شرایط احصان سه چیز است
اول: باید شخص مکلف باشد پس حد بر کودک و دیوانه نیست. ولی باید تادیب و تنبیه شوند به گونه‌ای که آنان را از ارتکاب زنا منع کند مانند دیگر چیزهای حرام.
دوم: حریت و آزادی داشتن، پس عبد و کنیز محصن نیستند حتی اگر با نکاح صحیح نیز مرتکب جماع شده باشند. چون حرّیت صفت کمال وشرف است و شریف و کامل آبروی خود را از چیزی که آلودگی می‌آورد محفوظ و مصون می‌دارد، و رقیق و برده چنین نیست و او خوار و مبتذل است و از چیزهایی که آزاد از آن دوری می‌کند پرهیزی نمی‌نماید، و لذا هند زن ابوسفیان به هنگام بیعت با حضرت محمد جگفت: «مگر می‌شود زن آزاد مرتکب عمل زشت زنا شود؟».
سوم: باید مرد یا زن پیش از عمل زنا با نکاح درست و صحیح عمل جماع را انجام داده باشد تا محصن شود، و اگر تنها سر آلت مرد در آلت زن ناپدید شود حتی اگر انزال هم صورت نگیرد احصان حاصل می‌شود و محصن به شمار می‌رود. گفتیم: نکاح صحیح، پس با نکاح فاسد احصاص حاصل نمی‌شود ، چون در نکاح فاسد جماع حلال نیست و دارای احترام نیست، پس موجب حصول صفت کمال که احصان است نمی‌شود. باید دانست که برای اجرای حدّ رجم، محصن بودن هر دو طرف مرد و زن شرط نیست. پس اگر غیر محصنی با محصنی مرتکب عمل زنا شد آن یکی که محصن است و شرایط احصان را دارد، رجم و سنگسار می‌گردد و دیگری که غیر محصن است شلاق می‌خورد و تبعید می‌شود.