حکم روزه
روزه و صوم یکی از فرایض اسلام است که فرضیت و واجب بودن آن با قرآن کریم و سنت نبوی و اجماع امت اسلامی به ثبوت رسیده است. خدای تعالی می‌گوید:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيۡكُمُ ٱلصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكُمۡ﴾
[البقرة: ۱۸۳].
«روزه (ماه رمضان) بر شما فرض شده است همان گونه که فرضیت آن بر امتهای پیش از شما نیز نوشته شده بود».
و ﴿فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ ٱلشَّهۡرَ فَلۡيَصُمۡهُ﴾[البقرة: ۱۸۵].
«پس هرکس از شما شاهد ماه (رمضان باشد و در ماه رمضان حاضر باشد) روزه آن ماه را باید بگیرد».
و در حدیث صحیح آمده است: «بُنِیَ الإِسلامُ عَلی خَمسٍ...»«بنای اسلام بر پنج چیز است...» که یکی از این پایه‌های پنجگانه روزه ماه رمضان است. مردی از پیامبر جسوال کرد: روزه‌ای را که خدای تعالی فرض کرده است به من خبر ده؟ پیامبر جگفت: «روزه ماه رمضان». و اجماع امت بر وجوب روزه ماه رمضان منعقد است. روزه ماه رمضان بر مسلمان بالغ عاقل قادر بر روزه گرفتن واجب است. پس بر کافر اصلی -نه مرتد- واجب نیست. چون او لیاقت و اهلیت عبادت را ندارد، و بر کودک نیز واجب نیست لیکن باید بدان عادت داده شود. و بر دیوانه نیز واجب نیست، چون پیامبر جگفته است:
«رُفِعَ القَلَمُ عَن ثَلاثَةٍ: عَنِ النّائِمِ حَتّی یَستَیقِظَ وَعَنِ الصَّبِیّ حَتّی یَحتَلِمَ وَعَنِ المَجْنُونِ حَتّی یَعْقِلَ»(أخرجه أبوداود).
«قلم تکلیف از سه کس برداشته شده است: از کسی که در خواب است تا این که بیدار شود و از کسی که کودک است تا این که محتلم و بالغ گردد، و از دیوانه تا این که عقلش را بازیابد».
و اما کسی که اصلا بر گرفتن روزه قدرت و توان نداشته باشد، یا اگر روزه بگیرد برایش زیان آور باشد و زیانش به علت پیری یا بیماری که امید بهبودیش نیست غیر قابل تحمل باشد روزه بر چنین کسی واجب نیست، لیکن برای هر روزی باید یک «مد» [۳]طعام اگر فراخ دست باشد بدهد، و اگر تنگدست باشد سپس فراخ دست شود بر وی لازم است آنگه کفارت را بپردازد.
[۳] مد: پیمانه‌ای است قدیمی که مورد اختلاف فقها واقع شده علمای شافعی آن را با نیم قدح مصری برابر دانسته و مالکیه آن را برابر با یک رطل و یک سوم رطل اهل حجاز و دو رطل عراقی می‌دانند. المعجم الوسیط. دهخدا گوید: پیمانه یک منی که در آن اختلاف است: ۶۰۲ / ۳۸۶ گرام و ۸۹۷ / ۳۹۰ گرام و ۵۶۳ /۴۱۲ گرام و ۸۵۸ /۴۱۶ گرام و ۵۶۲ /۶۱۸ گرام و به نزد شیعه ۲۰۲ مثقال ۸۸۳ / ۶۹۴ گرام و به نزد حنبلی ۲۰۴ و سه ربع مثقال ۸۸۳/۶۹۴ گرام و رطل را از ۹۰ مثقال تا ۹۱ مثقال گرفته‌اند.