حیات صحابه – جلد ششم

بخش اول: تقسیم خبر به اعتبار رسیدن آن برای ما مبحث اول: خبر متواتر:

حدیث متواتر حدیثی است، که آن را در هر طبقه‏ای از طبقات سندش راویان زیادی روایت نموده باشند، به حدی که عقل به محال بودن اتفاق همه این راویان در ساختن یا جعل حدیث حکم نماید، به این صورت حدیث متواتر علم ضروری و یقینی را افاده می‏نماید، و انسان بدون تردیدی مکلف به قبول آن است.

حدیث متواتر به دو قسم می‏باشد:

۱- متواتر لفظی، که لفظ و معنای آن متواتر باشد.

۲- متواتر معنوی، که معنای آن متواتر باشد، و نه لفظش.

مبحث دوم: خبر آحاد

خبر آحاد: آحاد جمع احد و به معنای واحد است، و خبر واحد همان است که آن را یک شخص روایت نموده باشد. در اصطلاح خبر واحد حدیثی است که شروط حدیث متواتر در آن موجود نباشد. این نوع احادیث علم نظری را افاده می‏کنند، علمی که ضرورت به نظر و استدلال دارد.

خبر آحاد، نظر به عدد طرق آن به سه نوع تقسیم می‏شود:

۱- مشهور: حدیثی است که آن را سه تن یا زیاده از آن، در هر طبقه، که به حد تواتر نرسیده باشد، روایت نموده باشند. به این صورت مشهور بودن حدیث افاده صحت و یا عدم صحت آن را نمی‏کند، بلکه احتمال صحیح، حسن، ضعیف و حتی موضوعی بودن را نیز دارد، ولی اگر مشهور به اعتبار سندش ثابت گردید، بر عزیز و غریب که دو نوع دیگر حدیث آحاد در این تقسیم بندی ماست، ارجحیت دارد.

۲- عزیز: حدیثی است، که راویان آن در همه طبقات از دو تن کم نباشند.

۳- غریب: حدیثی است که آن را یک روای روایت نموده باشد، این فردیت یا در همه طبقات سند می‏باشد، و یا در بعض طبقات آن، و اگر در یک طبقه هم باشد، تعریف درست است، حدیث غریب را «فرد» نیز نامیده‏اند.

خبر آحاد از نگاه قوت و ضعف خود به دو بخش تقسیم می‏شود:

۱- مقبول: حدیثی است که صدق راوی آن ثابت شده باشد، و حکمش وجوب دلیل گرفتن و عمل به آن است.

۲- مردود: آن است که صدق خبر دهنده یا راوی آن راجح دانسته نشده باشد، و حکمش عدم دلیل گرفتن و عمل به آن است.