حیات صحابه – جلد ششم

بیانیه پیامبر صدر جمعه

ابن جریر(۱۱۵/۲) از سعید بن عبدالرحمن جمحی روایت نموده که: رسول خدا ص در اولین نماز جمعه‏ای که در مدینه در بنی سالم بن عوف گزارد خطبه‏ای ایراد نمود و گفت: «ستایش خدا راست، وی را می‏ستایم، و از وی کمک می‏طلبم.از وی طلب مغفرت می‏نمایم و از او طالب هدایت می‏شوم. به وی ایمان می‏آورم، و برایش کفر نمی‏ورزم، و با کسی که به وی کفر ورزد دشمنی می‏نمایم. و گواهی می‏دهم که معبود بر حقی جز خدای واحد و لا شریک وجود ندارد، و محمد بنده و رسول اوست. وی را خداوند در زمان انقطاع رسولان، قلت علم، گمراهی مردم، انقطاع زمان، نزدیکی قیامت و قریبی اجل، به هدایت، نور و اندرز مبعوث نموده است. کسی که خدا و پیامبرش را اطاعت نماید رهیاب شده است،و کسی که از آنان نافرمانی می‏کند، به درستی که گمراه شده و دچار افراط گردیده، و در گمراهی و ضلالت دور و دراز مبتلا گردیده است.شما را به ترس خدا سفارش می‏کنم، چون این بهترین چیزیست که یک مسلمان مسلمان دیگر را به آن سفارش نماید، و او را به‌سوی آخرت ترغیب کند،و به تقوای خداوند امرش نماید. از آنچه خداوند شما را از طرف خود ترسانیده و بر حذر داشته بترسید و بر حذر باشید، و نصیحتی از این بهتر نیست، و نه ذکری از این بهتر و افضل است، و تقوای خدا، برای کسی که به آن، در حال ترس و خوف از پروردگارش، عمل نماید، کمک راستینی است، برای آنچه از امر آخرت می‏طلبید. و هر کس آن کارهایش را که در میان او و خداست در خفا و آشکار اصلاح نماید، و نیتش از این کار فقط رضای خدا باشد، این عمل برایش در دنیا تذکره‏ای می‏باشد، و در آخرت - هنگامی که انسان برای آنچه پیش فرستاده محتاج می‏گردد - ذخیره می‏باشد، و اگر ما سوای این باشد، دوست می‏دارد، که در میان وی و آن فاصله بعیدی باشد. خداوند شما را از خویشتن بر حذر می‏دارد، و خدا بر بندگان رؤوف و مهربان است. وی ذاتیست که قولش را راست گردانیده، و وعده‏اش را پوره نموده و خلافی برای آن نیست. خداوند ﻷمی‏گوید:

﴿مَا يُبَدَّلُ ٱلۡقَوۡلُ لَدَيَّ وَمَآ أَنَا۠ بِظَلَّٰمٖ لِّلۡعَبِيدِ ٢٩﴾[ق: ۲۹].

ترجمه: «سخن نزد من تغییر داده نمی‏شود و من بر بندگان ستم کننده نیستم».

از خداوند در عاجل امر و آجل آن، در سر و آشکار بترسید. چون کسیکه از خدا بترسد، گناهانش را برایش می‏بخشد، و پاداش را برایش زیاد می‏گرداند، و کسی که از خدا بترسد، به کامیابی بزرگی دست یافته است. تقوی و ترس خدا، از غضب وی نگه می‏دارد و از عقاب و قهرش نیز نگه می‏دارد، و تقوای خدا روی‏ها را سفید می‏گرداند، پروردگار را راضی می‏سازد، و درجه را بلند می‏کند. قسمت و نصیب‌تان را بگیرید، و در امر خدا تقصیر و کوتاهی نکنید. خداوند کتابش را برای‌تان آموزانیده است، و راهش را برای‌تان واضح ساخته، تا صادقین و کاذبین را بداند، بنابرین طوری که خداوند برای‌تان نیکی و خوبی نموده است، نیکی نمایید و با دشمنانش دشمنی کنید، و در راهش به حق جهاد نمایید. او شما را برگزیده و مسلمان نام نهاده است، تا کسی که هلاک می‏شود با دلیل و حجت هلاک گردد، و کسی که زنده می‏ماند با دلیل و حجت زنده بماند، و کسی جز خدا از قوت و توانایی برخوردار نیست. ذکر خدا را به کثرت نمایید، و برای آنچه بعد از امروز می‏آید عمل کنید، چون کسی آنچه را در بین خودش و خداست اصلاح نماید، خداوند کفایتش را در آنچه بین او و مردم است می‏نماید. نسبت این امر آن است که خداوند بالای مردم فیصله می‏نماید، و آنان بالای خدا فیصله نمی‏کنند، و خداوند مالک دست داشته‏های مردم است، و آنان بر آنچه نزد اوست مالک نمی‏باشند. خدا بزرگ است، و قوت و توانایی فقط از آن خداوند بزرگ است» [۳]. درالبدایه (۲۱۳/۳) می‏گوید: این چنین این را ابن جریر ذکر نموده، و در سند آن ارسال است. و قرطبی نیز این را در تفسیرش (۹۸/۱۸) به مثل آن، به شکل طولانی بدون اسناد ذکر نموده است.

[۳] ضعیف. طبری در تاریخ خود (۲/ ۳۹۴) بطور مرسل.