حدنصاب گوسفندان
نخستین نصاب گوسفندان چهل رأس است که یک رأس گوسفند یک ساله یا بز دوساله واجب می‌شود، و از یکصد و بیست و یک رأس دو گوسفند، و از دویست و یک رأس سه گوسفند، پس از هر یکصد رأس یک گوسفند واجب می‌شود. چون بخاری در نامه ابوبکر سآورده است: «هر گاه گوسفندان سائمه که در علف آزاد می‌چرند تعدادشان از چهل تا یکصد و بیست رأس رسید یک گوسفند واجب است، هر گاه تعدادشان از یکصدو بیست بیشتر شد دو گوسفند واجب است، پس هر گاه تعدادشان از سیصد گذشت برای هر یکصد رأس یک گوسفند واجب است».
«جذعه» گوسفند یکساله و «ثنیه» بز دوساله است، چون عمر بن خطاب سگفت: «برای زکات گوسفندان، گوسفندان پرواری و خیلی چاق و گوسفندان شیری و پرورشی و قوچ و فحل را از مالک نگیرند، (تا متضرر نگردد) بلکه گوسفند یک ساله (جذعه) و بز دو ساله (ثنیه) را بگیرند». به روایت مالک. چنانچه حیوانات او مرکب از بیمار و سالم باشند گرفتن حیوان بیمار و معیوب برای زکات جایز نیست، چون خداوند می‌فرماید:
﴿وَلَا تَيَمَّمُواْ ٱلۡخَبِيثَ مِنۡهُ تُنفِقُونَ﴾[البقرة: ۲۶۷].
¬«و قصد مال نا پاک و نا مرغوب نکنید که از آن نفقه کنید و زکات بدهید».
و در حدیث آمده است:
«وَلَا تُؤْخَذُ فِی الصَّدَقَةِ هَرِمَـةٌ وَلَا ذاتُ عَوارٍ». (رواه البخاری).
«برای زکات و صدقه، حیوان پیر و کور گرفته نمی‌شود».
(و ترمذی به جای «عوار» لفظ «عیب» را آورده و گفته است که: حسن است). «هرمه» پیری است که نمی‌تواند به خوبی تحرک داشته باشد، و عوار به معنی معیوب و کور است. اگر همه حیوانات آن شخص معیوب باشند زکات نیز از معیوب گرفته می‌شود. چون مال او این است. و خداوند گفته است:
﴿خُذۡ مِنۡ أَمۡوَٰلِهِمۡ صَدَقَةٗ﴾[التوبة: ۱۰۳].
«از اموال آن‌ها صدقه و زکات بگیر».
و فقیران نیز مانند دیگرشریکان هستند. چنانچه مالک را مکلف به غیر از آنچه دارد بنمائیم، به وی اجحاف می‌کنیم، و اگر مالک تنها حیوانات مذکر داشته باشد از وی حیوان نر برای زکات گرفته می‌شود همان گونه که اگر همه مریض و بیمار باشند از او حیوان بیمار گرفته می‌شود، و اگر همه آن‌ها کوچک باشند از وی حیوان کوچک دریافت می‌شود، چون ابوبکر سدرباره اهل ارتداد و مرتدان عرب گفت: «به خدای سوگند اگر بره‌ای را که به عنوان زکات به پیامبر داده باشند از من منع کنند بر سر آن با آن‌ها به جنگ می‌پردازم». به روایت بخاری. کلمه «عناق» که در حدیث آمده است، به معنی بره‌ای است که یک ساله نشده است. به این معنی که گوسفندان ما در طی سال بمیرند و جز بره‌ها باقی نمانند در این صورت چون مالک جز بره چیزی ندارد از وی بره دریافت می‌گردد. نباید به منظور دریافت زکات از مالک حیوان پرواری و حیوان شیرده گرفته شود، چون آن‌ها جزو اموال ارزشمند هستند، و حیوان آبستن نیز از وی گرفته نمی‌شود، چون پیامبر جاز گرفتن حیوان آبستن نهی کرده است، و اگر همه حیوانات آبستن باشند از او حیوان آبستن مطالبه نمی‌شود، چون برای چهل رأس یک رأس واجب است و حال آنکه حیوان حامل دو رأس محسوب می‌گردد.
البته اگر مالک راضی باشد حیوان چاق و پرواری و آبستن بدهد یا حیوان شیرده بدهد از وی گرفته می‌شود.