حیات صحابه – جلد ششم

مراتب جرح و تعدیل

ابن ابی حاتم در مقدمه کتاب خود الجرح و التعدیل هر یک از جرح و تعدیل را به چهار مرتبه تقسیم نموده، و حکم هر یکی از آن‏ها را بیان کرده است. بعد از وی علماء دو مرتبه دیگر را بر آن افزوده‏اند، که هر یک از مراتب جرح و تعدیل به این صورت به شش مرتبه رسیده است، و در ذیل این مراتب را با الفاظ آن‏ها به خاطر ارتباط ویژه‌شان به کتاب تقدیم می‏کنیم:

الف: مراتب تعدیل و الفاظ آن:

۱- آنچه در ثقه بودن به مبالغه دلالت نماید، که الفاظ آن چنین است: «فلان إليه الـمنتهي في ألتثبت»، یا «فلان أثبت الناس».

۲- پس از آن، آنچه قرار دارد که به یک و یا دو صفت از صفت‏های توثیق تأکید داشته باشد، مانند: «ثقه ثقه» یا «ثقه ثبت».

۳- بعد از آن، آنچه قرار دارد که از آن به صفت دال بر توثیق، و بدون تأکید تعبیر شده باشد، چون: «ثقه» یا «حجة».

۴- بعد از آن، آنچه قرار دارد که به تعدیل، بدون آگاهانیدن به ضبط دلالت نماید، مانند: «صدوق»، یا «محله الصدق»، یا «لا بأس به» البته نزد غیر ابن معین. اگر (لا بأس به) را ابن معین درباره راوی گوید، راوی نزد وی ثقه است.

۵- بعد از آن آنچه قرار دارد که در آن نه دلالت به توثیق وجود داشته باشد، و نه به جرح، مانند: «فلان شیخ»، یا «روی عنه الناس».

۶- بعد از آن آنچه قرار دارد که تقریباً به جرح دلالت کند،

چون «فلان صالح الحدیث»، یا «یکتب حدیثه».

حکم این مراتب:

۱- مراتب سه گانه اول با اهلشان قابل حجت آوردن‌اند، البته در ضمن اینکه بعضی از آن‏ها بر دیگری قوی‏تر‌اند.

۲- اما مراتب چهارم و پنجم، اهل آن‏ها، قابلیت حجت را ندارند، ولی حدیث‌شان نوشته می‏شود، و مورد آزمایش قرار می‏گیرد، اگرچه اهل مرتبه چهارم از مرتبه پنجم بلندتر‌اند.

۳- اهل مرتبه ششم، قابل حجت نیستند، و حدیث آن‏ها فقط برای اعتبار [۴۵۵]نوشته می‏شود، و نه برای امتحان.

[۴۵۵] معنای اعتبار قبلاً گذشت.