فقه آسان در مذهب امام شافعی- جلد دوم

فهرست کتاب

برای طواف خانه کعبه چند چیز واجب است

برای طواف خانه کعبه چند چیز واجب است

۱- طهارت و پاکی از بی‌وضویی و جنابت و پاکی از آلودگی جسمی ولباس و مکان.

۲- ستر عورت با لباس پاک چون پیامبر جگفته است:

«اَلطَّوَافُ بِالبَیْتِ صَلَاةٌ إِلَّا أَنَّ اللهَ أَحَلَّ فِیْهِ النُّطْقَ فَلَا یَنْطِقُ إِلاّ بِخَیْرٍ».

«طواف خانه کعبه حکم نماز را دارد جز آن که خداوند در آن سخن گفتن را حلال کرده است پس هر کس در حین طواف سخن گوید جز سخن نیکو و خیر نگوید».

و چون پیامبر جبه اسماء دختر عمیس که قاعده شده بود گفت:

«اِصْنَعی ما یَصْنَعُ الحاجُّ غَیرَ أَن تَطُوْفِی بِالبَیْتِ».

«هر کاری را که حاجیان می‌کنند تو نیز بکن جز طواف خانه کعبه»

که حدیث صحیحی است. باید دانست که مذهب ابوحنیفه و مذهب احمد بن حنبل بنا به حدیث صحیحی که از او روایت شده است، این است زنی که دچار حیض و نفاس شده و طواف افاضه بر او واجب گشته و ناچار است که به ناگاه کوچ کند و چنانچه تخلف کند و از قافله عقب بماند و تا پاک شدن بماند نگران جان و مال خود باشد، بر او واجب است که خود را به قدر امکان از خون پاک کند و با وسایل ممکن و جلوگیری از خون ریزی و احتیاط کامل و خویشتن داری وارد مسجدالحرام شود و طواف خانه کعبه را انجام دهد و بین صفا و مروه نیز سعی نماید، سپس توبه کند و به خداوند رجوع نماید و شتر یا گاوی را جهت کفاره آن قربانی کرده و ذبح نماید و آن را بر فقرای حرم تقسیم کند. چنانچه در اثنای طواف بی‌وضو شد بر وی لازم است که تجدید وضو کند، و بنا به قول صحیح بقیه را ادامه دهد و از جایی که قطع کرده است شروع کند. و برخی گفته‌اند: واجب است از نو طواف را از سر گیرد و آنچه که انجام داده است باطل می‌باشد.

۳- مراعات ترتیب به این معنی که از حجرالأسود آغاز کند و خانه کعبه در طرف چپ او واقع شود.

۴- در وقت طواف باید تمام بدنش خارج از خانه کعبه باشد و طواف بیرون از خانه کعبه از جمله شادروان صورت گیرد، چون شادروان یا همان بنای چسبیده به اساس کعبه که حلقه‌های پرده در آن است نیز جزء خانه کعبه است. چنانچه طواف کند و دستش محاذی شادروان باشد طوافش صحیح نیست، و همچنین طواف باید از خارج از (حجر اسماعیل) صورت گیرد، چون پیامبر جبیرون از مسجد طواف را انجام داد.

۵- باید طواف در داخل مسجد الحرام صورت گیرد، چون بیت همه‌اش حرم است در هر موضعی طواف کند جایز است.

۶- تعداد هفت مرتبه طواف است و بنابر قول صحیح پیوسته بودن هر هفت طواف به هم واجب نیست بلکه سنت است.

و به دلیل حدیث عبدالله بن سائب که در حال طواف سنت است که گفت: از پیامبر جشنیدم در بین رکن یمانی و حجرالأسود می‌گفت:

﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ ٢٠١[البقرة: ۲۱].

«خداوندا در دنیا و در آخرت به ما نیکی عطا کن و ما را از آتش دوزخ و عذاب آن محفوظ و مصون دار».

به روایت از ابوهریره سآمده است که گفت: «هر کس هفت بار طواف خانه کعبه کند و جز: «سُبحانَ اللهِ وَالحمدُلِلَّهِ وَلَا إلهَ إلَّا اللهُ وَاللهُ أکْبـَرْ وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إلَّا بِاللهِ»نگوید ده سیئه و کار بد از پرونده‌اش محو شده و ده حسنه و کار نیکو در پرونده‌اش نوشته می‌شود و ده درجه مقامش بالا می‌رود». ابن ماجه آن را تخریج کرده است. به روایت از عایشه لآمده است که پیامبر جگفت:

«إِنَّما جُعِلَ الطَّوافُ بِالبَیتِ وَبِالصَّفا وَالمرْوَةِ لِإِقامَـةِ ذِکرِ اللهِ»(رواه أبوداود والحاکم).

«به حقیقت طواف خانه کعبه و سعی بین صفا و مروه برای آن قرار داده شده و واجب شده است تا ذکر خداوند گفته شود».

رکن چهارم از ارکان حج: سعی بین صفا و مروه است. چون عملا پیامبر جخود چنین کرده و در حین سعی گفته است:

«اِسعَوا فَإِنَّ الله تَعالی کَتَبَ عَلَیکُمُ السَّعیَ».

«شما نیز سعی را انجام دهید زیرا خداوند تعالی سعی بین صفا و مروه را بر شما واجب کرده است».

وچون سعی شعاری است که در حج و عمره هر دو صورت گرفته و انجام داده می‌شود. و شرط است که این سعی بعد از طواف صحیح صورت گیرد خواه طواف الإفاضه یا طواف القدوم باشد. و مراعات ترتیب سعی نیز شرط است، به این معنی که از صفا شروع و به مروه پایان پذیرد چون به مروه رسید، یک بار محسوب می‌شود و بار دوم شروع از مروه است که چون به صفا رسید دوبار می‌شود، و به این منوال واجب است که هفت مرتبه سعی بین صفا و مروه را به جای آورد چون پیامبر جعملا چنین کرده است. برای سعی بین صفا و مروه طهارت شرط نیست، و همچون ستر عورت و دیگر شرایط نماز نیز شرط نیست. انجام دادن سعی سواره نیز جایز است لیکن پیاده بهتر است و ترک سعی با قربانی و خون ریختن جبران نمی‌شود، و بدون انجام سعی حلال شدن و بیرون آمدن از احرام جایز نیست.

رکن پنجم حج: تراشیدن یا کوتاه کردن موی سر است چون خداوند می‌فرماید:

﴿مُحَلِّقِينَ رُءُوسَكُمۡ وَمُقَصِّرِينَ[الفتح: ۲۷].

«در حالی که سرتان را می‌تراشید و موی تان را کوتاه می‌کنید».

و پیامبر جگفته است:

«رَحِمَ اللهُ المُحَلِّقِیْنَ. قالُوا: وَالمقَصِّرینَ یا رَسولَ اللهِ؟ قالَ: وَالمقَصِّرینَ»(رواه الشیخان).

«خداوند رحم کند کسانی را که سرشان را می‌تراشد. گفتند: کسانی که سرشان را کوتاه می‌کنند چطور یا رسول الله؟ فرمود: و خدا آنان را نیز رحم کند».

و هر یک از تراشیدن یا کوتاه کردن موی برای مردان و زنان جایز است لیکن برای مردان تراشیدن بهتر و برای زنان کوتاه کردن بهتر است. و تراشیدن یا کوتاه کردن سه عدد موی کفایت می‌کند. وقت حلق و تقصیر برای حاجی یعنی برای کسی که به حج احرام بسته است بعد از رمی جمره عقبه است، و برای کسی که به عمره یا به تمتع احرام بسته است وقت حلق و تقصیر بعد از فراغت از سعی بین صفا و مروه است، و کسی که قربانی و هدیه با خود دارد وقت حلق و تقصیر بعد از سر بریدن آن است. برای کسی که سرش طاس است و موی ندارد مستحب است که چاقوی سرتراشی را بر سرش مرور دهد.