فقه آسان در مذهب امام شافعی- جلد دوم

وصیت به یک سوم مال

بعد از ادای وام، وصیت به یک سوم مال جائز است. چون براء بن معرور سوصیت کرد که یک سوم مال خود را به پیامبر جبدهد و پیامبر جآن را پذیرفت و به ورثه او برگرداند». و به دلیل حدیث سعد که پیامبر جبه وی گفت: «یک سوم را وصیت کن و یک سوم نیز فراوان است». چون سعد به وی عرض کرد: می‌خواهم دو سوم مالم را صدقه بدهم، پیامبر جگفت: نخیر. سعد گفت: پس به نصف مالم چطور؟ پیامبر جفرمود: نخیر. سعد گفت: یک سوم مالم چطور؟ پیامبر جگفت: «آری یک سوم را صدقه کن و یک سوم هم فراوان است، تو اگر وارثان خود را بی‌نیاز و غنی بر جای بگذاری، بهتر است از این که آنان را فقیر و نیازمند بر جای بگذاری که دست نیاز به سوی مردم دراز کنند». به روایت شخین و دیگران.

چنانچه یک نفر بیمار، به بیش از یک سوم وصیت کرد دو وجه درباره تنفیذ آن و عدم تنفیذ آن ذکر شده است. برخی گفته‌اند: این وصیت صحیح نیست، چون پیامبرجسعد را از زائد بر یک سوم نهی فرمود، و نهی از چیزی مقتضی فساد آن است. ولی قول صحیح آن است که، وصیت صحیح باشد و نسبت به زائد بر ثلث متوقف بر اجازه ورثه است. اگر ورثه نسبت به بیش از یک سوم رضایت دادند وصیت نسبت به زائد صحیح است، و اگر اجازه نداند باطل است. به این جهت صحیح است که وصیتی است در ملک او واقع شده است، سپس رد کردن آن و اجازه دادن به آن بعد از مرگ او صورت خواهد گرفت، چون وارث تنها بعد از مرگ است که برایش ایجاد حق می‌شود نه پیش از آن. و اگر وارثی نداشته باشد وصیت او نسبت به زائد بر یک سوم باطل می‌گردد، چون یک نفر انصاری شش بنده را آزاد کرد و آنان را از پیامبر جبه سه جزء تقسیم کرد و دو تا را آزاد، و چهار تا را به صورت بنده باقی گذاشت، و او وارثی نداشت چون اگر وارثی داشت آن را موقوف به اجازه دادن آنان می‌کرد.