شرایط صحت و درستی احیاء و آبادسازی زمین موات
برای درستی آبادسازی و احیاء زمین موات وجود دو شرط لازم است:
شرط اول: آن است که ملکیت مسلمانی بر آن زمین جاری نشده باشد و ملک مسلمانی نباشد پس اگر ملکیت مسلمانی بر آن جاری شده باشد تعرض به آن به صورت احیاء و غیر آن حرام است مگر با کسب اجازه شرعی و با مجوز شرعی. در خبر است که پیامبر جفرمود:
«مَنْ أَخَذَ شِبْراً مِنَ الأَرْضِ ظُلْماً فَإِنَّهُ یُطَوَّقُ بِهِ یَوْمَ القِیامَةِ مِنْ سَبْعِ أَرَضِـیْنَ».
«هرکس یک وجب زمین را به ظلم از کسی بگیرد به راستی در روز قیامت او را به آن عمل از هفت طبقه زمین طوق به گردن آویزند» (به روایت شیخین).
باید دانست که حریم زمین آباد با احیاء تملک نمی‌گردد چون صاحب و مالک زمین آباد استحقاق بهره گرفتن از آن را دارد. حریم مکانی آن است که، برای کمال انتفاع و بهره گرفتن از آن مکان به آن نیاز باشد مانند راه و محل انداختن فضولات و زباله و گذرگاه سیل و امثال آن.
شرط دوم: آن است که احیاء کننده مسلمان باشد پس کافر در قلمرو اسلام جایز نیست که زمین موات را آباد کند. چون پیامبر جمی‌فرماید: «عادی الأرض»و در روایت دیگری آمده:
«مَوْتانِ الأَرْضِ لِلهِ وَلِرَسُوْلِهِ ثُمَّ هِیَ لَکُمْ مِنِّیْ».
«زمینهای موات از آن خدای و رسول می‌باشد و من آن‌ها را به شما داده‌ام».
به روایت شافعی و روایت بیهقی به صورت موقوف بر ابن عباس بو به صورت مرفوع. و پیامبرجخطاب به مسلمانان گفت: «از من به شما ارزانی است» تا معلوم گردد که احیاء کننده در سرزمین مسلمانان واجب است مسلمان باشد. و روایت دیگری آن را تائید می‌کند و می‌گوید: «آن از من به شما ارزانی است ای مسلمانان» نه برای غیر مسلمانان. پس به آن جهت هیزم چینی و علف اندوزی برای ذمی جایز است چون هیزم و علف موقتی است و جانشین دارد و مسلمانان از آن متضرر نمی‌گردند ولی احیاء موات چنین نیست و جانشین ندارد و چنانچه غیر مسلمان آن را احیا کند مسلمانان از آن متضرر می‌گردند.