فقه آسان در مذهب امام شافعی- جلد دوم

آداب مراجعت از مدینه

برای کسی که می‌خواهد از مدینه منوره بیرون آید سنت است [۵]که با خواندن دو رکعت نماز به عنوان خداحافظی از مسجدالنبی خداحافظی کند که در رکعت اول بعد از قرائت فاتحه ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ ١﴾و در رکعت دوم بعد از فاتحه سوره «اخلاص» را بخواند و هر چه دلش می‌خواهد از دعای دنیا و دین بگوید، و با الحمدالله والصلاة والسلام علی رسول الله جدعای خویش را پایان دهد و تجدید توبه از گناهان بنماید. سپس قبر پیامبر جرا زیارت کند همان گونه و با همان دستور که اول زیارت کرده بود، سپس بگوید: خداوندا این نوبت را آخرین نوبت زیارت قبر پیامبرت و حرم شریفش مگردان و زیارت مجدد و بازگشتن به زیارت او را و اعتکاف در حضورش را برایمان آسان گردان و عفو و عافیت را در دنیا و آخرت نصیبم گردان. سپس رو به سمت قبر پیامبر جمی‌رود و روی به پشت نمی‌رود و می‌گوید: خداوندا در این سفرمان از تو نیکی و تقوی می‌طلبیم و از تو می‌خواهیم که ما را به انجام اعمالی موفق گردانی که خود دوست داری و از آن راضی هستی.

مستحب است که از خرمای مدینه یا امثال آن برای خانواده‌اش هدیه‌ای با خود ببرد. و هر جا بر بلندی زمین رسید تکبیر گوید و دعای قبلی را که از ابن عمر بنقل شد بخواند که او گفت: پیامبرجهرگاه از جنگی بر می‌گشت یا از حج بر می‌گشت یا از عمره بر می‌گشت چون به مرتفعات زمین می‌رسید سه بار تکبیر می‌گفت، سپس می‌گفت: «لا إِلهَ إِلاّ اللهُ وَحدَهُ لَا شَریِك لَهُ لَهُ المُلك وَلَهُ الَحَمْدُ وَهُوَ عَلی کُلِّ شَیْئٍ قَدیرٌ آئِبُـونَ تائِـبُونَ عابِدُونَ ساجِدُونَ لِرَبِّنا حامِدُونَ صَدَقَ اللهُ وَعْدَهُ وَنَصَرَ عَبْدَهُ وَهَزَمَ الأحْزابَ وَحْدَهُ»(بیهقی آن را تخریج کرده است).

چون زائر مشرف بر شهرش شود نام آن را ببرد و بگوید: توبه کنان و عبادت کنان و سجده کنان و حمد خدای خویش گویان برگشتیم. خداوند وعده‌اش را تحقق بخشید و به آن وفا کرد و بنده خود را یاری داد و خود تنها همه احزابی را که بر علیه مسلمین متحد شده بودند شکست داد، خداوندا مرا در آنجا آرامش بخش وروزی نیکو نصیبم گردان.

و پیش از ورود به شهرش کسی را بفرستد تا به آنان خبر دهد و سرزده و ناگهانی بر آنان وارد نشود و منزل خود برگردد و درآنجا نیز دو رکعت نماز بخواند، چون نافع از ابن عمر بروایت می‌کند که گفت: چون پیامبر جاز سفر حج خود برگشت داخل مدینه شد و شتر خود را بر در مسجدش خواباند سپس به داخل مسجد رفت و آنجا دو رکعت نماز خواند سپس به خانه‌اش برگشت. نافع گفت: عبدالله بن عمر چنین می‌کرد. (احمد و ابوداود با سند نیکو آن را تخریج کرده‌اند).

[۵] تمامی این مسائل دلیلی از سنت بر آن وجود ندارد و حدیثی در این موارد به طور خاص نشده است هر چند که دعا کردن و نماز خواندن چیز خوبی است و در همه وقت (مگر جاها و زمانهایی که در شرع استثناء شده است) اشکال شرعی ندارد و اینکه گفته شود سنت است نیاز به دلیل شرعی از سنت دارد، ولی از باب آداب و ارشاد زائرین به فضائل بدون نسبت دادن به سنت بهتر است.