فقه آسان در مذهب امام شافعی- جلد دوم

علت حرام بودن معاملات ربوی

علمای دین برای علت حرمت معامله ربوی چند چیزی گفته‌اند:

اول: معامله ربوی مقتضی آن است که کسی مال دیگری را بگیرد بدون دادن عوضی در برابر آن، چون کسی که یک درهم را به دو درهم نقد یا نسیه می‌فروشد درهمی را بدون دادن عوض گرفته است و مال هرکس محترم است بمانند خونش که جز با حق گرفته نمی‌شود. و پیامبر جگفته است: «حُرْمَةُ مالِ الإِنْسانِ کَحُرْمَـةِ دَمِهِ».

«احترام مال انسان به منزله احترام خون اوست که نباید به ناحق گرفته شود»

پس گرفتن مال انسان بدون عوض حرام است.

دوم: معامله ربوی گروهی از مردم را از اشتغال به کسب باز می‌دارد و این کار سرانجام به انقطاع منافع مردم می‌انجامد، و بدیهی است که مصلحت و منافع مردم جز با کسب و کار از قبیل تجارت و صناعت و زراعت سرو سامان نمی‌گیرد و معاملات ربوی سرانجام همه این‌ها را به تعطل می‌کشاند.

سوم: معاملات ربوی روابط خوب و احسان به همدیگر را در میان مردم از میان می‌برد و در نتیجه آن، کسی حاضر نمی‌شود که چیزی را به کسی دیگر قرض دهد مگر از طریق معامله ربوی و کسی حاضر نمی‌شود از کسی دیگر دستگیری کند، مگر در برابر ربا و افزون طلبی، و این کار موجب می‌شود که مردم به همدیگر پشت کنند و دستگیری و کمک به همنوع و احسان و خوبی با نیازمندان و بینوایان از میان می‌رود که نیازمندان به ناچار به وام گرفتن معاملات ربوی روی می‌آورند.

چهارم: اغلب چنین است که وام دهنده، غنی و بی‌نیاز و وام گیرنده، نیازمند و فقیر است و روا بودن معاملات ربوی مسلط کردن و قدرت دادن به اغنیاء است و بر فقیران و نیازمندان تا آنان را خوار کنند و ضعیف بشمارند و به استضعاف بکشند و اسیر نیازهای خود سازند، و این کار سزاوار رحمت خدا نیست پس ربا را حرام کرده است.

پنجم: علاوه بر همه دلایلی که گذشت حرام بودن معاملات ربوی به نص صریح قرآن و سنت ثابت شده است، پس واجب است که به حرام بودن آن قطع و یقین داشته باشیم.