فقه آسان در مذهب امام شافعی- جلد دوم

طلاق آزاد و بنده

مرد آزاد بر همسر خود چه آزاد باشد یا کنیز، مالک سه طلاق است. چون انس سروایت کرده که مردی به نزد پیامبر جآمد و گفت: «من می‌شنوم که خداوند می‌گوید: «طلاق دو تا است ...» پس طلاق سوم کجاست در قرآن؟ پیامبر جگفت: ﴿فَإِمۡسَاكُۢ بِمَعۡرُوفٍ أَوۡ تَسۡرِيحُۢ بِإِحۡسَٰنٖ﴾

[البقرة: ۲۲۹].

«بعد از (دو طلاق) یا سازش و نگاهداشت به نیکویی یا رها ساختن به نیکوئی و جدا شدن مردانه». (ابن القطان آن را صحیح دانسته و بر آن دلیل و برهان آورده است). و حضرت عایشه لو ابن عباسبنیز تسریح به این احسان را در آیه عبارت از طلاق سوم دانسته و به آن تفسیر کرده‌اند. و بعضی گفته‌اند: طلاق سوم در این آیه است: ﴿فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا تَحِلُّ لَهُۥ مِنۢ بَعۡدُ حَتَّىٰ تَنكِحَ زَوۡجًا غَيۡرَهُ﴾[البقرة: ۲۳۰]. «اگر بعد از (دو طلاق) او را طلاق داد (یعنی طلاق سوم را) دیگر بعد از آن نکاح مجدد زن برای شوهرش حلال نیست تا این که شوهر دیگری اختیار کند، (و او طلاقش بدهد و عده‌اش تمام شود آن وقت شوهر اولیه‌اش اگر خواست می‌تواند مجددا با او ازدواج کند و نکاح ببندد)».

و اما بنده تنها مالک دو طلاق است. چون پیامبر جگفت: «طَلَاقُ العَبدِ ثِنتَانِ»«طلاق بنده دو تا است او مالک دو طلاق است» امام شافعی /روایت کرده است که بنده عقد به کتابت شده ام سلمه ل، زنی آزاد داشت و او را دو طلاق گفت و می‌خواست به او مراجعت کند و او را برگرداند، و از عثمان بن عفان سسوال کرد که زید بن ثابت سنیز نزد وی بود. هر دو به وی پاسخ دادند و گفتند که: بر تو حرام شده است. در این که طلاق عبد دو تا است، فرق نمی‌کند عبد و بنده صرف باشد یا این که مالکش گفته باشد: بعد از مرگ من آزاد شود یا این که با وی عقد کتابت بسته شده و هنوز موفق به آزادی نشده باشد یا این که نیمه‌اش آزاد باشد. و هرگاه مرد آزاد یا بنده طلاقهائی را که مالک آن هستند، دادند (یعنی آزاد سه بار طلاق داد و سه طلاقه کرد و بنده دو بار طلاق داد و دو طلاقه گفت) دیگر بعد از آن زن طلاق داده شده برایشان حلال نیست که مجددا با وی نکاح کنند یا مراجعت نمایند مگر این که آن زن به کسی دیگر شوهر کند، و آن شوهر با وی نزدیکی جنسی و همخوابگی کند و طلاقش بدهد و عده‌اش به پایان برسد، آن وقت می‌توانند اگر بخواهند مجددا با وی ازدواج کنند. چون خداوند فرموده است که:

﴿فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا تَحِلُّ لَهُۥ مِنۢ بَعۡدُ حَتَّىٰ تَنكِحَ زَوۡجًا غَيۡرَهُ﴾[البقرة: ۲۳۰].

«بعد از (طلاق سوم) برای وی حلال نیست که با زنش مجددا ازدواج کند مگر بعد از آن که با شوهری دیگر ازدواج کند (و بعد از طلاق و انقضاء عده می‌تواند با وی مجددا ازدواج کند)»