خطبه‌ی دوم:
ستایش مخصوص الله است. او که قلب‌ها را با یادآوری و پند و اندرز زنده می‌سازد. او را ستایش گفته و برای خیر فراگیر و فضل فراوانش شکر می‌گویم و گواهی می‌دهم که معبودی به حق نیست جز الله که واحد و بی‌شریک است، شهادتی که با آن از هرگونه شرک بزرگ و کوچکی بیزاری می‌جویم و گواهی می‌دهم که سرور و پیامبر ما محمد، بنده‌ی خداوند و پیامبر او و مژده دهنده و بیم‌دهنده است. درود و سلام و برکات خداوند بر وی و بر اهل بیت پاک او و اصحاب نیک او و همه‌ی کسانی باد که تا قیامت به نیکی از آنان پیروی نمایند.
اما بعد:
انسان، بدون دین چونان برگی است که بادها او را به هر سویی می‌برند، هیچ‌گاه بر یک حال استقرار نمی‌یابد و روی آرامش را نخواهد دید:
﴿وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَكَأَنَّمَا خَرَّ مِنَ ٱلسَّمَآءِ فَتَخۡطَفُهُ ٱلطَّيۡرُ أَوۡ تَهۡوِي بِهِ ٱلرِّيحُ فِي مَكَانٖ سَحِيقٖ ٣١﴾ [الحج: ٣١].
«و هرکه برای الله شریک آورد به مانند این است که از آسمان افتاده است پس پرندگان او را ربوده‌اند یا آنکه باد او را به جایی دور افکنده است».
انسانی بی‌دیم نزد خود هیچ ارزش و جایگاهی ندارد، نگران است و پریشان، سرگردان است و منقلب، نه حقیقت وجود خود را می‌داند و نه حکمت از بودن خود را:
﴿فَمَن يُرِدِ ٱللَّهُ أَن يَهۡدِيَهُۥ يَشۡرَحۡ صَدۡرَهُۥ لِلۡإِسۡلَٰمِۖ وَمَن يُرِدۡ أَن يُضِلَّهُۥ يَجۡعَلۡ صَدۡرَهُۥ ضَيِّقًا حَرَجٗا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي ٱلسَّمَآءِۚ كَذَٰلِكَ يَجۡعَلُ ٱللَّهُ ٱلرِّجۡسَ عَلَى ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ ١٢٥﴾ [الأنعام: ١٢٥].
«پس الله هرکه را بخواهد هدایت کند سینه‌‌ی او را برای پذیرش اسلام می‌گشاید و هرکه را بخواهد گمراه سازد سینه‌اش را چنان تنگ می‌گرداند چنانکه انگار به زحمت در آسمان بالا می‌رود، اینچنین الله پلیدی را بر کسانی قرار می‌دهد که ایمان نمی‌آورند».
انسان، بدون دین همانند حیوانی است درنده و زیانبار، نه فرهنگی او را باز خواهد داشت و نه هیچ ارزش و معیاری جلو او را خواهد گرفت:
﴿لَهُمۡ قُلُوبٞ لَّا يَفۡقَهُونَ بِهَا وَلَهُمۡ أَعۡيُنٞ لَّا يُبۡصِرُونَ بِهَا وَلَهُمۡ ءَاذَانٞ لَّا يَسۡمَعُونَ بِهَآۚ أُوْلَٰٓئِكَ كَٱلۡأَنۡعَٰمِ بَلۡ هُمۡ أَضَلُّۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡغَٰفِلُونَ ١٧٩﴾ [الأعراف: ١٧٩].
«آنان قلب‌هایی دارند که با آن تفکر نمی‌کنند و چشم‌هایی دارند که با آن نمی‌بینند و گوش‌هایی دارند که با آن نمی‌شنوند. آنان به مانند چهارپایانند و بلکه گمراه‌ترند، آنان غافلانند».
جامعه‌ی بی‌دین نیز جنگلی بیش نیست، حتی اگر متمدن باشد یا آثار علم بر آن نمایان باشد. در چنین جامعه‌ای زندگی از آن قوی‌تر است نه نیکوکارتر یا متقی‌تر.
علوم، تنها انسان را به سوی وسائل و اسباب راهنمایی می‌کنند نه به سوی اهداف، تنها وسائل را در اختیار انسان می‌نهند نه ارزش‌ها را، اینگونه علمی تنها علم و دانایی محدودی است نسبت به ظاهر زندگی دنیا چنانکه خداوند در مورد گروه‌هایی چنین فرموده است:
﴿يَعۡلَمُونَ ظَٰهِرٗا مِّنَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَهُمۡ عَنِ ٱلۡأٓخِرَةِ هُمۡ غَٰفِلُونَ ٧﴾ [الروم: ٧].
«تنها ظاهری از زندگی دنیا را می‌دانند و آنان از آخرت غافلند».
در ظاهر این دنیا ممکن است ثروت و قدرت برخی از مردم با گناه و عصیانشان افزون گردد چنانکه در کلام خداوند چنین آمده است که:
﴿فَلَمَّا نَسُواْ مَا ذُكِّرُواْ بِهِۦ فَتَحۡنَا عَلَيۡهِمۡ أَبۡوَٰبَ كُلِّ شَيۡءٍ حَتَّىٰٓ إِذَا فَرِحُواْ بِمَآ أُوتُوٓاْ أَخَذۡنَٰهُم بَغۡتَةٗ فَإِذَا هُم مُّبۡلِسُونَ ٤٤ فَقُطِعَ دَابِرُ ٱلۡقَوۡمِ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْۚ وَٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٤٥﴾ [الأنعام: ٤٤-٤٥].
«پس چون آنچه را بدان پند داده شده بودند فراموش کردند درهای همه چیز را بر آنان گشودیم تا آنکه به آنچه داده شده بودند شاد گردیدند ناگهان آنان را به عذاب گرفتار کردیم و یکباره نومید شدند (٤٤) پس ریشه گروه ستمگران برکنده شد، و ستایش از آن الله پروردگار جهانیان است».
بسیاری از گناهکاران هستند که تنبیه شده و متنبه می‌شوند، مورد مواخذه قرار می‌‌گیرند و از خطای خود برمی‌گردند، بنابراین محرومیت در بسیاری اوقات باعث دوری از گناه و توبه می‌شود.
اما بسیاری از گناهکاران هستند که دنیا به مانند امواجی طوفنده آنان را چونان غریقی در خود می‌گیرد و هرگز از مهلکه بیرون نمی‌آیند تا آنکه نابود می‌شوند.
انواع آزمایش‌های خداوندی و انواع پاداش او بسیاری بیشتر از علم و درک ماست. پس این سال خود را با عمل صالح آغاز کنید و گمان خود را نسبت به پروردگار اصلاح نمایید و روابط میان خود را بهبود بخشید و تقوای خداوند را پیشه سازید و به پیامبراو ایمان آورید «تا آنکه [خداوند] دو بهره از رحمت خویش را ارزانی شما سازد و برای شما نوری قرار دهد که با آن راه بپیمایید و شما را مورد آمرزش خود قرار دهد، و همانا الله بسیار آمرزنده و مهربان است» [الحدید: ٢٨].
از گناهان به سوی پروردگارتان توبه کنید و برای روزی آماده شوید و پاها و پیشانی‌ها را بگیرند، آنچه را ماندگار است بر آنچه از بین رفتنی است ترجیح دهید، باشد که از گروهی باشید که خداوند خطاب به آنان چنین می‌فرماید:
﴿كُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ هَنِيَٓٔۢا بِمَآ أَسۡلَفۡتُمۡ فِي ٱلۡأَيَّامِ ٱلۡخَالِيَةِ ٢٤﴾ [الحاقة: ٢٤].
«بخورید و بیاشامید! گوارایتان باد، به پاداش آنچه در روزهای گذشته انجام دادید».
و سپس درود و سلام فرستید بر آن رحمت هدایتگر و آن نعمت خداوندی، پیامبرتان محمد بن عبدالله که خداوند در آیات محکم کتاب خود شما را به آن امر نموده و فرموده است:
﴿إِنَّ ٱللَّهَ وَمَلَٰٓئِكَتَهُۥ يُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِيِّۚ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَيۡهِ وَسَلِّمُواْ تَسۡلِيمًا ٥٦﴾ [الأحزاب: ٥٦].
خداوندا بر بنده و پیامبرت محمد، آن محبوب برگزیده و بر اهل بیت پاک او و بر همسران وی، مادران مومنان درود و سلام فرست و از چهار خلیفه‌ی راشد، ابوبکر و عمر و عثمان و علی و از دیگر صحابه و تابعین و کسانی که تا قیامت به نیکی پیروی آنان کنند راضی و خشنود باش، و همینطور از ما به همراه آنان خشنود باش ای گرامی‌ترین گرامیان.
خداوندا اسلام و مسلمانان را عزت ده، خداوندا اسلام و مسلمانان را عزیز گردان و شرک و مشرکان را خوار و ذلیل نما، و حوزه‌ی دین را حفظ نما و سرکشان و ستمگران و ملحدان و دیگر دشمنان دین و امت را خوار گردان.
خداوندا ما را در سرزمین‌هایمان ایمن گردان و مسئولان ما را اصلاح نما و مسئولیت‌های ما را بر عهده‌ی کسانی قرار ده که تقوای تو را پیشه ساخته و در پی خشنودی تو باشند.
خداوندا مسئولان مسلمان را برای عمل به کتاب تو و سنت پیامبرت ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ موفق گردان و آنان را رحمتی برای بندگان مومنت بگردان و کلمه‌ی آنان را بر حق و هدایت یکی نما، ای پروردگار جهانیان.
خداوندا برای امت اسلام امری رشید قرار ده که در آن اهل طاعت تو عزیز گردند و اهل معصیتت هدایت شوند و در آن به معروف امر شده و از منکر باز داشته شود که همانا تو بر هر کاری توانایی.
خداوندا ما برادران و خواهران مستضعفی داریم که ستم و سختی بر آنان رفته است، دچار ظلم و طغیان شده‌اند، خون‌ها ریخته شده، بی‌گناهان کشته شدند، زنان بیوه گردیدند و کودکان یتیم شدند... خداوندا، ای یاور مستضعفان و ای ناجی مومنان، آنان را یاری ده، سختی‌شان را از بین ببر و زیان را از آنان دور گردان.
خداوندا اوضاع مسلمانان را بهبود بخش، خداوندا اوضاع مسلمانان را بهبود بخش، خداوندا جانشان را حفظ نما و کلمه‌شان را بر حق و هدایت یگی گردان و بهترین‌شان را بر آنان قرار ده و شر بدان را از آنان دور گردان و امنیت و عدالت و رفاه را در سرزمین آنان گسترش ده و آنان را از بدی‌ها و فتنه‌های آشکار و پنهان دور گردان.
خداوندا توی آن الله که معبودی به حق جز تو نیست، تو بی‌نیازی و ما نیازمند، باران را بر ما نازل گردان و ما را از نومیدان مگردان، تویی آن خداوندی که معبودی به حق جز تو نیست، باران را بر ما نازل گردان و ما را از نومیدان مگردان، خداوندا ما از تو آمرزش می‌خواهیم که تو بسیار آمرزنده‌ای پس آسمان را بر ما فرو ریزان و آن را برای ما نیرویی برای طاعت خود بگردان.
خداوندا ما آفریدگانی از آفریدگان توایم، به سبب گناهانمان فضل خود را از ما باز ندار.
«پروردگارا ما را از گروه ستمگران مگردان» [الأعراف: ٤٧].
«پروردگارا ما را در دنیا و آخرت نیکی عطا کن و از عذاب آتش دور گردان»
[البقرة: ٢٠١].
پاک و بی‌عیب است پروردگار تو آن پروردگار عزت از آنچه مشرکان به دروغ وصفش می‌کنند و سلام بر پیامبران و الحمد لله رب العالمین.