فقه آسان در مذهب امام شافعی- جلد دوم

فهرست کتاب

چهار کس خواهران خود را عصبه [۱۷]قرار می‌دهند

چهار کس خواهران خود را عصبه [۱۷]قرار می‌دهند

چهار کس خواهران میت را عصبه قرارمی دهند:

اول: پسر.

دوم: پسرِ پسر.

سوم: برادر پدر مادری.

چهارم: برادر پدری. و برادر خواهر را عصبه نمی‌سازد جز این چهار کس که مذکر دو برابر سهم مؤنث را می‌برد.

اما این که پسر میت، خوهرش را عصبه می‌سازد به دلیل قول خدای تعالی که می‌فرماید: ﴿يُوصِيكُمُ ٱللَّهُ فِيٓ أَوۡلَٰدِكُمۡۖ لِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِ[النساء: ۱۱].

«خداوند شما را وصیت می‌کند درباره فرزندانتان که مردان دو برابر سهم زنان می‌برند (یعنی اینکه مرد سهم دو زن را می‌برد)».

و اما این که پسر پسر، خواهر میت را عصبه می‌سازد، اگر نام پسر بر او اطلاق شود که آن وقت در آن سخنی نیست، و در غیر این صورت به قیاس بر پسر ثابت می‌گردد. و اما این که برادر نیز او را عصبه می‌سازد، به دلیل قول خدای که می‌فرماید: ﴿وَإِن كَانُوٓاْ إِخۡوَةٗ رِّجَالٗا وَنِسَآءٗ فَلِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِ[النساء: ۱۷۶].

«اگر وارثان، خواهران و برادران بودند (یعنی مرد و زن بودند) سهم مرد دو برابر سهم زن است».

و اما این که در غیر این چهار کس تعصیب ممتنع است، به این جهت است که خواهر میت ارثی ندارد، چون از ذوی الأرحام می‌باشد.

[۱۷] عصبه خویشاوندانی که از طرف پدر به میت نسبت داده می‌شوند و هنگامی ارث می‌برند که ذوی الفروض موجود نباشند یا حجب شده باشند یا پس از تقسیم سهام آنها مقداری از ترکه باقی مانده باشد، در صورتی که هیچ باقی نماند به عنوان حجب استفراق از ارث محروم می‌شوند عصبه بر سه نوع است: عصبه بالذات، و عصبه بالغیر. راه دین ج ۲/ ۲۹۳.