حیات صحابه – جلد ششم

بیانیه دیگر ابوبکر سدرباره تقوی و عبرت گرفتن از کسانی که گذشته‏اند

ابونعیم در الحلیه (۳۵/۱) از عمروبن دینار روایت نموده، که گفت: ابوبکر سبیانیه داد و گفت: شما را با فقر و فاقه‏تان به این سفارش می‏کنم، که از خدا بترسید و بر وی طوری ثنا بگویید، که اهل آن است، و از وی مغفرت بخواهید، که وی بخشاینده است... و مانند حدیث عبداللَّه بن عکیم را متذکر شده، و افزوده است: بدانید، تا وقتی به خداوند ﻷاخلاص نمایید، از پروردگارتان اطاعت نموده‏اید، وحق‌تان را حفظ نموده‏اید، مال‏هایتان را در روزهایی که در آن زندگی به سر می‏برید انفاق کنید، و آن را نفلی در پیش روی خویش گردانید، چیزهایی را که در روزهای زندگی خویش مصرف نموده‏اید، در وقت فقر و حاجتمندی خود در میابید، گذشته از این، ای بندگان خدا، درباره کسانی که قبل از شما بودند فکر نمایید، که دیروز کجا بودند، و امروز کجااند؟ پادشاهانی که زمین را کشتکاری و آباد کردند کجااند؟ فراموش شده‏اند، و یادشان هم فراموش گردیده است، و آنان امروز چون هیچ‌اند، آن است خانه‏هایشان که ویران شده و فرو افتاده‏اند، البته به سبب ظلم و ستمی که روا داشتند، و خود در تاریکی‏های قبرهااند، و آیا هیچ یک از ایشان را در می‏یابی و یا از آنان صدای آهسته‏ای می‏شنوی؟ و آنانی را که از دوستان و برادران‌تان می‏شناسید، کجااند؟ در آنچه وارد شده‏اند، که قبلاً تقدیم کرده بودند، و بدبختی یا سعادت را دریافته‏اند، در میان خداوند تعالی و هیچ یک از مخلوقش نسبی نیست، که به سبب آن برایش خیر بدهد، و یا بدی و شری را از وی به سبب همان نسب دفع نماید، دادن خیر و دفع نمودن ضرر فقط و فقط به طاعت و پیروی امر وی پیوند دارد، و آن خیر، خیر نیست که بعدش دوزخ باشد، و آن شر، شر نیست که بعدش جنت باشد، با این گفته‏ام، برای خودم و شما از خداوند تعالی آمرزش می‏طلبم.

و نزد وی همچنان از نعیم بن نمحه روایت است که گفت: در خطبه ابوبکر صدیق سچنین آمده بود: آیا نمی‏دانید، که شما در اجل معلوم صبح و بیگاه می‏کنید... و مانند حدیث عبداللَّه بن عکیم را متذکر شده، و افزوده است: و در سخنی که به رضای خداوند تعالی گفته نشود خیری نیست، و در مالی که در راه خداوند ﻷمصرف و انفاق نگردد خیری نیست، و در کسی که جهلش بر بردباری اش غلبه می‏نماید خیری نیست، و درکسی که در راه خدا، از ملامت ملامتگر می‏هراسد خیری نیست [۱۰۳]. این چنین در حلیه ابونعیم (۳۶/۱) آمده است.

طبرانی نیز این را به طولش از طریق نعیم بن نمحه با زیادتی که ابونعیم آن را ذکر نموده؛ چنانکه حافظ ابن کثیر در تفسیرش (۳۴۲/۴) از آن یادآوری نموده، روایت کرده است، و ابن کثیر درباره آن می‏گوید: این یک اسناد جید است، و همه رجالش ثقه‏اند، و شیخ جریر بن عثمان، که نعیم بن نمحه است، من نه مجروح بودنش را می‏دانم و نه ثقه بودنش را، مگر این که ابوداود سجستانی حکم نموده، که شیخ‏های جریر همه‌شان ثقه‏اند،و شواهد دیگری، از راه‏های دیگر برای این خطبه روایت شده است.

[۱۰۳] ضعیف. هیثمی می گوید: طبرانی آن را در الکبیر روایت نموده. همچنین نعیم بن نمحة را ندیدم کسی وی را معرفی نموده باشد (۱۸۹).