فقه آسان در مذهب امام شافعی- جلد دوم

مال فیئ

فیئ از فاء به معنی رجع یعنی برگشت به مسلمین گرفته شده است، و شرعا تمام چیزهایی که بدون جنگ از کافران گرفته می‌شود فیئ می‌باشد مانند، مالی که کافران از ترس مسلمین به جای می‌گذارند و مانند جزیه و خراج و اموالی که کافران ذمی بدون وارث و دیگران از خود به جای می‌گذارند و مانند مال مرتد هرگاه کشته شود یا بمیرد.

مالی فیئ به پنج قسمت تقسیم می‌شود، که یک پنجم آن به همان اصناف داده می‌شود که در غنیمت ذکر شدند و چهار پنجم دیگر که باقی می‌ماند تا زمانی که پیامبر جزنده باشد از آن او است همراه با یک پنجم از یک پنجم مال غنیمت، چون پیامبر جاستحقاق آن را دارد چه دشمن فقط از او می‌ترسد و او است که دشمن را ترسانده است. و اما بعد از مرگ پیامبر جچهار پنجم مال فیئ به جای پیامبر جصرف هزینه سربازان و تجهیز آنان برای جهاد می‌شود که امام مسلمین آنان را برای جهاد معین کرده و نامشان را در دیوان به ثبت رسانده است مشروط بر آن که شرایط اسلام و تکلیف و آزادی و تندستی را داشته باشند، چون با چنین کسانی دشمن ترسانده می‌شود و شرش دفع می‌گردد که امام این چهار پنجم مال فیئ را بر حسب نیازشان بر آنان تقسیم می‌کند خواه به طور مساوی یا نابرابر، و مساوات بین آنان واجب نیست بلکه هرکس به اندازه نیاز و کفایت خود می‌گیرد، سپس اگر چیزی از آن ماند در مصالح مسلمین از قبیل اصلاح استحکامات و قلعه‌ها و مرزها و تجهیزات نظامی و سلاح و غیر آن هزینه و صرف می‌شود.