوستی مستمندان را خواهانیم و از تو میخواهیم ما را مورد مغفرت و رحمت خود قرار دهی و اگر برای قومی ارادة فتنه داشتی ما را بیآنکه دچار فتنه شویم به سوی خودت باز گردانی.
خداوندا مسلمانان را در همة سرزمینهای اسلام حفظ نما، خداوندا آنان را در سوریه و لیبی و یمن و در دیگر سرزمینها حفظ نما، و آنان را از شر فتنههای آشکار و پنهان محافظ کن و میان دلهای آنان الفت ایجاد کن.
«پروردگارا ما به خود ستم نمودیم و اگر ما را مورد مغفرت و رحمت خود قرار ندهی بیتردید از زیانکاران خواهیم بود» [الأعراف: ٢٣].
«پروردگارا قلبهای ما را پس از آنکه هدایتمان نمودی دستخوش تغییر مگردان و ما را از جانب خود رحمتی عطا کن که همانا تو بخشندهای» [آل عمران: ٨].
«پروردگارا ما را در دنیا و آخرت نیکی عطا کن و از آتش دوزخ دور بدار»
[البقرة: ٢٠١].
و درود و سلام بر پیامبر ما محمد و بر اهل بیت و یاران او و الحمدلله رب العامین.