خطبه‌ی اول:
حمد و سپاس از آن الله است، او را سپاس گفته و از او یاری جسته و آمرزش می‌خواهیم و از بدی‌های نفس خویش و اعمال ناشایستمان به او پناه می‌بریم. الله هرکه را هدایت کند او گمراهگری نخواهد داشت و هرکه را گمراه سازد او هدایتگری نخواهد یافت، و گواهی می‌دهم که معبودی به حق نیست جز الله که تنهاست و بی‌شریک، و گواهی می‌دهم که محمد، بنده و پیامبر اوست... خداوندا بر او و بر اهل بیت و یارانش درود و سلام بسیار فرست.
اما بعد... ای بندگان الله تقوای او را آنگونه که شایسته است پیشه سازید و او را در پنهان و نهان مراقب خود بدانید.
ای مسلمانان... خدای متعال از دیگران بی‌نیاز است، او در ذات و صفات و کار‌هایش دارای کمال مطلق است. نام‌های نیک او در زیبایی و جمال به غایت رسیده است و صفات والایش در والایی و جلال به اوج...
یکی از این نام‌های نیک خداوند نام «کریم» است. اوست که هر چه خواسته‌ایم به ما عطا کرده و آنچه را نخواسته‌ایم نیز بر ما انعام کرده است و اوست که اگر بنده دستش را به سویش بلند کند شرمش می‌آید که آن را خالی برگرداند، درش به سوی هرکه فرایش خواند باز است و خزائنش بر روی بندگانش گشاده است و در عطا کم نمی‌کند.
رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «دستان خداوند پر است و بخشیدن و عطا کردن، آن را خالی نمی‌کند؛ بخشنده‌ای است که شب و روز می‌بخشد. آیا دیده‌ای که پروردگار شما از زمان خلق آسمان‌ها و زمین همچنان دارد بخشش می‌کند، اما آنچه در دست اوست تمام نشده است» [متفق علیه].
او کریمی است که به بنده‌اش نزدیک است و میان او و بنده‌اش برای درخواست و خواهش هیچ حجابی نیست:
﴿وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌۖ أُجِيبُ دَعۡوَةَ ٱلدَّاعِ إِذَا دَعَانِۖ...﴾ [البقرة: ١٨٦].
«اگر بندگانم از تو درباره‌ی من پرسیدند (پس به آنان بگو که) من نزدیکم».
و اوست که به بندگانش بیش از آنچه آرزو کنند می‌دهد... در حدیث قدسی آمده است: «برای بندگان صالح خود چیزی آماده کرده‌ام که نه چشمی دیده است و نه گوشی شنیده است و نه به قلب هیچ بشری خطور کرده است» [متفق علیه].
بلکه او بنده‌اش را از این نهی نموده که در هنگام دعا، دعای کم کند بلکه از او خواسته که تا می‌تواند از خداوند بخواهد، زیرا که بخشش او زیاد است... پس تا می‌توانی از او بخواه زیرا رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرموده است:
«هنگامی که کسی از شما دعا کرد پس نگوید خدایا اگر خواستی من را بیامرز، بلکه با قاطعیت دعا کند و رغبت خود را افزون بگرداد... یعنی از او هر چه می‌خواهد مسالت کند زیرا برای خداوند بخشیدن هیچ چیزی سخت نیست» [به روایت مسلم].
و خداوند برای کار نیک کوچک جزای برزگ می‌دهد. خداوند می‌فرماید:
﴿مَن جَآءَ بِٱلۡحَسَنَةِ فَلَهُۥ عَشۡرُ أَمۡثَالِهَاۖ...﴾ [الأنعام: ١٦٠].
«هرکه یک نیکی بیاورد برای او [اجر] ده برابر آن است».
و برای هرکه بخواهد برای کارش چندین برابر بیش از آن اجر می‌دهد، و هرکه قصد انجام کار نیکی کند و آن را انجام ندهد به او یک اجر می‌دهد و برای کسی که در دنیای موقتی او را اطاعت کرده است بهشت ابدی آخرت را عطا می‌کند و آن‌ها را با دیدن چهره‌ی بزرگوارش در روز قیامت پاداش می‌دهد.
همچنین کتاب خداوند متعال کتابی است کریم که هرکه آن را تلاوت کرده و به آن عمل نماید خداوند نیز او را بزرگوار می‌دارد.
کرم و بزرگواری همچنین یک صفت پسندیده برای انسان است که نشانه‌ی صفای قلب و پاکی درون است. شیخ الاسلام ابن تیمیه می‌گوید: «اصول فضیلت‌ها این‌هایند: علم و دین و کرم و شجاعت که از خصلت‌های نیکی است و در هیچ مومنی نیست مگر آنکه خداوند او را به سبب آن والا مقام می‌گرداند... ».
رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ در آغاز ورود خود به مدینه مردم را به این خصلت‌ها تشویق نمود و فرمود: «ای مردم سلام را در میان خود افشا کنید و غذا بدهید و در حالی که مردم در خوابند نماز بگذارید تا به سلامتی به بهشت وارید شوید» [به روایت ترمذی].
کرم، عبادتی از عبادات است و سنگین‌ترین چیز در ترازوی اعمال، «اخلاق نیک» است. حسن بصری رحمه الله می‌گوید: «اخلاق نیک همان کرم و بذل و بخشش است» و در حدیث آمده است که: «هر روز صبح دو فرشته نازل می‌شوند که یکی از آن‌ها می‌گوید: خداوندا به بخشنده، جایگزین مالش را عطا کن و دیگری می‌گوید: خداوندا به بخیل، تلف عطا کن» [به روایت ترمذی].
و شایسته است مسلمان برای انجام این عبادت مورد غبطه قرار گیرد: رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «حسد نیست مگر در دو چیز: مردی که خداوند به او مالی عطا کرده و او آن را در راه حق مصرف می‌کند و مردی که خداوند به او حکمت ارزانی داشته است و او براساس آن قضاوت می‌کند و آن را آموزش می‌دهد» [متفق علیه].
خداوند متعال نیز دانایی است که دانایان را دوست دارد و کریمی است که کریمان را دوست می‌دارد و محسنی است که محبت محسنان را دارد، و کرم از خصلت‌های جوانمردان و نیکان است و کریم‌ترین انسان‌ها پیامبرانند.
ابراهیم ـ علیه السلام ـ هنگامی که فرستادگان پروردگار به صورت انسان‌ها به نزد او آمدند و ندانست که آنان فرشتگانند با کرم با آنان برخورد کرد و گوساله‌ای چاق را برای آنان ذبح کرد و آن را برای آنان بر سنگ داغ بریان نمود و سریع به ایشان تقدیم کرد...
و موسی علیه السلام را خداوند، کریم خوانده است و فرموده است: «ما پیش از ایشان قوم فرعون را مورد آزمایش قرار دادیم و پیامبری کریم به نزد آنان آمد» [الدخان: ١٧].
همچنین رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ درباره‌ی یوسف ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: «او بزرگوار، فرزند بزرگوار، فرزند بزرگوار، فرزند بزگوار است» [به روایت بخاری].
پیامبر ما محمد ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ نیز بخشنده‌ترین انسان‌ها بود و کریم و سخاوتمند بود... و «هیچگاه از او چیزی نخواستند که در پاسخ آن درخواست «نه» بگوید. مردی از او گل‌های گوسفند خواست که میان دو کوه را پر کرده بود پس آن گله را به وی بخشید، پس آن مرد به نزد قومش بازگشت و گفت: اسلام بیاورید که محمد به مانند کسی بخشش می‌کند که از فقر هراسی ندارد. و یک بار رسول خدا بُرده‌ای پوشید پس مردی به وی گفت: چه زیباست! آن را بر من بپوشان ای رسول خداوند. پس آن را به او بخشید» [به روایت بخاری].
غنائم به نزد او آورده می‌شد و او آن را میان مردم تقسیم می‌کد. در حنین به «صفوان بن امیه» صد شتر و سپس صد شتر دیگر بخشید. صفوان پس از آن گفت: «به خدا سوگند رسول خدا هنگامی که آن بخشش را به من بخشید بدترین کس در نزد من بود اما آنچنان به من بخشید که دوست داشتنی‌ترین مردم در نزد من شد» [به رواست مسلم].
یک بار مال زیادی از بحرین آورده شد و آن بیشترین مالی بود که به نزد رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ آورده می‌شد پس فرمود: «آن را در مسجد گسترده کنید». پس عباس به نزد او آمد و گفت: «ای رسول خدا به من عطا کن زیرا من در غزوه‌ی بدر برای آزاد کردن خود و عقیل مال داده‌ام...» پس رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم – به او گفت: «بگیر» و در دامان او مال زیادی ریخت. عباس خواست که برود اما نتوانست پس مقداری از آن را ریخت وسپس آن را بر دوش خود گذاشت [به روایت بخاری].
و اگر نزد او بیش از آن بود نیز برای به دست آوردن رضای خداوند متعال آن را بخشش می‌نمود.
رسول خدا ـ صلی الله وعلیه وآله وسلم – می‌فرماید: «اگر نزد من طلایی باشد دوست ندارم سه شبانه روز بگذرد و نزد من چیزی از آن باقی بماند مگر مالی که آن را برای قرض باقی گذارم» [متفق علیه].
بلکه حتی کرم و بخشش رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم – به حدی بود که پیش از آنکه مالی به نزد او بیاید وعده‌ی بخشش آن را می‌داد. وی به جابر چنین فرمود: «اگر مال بحرین می‌آمد به تو اینقدر و اینقدر و اینقدر می‌دادم» [متفق علیه].
ابن رجب رحمه الله می‌گوید: «رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ عطایی می‌بخشید که کسرا و قیصر از آن ناتوان بودند».
بخشنده‌ترین مردم پس از رسول خدا ـ صلی الله علیه واله وسلم ـ صحابه‌ی گرامی وی بودند. رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ امر به صدقه نمود پس عمر رضی الله عنه نصف مال خود را آورد و ابوبکر رضی الله عنه همه‌ی مالش را آورد و عثمان رضی الله عنه ارتش «عسره» را خود با مال خود مجهز گرداند که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در ثنای او گفت: «از این روز به بعد عثمان هر کاری کند به او زیانی نخواهد رسید» [به روایت ترمذی].
به نزد ابوطلحه ـ رضی الله عنه ـ مهمان آمد. پس همسرش به او گفت: «ما تنها غذای بچه‌های خود را داریم» پس ابوطلحه به او گفت: «چراغ را خاموش کن و کودکان را اگر غذا خواستند خواب کن» پس او به بهانه‌ی آنکه می‌خواهد چراغ را درست کند آن را خاموش کرد و به همراه همسرش ادای غذا خوردن در آوردند و مهمانشان غذای آن‌ها را خورد. پس همگامی که ابوطلحه به نزد رسول خدا – صلی الله علیه وآله وسلم ـ آمد، وی ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمود: «خداوند متعال امشب از کار شما به خنده آمد (یا آنکه به تعجب آمد)» [متفق علیه]. و ابن عمر رضی الله عنهما غذا نمی‌خورد مگر آنکه مسکینی را می‌آوردند که با او غذا بخورد [به روایت بخاری].
کرم و بزگواری ابواب گوناگونی دارد. مثلا انفاق کردن بر خود بهترین انواع نیکی است... رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «هرگاه کسی از شما قصد داشت بخشش کند از خود و خانواده‌اش آغاز نماید» [به روایت مسلم].
و انفاق بر همسر و فرزند از بهترین انواع احسان است. رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «دیناری که در راه الله داده‌ای و دیناری که به مسکینی عطا کردی و دیناری که بر خانواده‌ات صرف نموده‌ای [از میان آن‌ها] دیناری که برای خانواده‌ات مصرف کرده‌ای اجر آن بزرگ‌تر است» [به روایت مسلم].
از دیگر خصلت‌های کرم و وفاداری این است که انسان دوستان پدر و مادرش را گرامی بدارد و همچنین بزرگ داشتن همسایه از ایمان است. رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «هرکه به الله و روز قیامت ایمان دارد پس همسایه‌اش را گرامی بدارد» [متفق علیه] و از بهترین راه‌های همسایه‌داری این است که برای آن‌ها غذا فرستاده شود... رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «اگر آبگوشتی پختی آب آن را زیاد کن و به همسایه‌ات هم برس» [به روایت مسلم].
همینطور بزرگ داشتن مهمان از مروت و از اخلاق کریمانه است... رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «هرکه به الله و روز بازپسین ایمان دارد همسایه‌اش را گرامی بدارد» [متفق علیه].
و هرکه مالی ندارد سعی کند سخنش نیک باشد زیرا سخن نیک یکی از انواع بخشش و سخاوت است... رسول خدا ـ صلی الله علهیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «خود را از آتش دور بدارید حتی اگر با نصف خرما باشد و هرکه آن را هم نیافت پس با سخنی نیک» [متفق علیه].
همچنین نیکی به دیگران با از بین بردن غم‌های آن‌ها نوعی دیگر از انواع کرم و سخاوت است. رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «هر کار نیکی صدقه است» [متفق علیه].
علی بن ابی‌طالب ـ رضی الله عنه ـ می‌گوید: «از بخشیدن کم خجالت مکش زیرا که نبخشیدن از آن کم‌تر است و از بخشیدن زیاد مترس زیرا که تو از آن بیشتری».
و بدانید که گرامی‌ترین کارها آن کاری است که برای به دست آوردن رضایت الله باشد و بزرگ‌ترین انسان‌ها آنانند که بیشتر اطاعت خداوند را می‌کنند؛ الله سبحانه و تعالی می‌فرماید: «... همانا گرامی‌ترین شما نزد الله باتقواترین شماست...» [الحجرات: ١٣].
به رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ گفته شد: «کریم‌ترین مردم کدامند؟» فرمود: «کریم‌ترین و گرامی‌ترین آنان باتقواترین آنان است» [متفق علیه].
پس خود را از نظر مالی کریم و بزرگوار بگردان و با نفس خود نیز کریم باش و تا می‌توانی بر طاعت پروردگارت حریص باش تا از سعاتمندان بزرگوار گردی.
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم:
﴿... وَمَا تُنفِقُواْ مِنۡ خَيۡرٖ يُوَفَّ إِلَيۡكُمۡ وَأَنتُمۡ لَا تُظۡلَمُونَ ٢٧٢﴾ [البقرة: ٢٧٢].
خداوند من و شما را با قرآن بزرگ برکت دهد و با آیات و حکمت آن سود رساند. آنچه را شنیدید گفتم؛ و برای خود و شما و همه‌ی مسلمانان از خداوند بزرگ از هر گناهی آمرزش می‌طلبم پس از او آمرزش بخواهید که او بسیار آمرزنده و مهربان است.