فقه آسان در مذهب امام شافعی- جلد دوم

انواع نفقه

نفقه و هزینه همسر چند چیز است:

از جمله خوراک، و آن چیزی است که قوت وی باشد، و غالبا از حبوبا ت و دانه‌ها است، که برحسب حال شوهر از فراخ حالی و تنگدستی فرق می‌کند و برحسب مال او تعیین می‌گردد. و نفقه زن و همسر واجب است خواه همسر مسلمان یا ذمی و آزاد یا کنیز باشد. چون این نفقه عوض تمتع و بهره گیری جنسی است، و در همه آن‌ها این مطلب حاصل است، بر فراخ حال دو مدّ (۳۶ لیتر فرنگی تقریبا) و بر تنگ دست، یک مد، و متوسط الحال یک مد و نیم (هر مدّ عبارت است از پری دو دست به هم چسبیده یک انسان معتدل که گویند: ۱۸ لیتر فرنگی می‌شود) و آنچه معتبر می‌باشد مدّ مدینه در عصر پیامبر جاست که یک پیمانه مصری می‌شود یا قیمت و بهای آن. اما این که حبوبات و دانه‌ها معتبرند چون خداوند نفقه را به نیکویی و برابر عرف واجب کرده است، و برابر عرف و خوب بودن آن است که از چیزی داده شود که اهل آن شهر مصرف می‌کنند. و واجب بودن حبوبات به دلیل قیاس بر کفاره است. و دلیل این که گفته ایم: برحسب حال نفقه کننده باشد قول خدا است که می‌فرماید:

﴿لِيُنفِقۡ ذُو سَعَةٖ مِّن سَعَتِهِۦۖ وَمَن قُدِرَ عَلَيۡهِ رِزۡقُهُۥ فَلۡيُنفِقۡ مِمَّآ ءَاتَىٰهُ ٱللَّهُ﴾[الطلاق: ۷].

«آنان که دارا هستند، از دارایی خود (برای زنان شیردهنده به اندازه توان خود) خرج کنند و آنان که تنگدست هستند، از چیزی که خدا به آن‌ها داده است، خرج کنند».

و از جمله نفقه: نان خورش از غالب نان خورش اهل محل و شهر، مانند: روغن زیتون و روغن وکره و مثال آن، و گاهی میوه در وقت خود غالب می‌شود و به صورت نان خورش در می‌آید که در آن وقت که واجب می‌شود، و بر وی واجب است که هر هفته به وی گوشت بدهند که اگر فراخ حال باشد، دو رطل گوشت و اگر تنگدست باشد یک رطل گوشت در هفته، و بر متوسط الحال یک رطل و نیم. و شافعی مستحب دانسته است که این گوشت را در روز جمعه بدهد، چون آن روز شایسته تر است به گسترش و فراخی حال در آن. و این در حال و جائی است که گوشت فراوان نیست و اما اگر گوشت بیشتر باشد برحسب عرف و عادت اهل شهر در آن افزایش حاصل می‌شود.

و از جمله نفقه: خدمتکار است اگر از جمله کسانی باشد که به خدمتکار نیاز دارد و خدمتکار دارد وإلا خود خدمت خویشتن را می‌کند.

و از جمله نفقه: پوشاک است و آن هم بر قدر کفایت واجب است، و برحسب اوضاع شهر در گرما و سرما و با اختلاف فصول تابستانی و زمستانی و بر حسب فراخ حالی و تنگدستی شوهر فرق می‌کند، و همه این چیزها در آن دخالت دارند. پس آنچه برای پوشاک زن فراخ حال و ثروتمند واجب است، آن برای زن مرد تنگدست و فقیر واجب نیست و پوشاک زن مرد متوسط الحال بین این دو تا است.