شرایط بیع سلم
برای صحت و درستی بیع سلم شرایطی لازم است که بدین شرح است:
۱- بایستی چیزی که در آن معامله سلم واقع میشود به گونهای دارای صفات قابل ذکر و ضبط باشد که جهالت و عدم شناخت را از آن دور سازد. چون بیع سلم خود «بیع غرر» است، یعنی فرجامش معلوم نیست و مظنه ضرر است و مضبوط نبودن صفات آن به گونهای که جهالت را از آن دور نسازد «غرر» دوم به حساب میآید، و وجود دو «غرر» در یک چیز شرعا قابل احتمال نیست و مقبول واقع نمیشود.
۲- نباید آن چیزی که سلم میشود معین باشد و از چیز معینی باشد، چون چیزی که در آن بیع سلم میشود واجب است که به صورت وام تعهدی باشد چون بیع سلم فروختن چیزی است توصیف شده و تعهدی و در ذمه فروشنده، و معین کردن با وام تعهدی منافات دارد و با هم در تناقض میباشند.
۳- مدت تعهد سپردن جنس معامله شده باید شناخته شده و معلوم باشد، و حدّ و مرز آن مشخص گردد که یک ماه یا دو ماه یا یک سال یا دو سال یا امثال آن میباشد، تا در آن «غرر» و احتمال ضرر نباشد و چون خداوند میفرماید: ﴿إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗى﴾[هود: ۳] «تا مهلت و مدت معین».
و پیامبر جمیفرماید: «إلی أجل معلوم»«تا مدت و مهلت معلوم».
۴- بایستی جنس سلم شده به هنگام استحقاق تسلیم و مدت سپری شدن تعهد موجود باشد، و اگر در آن وقت آن جنس موجود نباشد یا کمیاب و نادر باشد بیع سلم درست نیست مانند رطب در زمستان و امثال آن.
۵- چنانچه نقل جنس سلم شده مستلزم هزینه و زحمت باشد باید محل تسلیم آن جنس در هنگام عقد بیان شود، چون اغراض و اهداف با آن مختلف است و در معامله مؤثر است.
۶- باید بهای جنس و کالا معلوم باشد پس بیع سلم با بهای مجهول درست نیست چون «غرر» است و فرجام آن معلوم نیست.
۷- سرمایه و بهای جنس معامله شده بایستی در مجلسی که عقد معامله صورت میبندد تسلیم گردد، چون اگر در آن مجلس بهای آن دریافت نشود به صورت فروش وام تعهدی به وام متعهدی در میآید و آن هم باطل است و از آن نهی شده، و بیع سلم عقدی است که نیاز به بهای جنس معامله شده وجود دارد و دریافت بهای آن به صورت نقد، جبران ضرر و احتمال ضرر را میکند. و پیامبر جاز بیع وام به وام نهی کرده است، چون بهای جنس پیش فروش اگر در مجلس عقد پرداخت نشود به این صورت در میآید که جنس سلم شده خود در ذمه و تعهد فروشنده است و بهای آن نیز در ذمه و تعهد خریدار واقع میشود، و درست به صورت فروش وام به وام در میآید که باطل میشود.
۸- بایستی جنس مورد معامله سلم مقدارش با پیمانه یا وزن معلوم باشد. چون پیامبر جفرموده است: «فی کیل معلوم ووزن معلوم»در جنس معلوم شده با پیمانه و وزن معلوم».