فقه آسان در مذهب امام شافعی- جلد دوم

بر مدعی است اقامه بینه کند و بر منکر است که سوگند خورد

در دعاوی و داوری‌ها این سخن پیامبر جمورد استناد قرار می‌گیرد:

«لَوْ یُعْطَی النّاسُ بِدَعْواهُمْ لَادَّعَی ناسٌ دِماءَ رِجالٍ وَأَمْوالَهِمْ وَلیَکُنِ الیِمینُ عَلَی الْمُدَّعَی عَلَیهِ». «اگر به مجرد ادعاء چیزی به مردم می‌دادند و مجرد دعوی قبول می‌شد، مردمانی مدعی خون و اموال دیگران می‌شدند و لیکن بر مدعی علیه لازم است که سوگند یاد کند و سوگند از آن مدعی علیه است».

(به روایت شیخین و متن از مسلم است). (و در روایت بیهقی آمده است که):

«اَلبَیِّنَةُ عَلَی المُدَّعِی وَالیَمِینُ عَلَی المُدَّعی عَلَیهِ». «بیّنه بر مدعی است و سوگند خوردن بر مدعی علیه است».

به این جهت بر مدعی است که اقامه بینه کند زیرا جانب او ضعیف است و آنچه می‌گوید خلاف ظاهر است، و لذا مکلف شده که دلیل قوی بیاورد تا ضعف خود را قوت بخشد و یمین حجتی است ضعیف، چون کسی که سوگند می‌خورد متهم است به این که جلب منعفت برای خویش می‌کند و جانب او قوی است، و اصل آن است که ذمه او بری باشد و برائت ذمه او اصل است لذا از او به حجت ضعیف اکتفا شده است. پس هرگاه مدعی اقامه بینه کرد به نفع او حکم صادر می‌شود، و اگر بینه نبود مدعی علیه سوگند می‌خورد و قول او پذیرفته می‌گردد. به دلیل همان حدیث و در صحیحین آمده است که: «پیامبر جبا سوگند خوردن مدعی علیه بر علیه مدعی حکم صادر کرده است».