حیات صحابه – جلد ششم

پند واندرز وی در یک جنازه

ابن ابی حاتم از سلیم بن عامر روایت نموده، که گفت: در دورازه دمشق به جنازه‏ای بیرون شدیم، و ابوامامه باهلی سهم همراه‌مان بود، هنگامی که وی بر جنازه نماز خواند، و آنان به دفن وی شروع نمودند، ابوامامه گفت: ای مردم، شما در منزلی صبح و بیگاه نموده‏اید، که در آن نیکی‏ها و بدی‏ها را تقسیم می‏کنید، و نزدیک است، از آن به‌سوی منزل دیگری کوچ نمایید، و آن منزل این است - به‌سوی قبر اشاره می‏نمود -، خانه تنهایی، خانه تاریکی، خانه کرم، خانه تنگ، مگر آن چه را خداوند گشایش و وسعت عنایت فرماید. بعد از آن، از آنجا به جاهای روز قیامت منتقل می‏شوید، شما در بعضی از آن اماکن قرار خواهید داشت، که امری از خداوند مردم را فرا می‏گیرد، آن گاه روی‌هایی سفید می‏شوند و روی‌هایی سیاه می‏گردند. باز از آنجا به یک منزل دیگر نقل مکان می‏کنید، آن گاه مردم را تاریکی شدید و سختی فرا می‏گیرد، در این موقع نور تقسیم می‏گردد، و برای مؤمن نور داده می‏شود، و کافر و منافق ترک می‏شوند، و چیزی برای‌شان داده نمی‏شود، و این همان مثالی است که خداوند تعالی در کتابش بیان نموده، و گفته است:

﴿أَوۡ كَظُلُمَٰتٖ فِي بَحۡرٖ لُّجِّيّٖ يَغۡشَىٰهُ مَوۡجٞ مِّن فَوۡقِهِۦ مَوۡجٞ مِّن فَوۡقِهِۦ سَحَابٞۚ ظُلُمَٰتُۢ بَعۡضُهَا فَوۡقَ بَعۡضٍ إِذَآ أَخۡرَجَ يَدَهُۥ لَمۡ يَكَدۡ يَرَىٰهَاۗ وَمَن لَّمۡ يَجۡعَلِ ٱللَّهُ لَهُۥ نُورٗا فَمَا لَهُۥ مِن نُّورٍ ٤٠﴾[النور: ۴۰].

ترجمه: «یا مانند تاریکی‏ها در یک بحر عمیق است، که آن را از بالایش موجی می‏پوشاند،و از بالای آن موج، موج دیگری قرار دارد، و از بالای آن ابر است، و این‏ها تاریکی‏های انباشته بالای یکدیگراند، که حتی اگر وقتی دستش را بیرون آورد، آن را (از فرط تاریکی) دیده نمی‏تواند، و کسی را که خداوند نور ندهد، از نوری برخوردار نیست».

و کافر و منافق از نور مؤمن روشنی کسب کرده نمی‏توانند، چنانکه کور به چشم بینا دیده نمی‏تواند و روشنی نمی‏یابد، و منافقان و زنان منافق برای آنانی که ایمان آورده‏اند می‏گویند:

﴿ٱنظُرُونَا نَقۡتَبِسۡ مِن نُّورِكُمۡ قِيلَ ٱرۡجِعُواْ وَرَآءَكُمۡ فَٱلۡتَمِسُواْ نُورٗا﴾[الحدید: ۱۳].

ترجمه: «انتظار ما را بکشید تا از نور شما روشنی بگیریم، گفته می‏شود: به دنبال خود باز گردید و روشنی را جستجو نمایید».

و این همان فریب خداست، که منافقان را به آن فریب داده است، جایی که فرموده:

﴿يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَهُوَ خَٰدِعُهُمۡ﴾[النساء: ۱۴۲].

ترجمه: «با خدا فریب کاری می‏کنند ولی خدا ایشان را فریب می‏دهد».

بعد آنان به همان جایی بر می‏گردند، که در آنجا نور تقسیم شده است، ولی چیزی نمی‏یابید، باز به‌سوی مومنان بر می‏گردند، و در آن حال در میان‌شان دیواری برپا شده است، که این چنین دروازه دارد:

﴿بَاطِنُهُۥ فِيهِ ٱلرَّحۡمَةُ وَظَٰهِرُهُۥ مِن قِبَلِهِ ٱلۡعَذَابُ﴾[الحدید: ۱۳].

ترجمه: «در داخل آن رحمت است و از طرف بیرونش عذاب است».

مگر این که سلیم بن عامر می‏گوید: منافق تا تقسیم شدن نور و جدا نمودن خداوند بین مؤمن و منافق هم مغرور و فریفته می‏باشد، این چنین در تفسیر ابن کثیر (۳۰۸/۴) آمده است. و بیهقی این را در الاسماء والصفات (ص۳۴۰) از سلیم بن عامر به مثل آن روایت نموده است.