شرایط وقف
برای جواز شرعی وقف سه شرط لازم است:
شرط اول: باید چیزی که وقف میشود به گونهای باشد که با استفاده از آن اصل و ذات آن باقی بماند. پس وقف چیزهایی که با وجود بقای ذات و اصل آن انتفاع از آنها ممکن نیست درست نمیباشد، مانند میوه و خوراکیها و بوییدنیها، چون استفاده و انتفاع از این گونه اشیاء بدون استهلاک اصل و ذات آنها ممکن نیست، چون میوهها و خوراکیها خورده میشوند و ذات آنها باقی نمیماند و مواد بوئیدنی دوام ندارند. آری چنین است ولی اگر درختان را برای استفاده کردن از میوههایی آنها، و چهارپایان را برای شیر و پشمشان، و حیوان نر و فحل را برای جفت گیری و استفاده از تخم آن و باروری چهارپایان مردم وقف کنند درست است، چون آنچه که وقف شده است ذات و اصل آنها است و چیزهایی که مورد انتفاع قرار میگیرند منافع آنها است.
شرط دوم: باید چیزی که وقف میشود اصل آن، موجود و فرع آن دوام داشته باشد چون وقف، صدقه و احسانی است که مراد دوام و استمرار آن است و در حقیقت وقف نقل کردن منافع و ملکیت منافع است به آنهایی که وقف بر آنها شده و «موقوف علیه» میباشند.
پس باید آن چیز که وقف میشود موجود باشد و تملیک معدوم باطل است و به ملک درآوردن کسی که مالک نمیشود نیز باطل است.
مثال اول: مانند این که چیزی وقف کند بر کسی که بعدا متولد میشود که او معدوم است و وجود ندارد و بگوید سپس بر فقیران، یا چیزی را بر مسجدی وقف کند که بعدا ساخته میشود و آن هم فعلا در حال اجرای صیغه وقف وجود ندارد و بگوید سپس بر فقیران.
و مثال دوم: وقف کردن بر کودکی که هنوز در شکم مادر است که او صلاحیت مالکیت ندارد. پس این گونه وقفها و امثال آنها باطل میباشند چون وقف، تملیک قطعی و قابل اجرا و فوری است پس بر معدوم و کسی که مالک نمیشود درست نیست.
شرط سوم: چیزی که وقف میشود نباید در مال حرام یا برای کار حرام صورت گیرد، چون عمل وقف قربت و طاعت و نزدیکی به خداوند است و احسان و نیکی است و ارتکاب معصیبت بر عکس آن دوری از خداست.
پس وقف برای خریداری ابزار و وسایل راهزنی و ابزارآلات لهو و لعب حرام است و نباید چیزی بر دیر و کلیسای نصاری و کنشت یهودیان، وقف شود و همچنین امثال آنها.