چه موقع بخشیدن آب واجب می‌گردد
آبها دو نوعند:
نوع اول: آبی که از جائی می‌جوشد و به کسی اختصاص ندارد و هیچ کس برای جوشیدن و بیرون آوردن و جاری شدن آن کاری نکرده است، مانند رودخانه‌ها و چشمه‌های کوهساران و آب سیل و باران. در این گونه آبها همه مردم با هم مساوی می‌باشند. اگر آب اندک باشد یا جوی تنگ باشد هر کس پیش از همه به آن رسیده است مقدم است اگرچه ضعیف هم باشد، چون شرع به آن حکم کرده است. عمروبن شعیب به روایت پدرش از جدش گوید: «پیامبر جدر راه مهزور که ودایی است در مدینه، حکم کرد به آن که آب را بند آورند و آن را سد کنند تا این که به قوزوکهای پا برسد، یعنی آن قدر بالا آید سپس از بالا بر پایین رها شود» ابوداود و ابن ماجه آن را تخریج کرده‌اند. ابن حجر در کتاب (الفتح) اسناد آن را حسن دانسته است. و حاکم نیز آن را در (مستدرک) تخریج کرده است. این درباره کسی بود که سبقت از دیگران گرفته باشد، و اگر همگی با هم آمده باشند بین آنان با قید قرعه یک نفر تعیین می‌گردد و اگر کسی می‌خواست با آن آبیاری کند و آنجا کسی بود که برای نوشیدن به آن آب نیاز داشت، آن کسی که برای نوشیدن می‌خواهد در اولویت قرار دارد. و هرکس از آن آب چیزی در ظرف خود و حوض ریخته و ظرف و حوض خود را از آن پرکرده باشد مالک آن می‌شود و هیچ کس حق مزاحمت او را ندارد همان گونه که اگر هیزمی را چیده باشد مالک آن می‌شود.
نوع دوم: آبهای اختصاصی می‌باشند مانند چاه‌های آب و قناتها. پس هرگاه کسی چاهی در ملک خویش حفر کرد، ملک او است چون جزو ملک او می‌باشد و شبیه به میوه درختان باغ او است.
و هیچ کس حق ندارد معدن طلا و نقره‌ای را که از زمین او و ملک او بیرون آمده است از وی بگیرد مگر با اجازه وی.
برخی گفته‌اند: که آب ملک کسی نمی‌شود. چون پیامبر جگفته است:
«اَلْمُسْلِمُوْنَ شُرَکاءُ فِی ثَلاثَـةٍ: اَلماءُ وَالکَلأُ وَالنَّارُ».
«مسلمانان در سه چیز با هم شریک و سهیم می‌باشند: آب و چراگاه و آتش».
(ابوداود آن را تخریج کرده است و گفت است: این حدیث ضعیف است).
و بنابر هر دو نظر بر صاحب چاه واجب نیست که مازاد بر نیازهایش را برای آبیاری کشت دیگران ببخشد ولی برای آب دادن حیوانات بر او واجب است که مازاد بر نیاز خود است: «هرکس آب مازاد بر نیاز خود را از دیگران منع کند و مانع افزونی علف و چراگاه دیگران گردد خداوند نیز افزونی و تفضل رحمت خود را در روز قیامت از او منع می‌کند» (و در صحیحین آمده است): «آب مازاد بر نیاز خود را از دیگران منع مکنید تا به آن وسیله مانع افزونی علف و چراگاه دیگران شوید». و فرق بین چهارپایان و کشت و زرع آن است که: روح محترم است و احترام آن لازم است به دلیل این که آب دادن چهارپایان تشنه واجب است، ولی آب دادن کشت و زرع واجب نیست.