حیات صحابه – جلد ششم

بیانیه‏های جامع پیامبر ص(بیانیه جامع پیامبر صدر تبوک)

بیهقی در الدلائل و ابن عساکر در تاریخش از عقبه بن عامر جهنی سروایت نموده‏اند که گفت: در غزوه تبوک بیرون شدیم، چون یک شب راه به تبوک مانده بود رسول خدا صخوابید، و وقتی بیدار گردید، که آفتاب یک نیزه بلند شده بود، گفت: «ای بلال، برایت نگفته بودم که: فجر را برای ما حفاظت کن؟» پاسخ داد: ای رسول خدا، مرا همان کسی برد، که تو رابرد، آن گاه به جای نزدیکی نقل مکان نمود و بعد از آن نماز گزارد، و بعد از حمد و ثنای خداوند گفت: «اما بعد: راست‏ترین سخن‏ها کتاب خداست، محکم‏ترین حلقه‏ها و رسن‏ها تقواست، بهترین ملت‏ها ملت ابراهیم است، بهترین سنت‏ها سنت محمد است، بهترین سخن‏ها ذکر خداوند است، خوب‏ترین قصه‏ها این قرآن است، بهترین امور فرایض آن است، بدترین امور نو پیداهای آن است، بهترین هدایت‏ها و روش‏ها هدایت و روش انبیاست، با عزت‏ترین مرگ، کشته شدن شهداء است، کورترین کوری، گمراهی بعد از هدایت است، بهترین علم‏ها آنست که نفع رساند، بهترین هدایت‏ها آنست که پیروی شود، بدترین و شرترین کوری‏ها، کوری قلب است، دست بالا از دست پایین بهتر است، آنچه کم باشد و کفایت کند، از آنچه بسیار باشد و مشغول و غافل سازد بهتر است، بدترین و شرترین معذرت‏ها، [معذرت] هنگام مرگ است، و بدترین ندامت‏ها [ندامت] روز قیامت است، و بعضی از مردم چنین‌اند، که به نماز جز در آخر وقت آن نمی‏آیند، و از آنان کسانی‌اند که خدا را جز اندک یاد نمی‏کنند، برزگترین خطاها و گناها زبان دروغگوست، بهترین غنا، غنای نفس است، بهترین توشه تقواست، رأس حکمت ترس خداست، بهترین چیزی که در قلب جای‏گزین شود یقین است، و شک از کفر است، نوحه کشیدن از عمل جاهلیت است، خیانت از اخگرهای جهنم است، گنج و ذخیره نمودن، داغی از آتش است [۸۱]، شعر از نی‏ها ابلیس است، شراب مجموع و سرچشمه گناه است، زنان دام شیطان‌اند، جوانی شعبه‏ای از دیوانگیست، بدترین دست آوردها، دست آورد سود است، بدترین خوردنی‏ها مال یتیم است، نیکبخت کسیست که از غیرش پند بگیرد، بدبخت کسیست که در شکم مادرش بدبخت شده باشد، برگشت و فرجام هر یک از شما به مکانیست که چهار گز می‏باشد، ملاک کار به آخرش است، ملاک عمل به خاتمه‏اش است، بدترین راویان، راویان دروغ‌اند، هر آنچه آمدنیست قریب است، دشنام دادن مؤمن فسق است، قتال و جنگ با مؤمن کفر است، خوردن گوشتش از نافرمانی و معصیت خداست، حرمت مالش چو حرمت خونش است، کسی که برای انجام عمل منکری به خدا سوگند یاد کند، خداوند تکذیبش می‏کند، کسی که ببخشد، خداوند برایش می‏بخشد، کسی که عفو نماید، خداوند برایش عفو می‏کند، کسی که خشمش را فرو برد، خداوند برایش پاداش می‏دهد، کسی که بر مصیبت صبر نماید، خداوند برایش عوض می‏دهد، کسی که سخنان بد را تشهیر نماید، خداوند رسوایش می‏کند، کسی که صبر نماید، خداوند [اجرش را] برایش دو چند می‏سازد، کسی که از خدا نافرمانی نماید، خداوند تعذیبش می‏کند، بار خدایا، برای من و امتم ببخش، بار خدایا، برای من و امتم ببخش، بار خدایا، برای من و امتم ببخش، از خداوند برای خودم و شما آمرزش می‏طلبم» [۸۲]. این را ابو نصر سجزی نیز در کتاب الابانه از ابو درداء سبه شکل مرفوع روایت نموده است، و ابن ابی شیبه و ابونعیم در الحلیلة و قضاعی در الشهاب این را از ابن مسعود سبه شکل موقوف روایت کرده‏اند، بعضی از شارحان الشهاب گفته‏اند: حسن و غریب است، و عسکری و دیلمی این را از عقبه روایت نموده‏اند. این چنین در جامع الصغیر سیوطی و در شرح آن فیض القدیر (۱۷۹/۲) مربوط مناوی آمده است. حاکم نیز این را به نقل از عقبه، چنان که در زاد المعاد (۷/۳) آمده، روایت نموده است.

[۸۱] هدف ذخیره مالیست که زکات آن پرداخته نشود. [۸۲] بیهقی در الادلائل و ابن ابی شیبة (۷/ ۱۰۶) ابن عبدالبر در التمهید (۵/ ۲۰۵) و سند آن بسیار ضعیف است.