حیات صحابه – جلد ششم

بیانیه وی سدرباره دنیا، قبر و آخرت

دینوری و ابن عساکر از عبداللَّه بن صالح عجلی از پدرش روایت نموده‏اند که گفت: علی بن ابی طالب روزی بیانیه داد، و پس از حمد و ثنای خداوند و درود فرستادن بر پیامبر صگفت: بندگان خدا، زندگی دنیا شما را در غرور و فریب نیندازد، چون دنیا جایی است احاطه شده با بلا و آزمایش، و به فانی شدن معروف، و به غدر و خیانت موصوف، و هر آنچه در آن است زائل شدنی است، و در میان اهل خود در گردش و نوبت است، پایین شدگان در آن، هرگز از شرش در امان نمی‏مانند، در حالی که اهل آن در فراخی و خوشی زندگی به سر می‏برند، ناگهان در آن دچار بلا و غرور نیز می‏گردند، زندگی و عیش در دنیا مذموم است، رفاه و آسایش در آن دوام نمی‏آورد، اهل دنیا همیشه هدف‏های مورد اثابت‌اند، دنیا آنان را با تیرهای خویش می‏زند، و با مرگش آنان را می‏شکناند، بندگان خدا، شما و موقعیت‌تان در این دنیا، چون کسانی است که در گذشته‏اند، و از شما عمر زیادتر داشتند، قوی‏تر بودند، دیارشان آبادتر بود، عمارت‏های بلندتر داشتند، ولی صداهای شان، پس از مدت‏ها سخن زدن با همدیگر، خاموش و ساکن گردیده است، و اجسادشان پوسیده است، و دیارشان خالی است و اثارشان از بین رفته است، و قصرهای بلند و محکم و تخت‏ها و بالشت‏های هموار شده را به صخره‏ها و سنگ‏های خوابانیده شده بر قبرهای درست شده از گل که با داشتن لحد بر نیستی و خرابی بنا شده‏اند، تبدیل کرده‏اند، قبرهایی که بنای‌شان با خاک استوار شده است، محل آن‏ها به همدیگر نزدیک است، ولی ساکن آن‏ها ناآشنا و بیگانه‏اند، و در میان عمارت وحشت زدگان‌اند، در میان اهل محله‏ای که همه مشغول و مصروف‌اند، به آبادی انس و الفتی نمی‏گیرند، و علی رغم نزدیکی و همسایگی که در میان‌شان موجود است، و منزل‏هایشان به هم قریب‌اند، با همدیگر چون روابط و پیوند همسایگان ارتباط ندارند، آری، اینان چگونه در میان خود ارتباط داشته باشند، در حالی که کهنگی و فرسودگی با سینه‏اش آردشان نموده است، و سنگ‏های بزرگ و خاک ایشان را خورده، و بعد از زندگی حالا مرده‏اند، و بعد از فراخی و لذت زندگی دیگر فرتوت گردیده‏اند، دوستان در مرگ آنان مصیبت زده شدند، و آنان کوچ نمودند و ساکن خاک گردیدند، که دیگر برگشتی ندارند، دور است، دور است، این چنین نیست، این کلمه‏ای است، که او آن را می‏گوید [۱۴۸]و از عقب ایشان، تا روزی که دوباره برانگیخته می‏شوند، برزخ است، انگار شما هم به همان طرفی روان هستید، که آنان به طرف رفته‏اند، و آن عبارت است از تنهایی و فرسودگی در جایگاه مردگان، و [انگار] در همان خوابگاه‏ها محبوس شده‏اید، و همان آرامگاه شما را نیز در بر گرفته است، پس روزی که کارها و امور به پایان برسد چه حال خواهید داشت، هنگامی که مردگان از قبرها برانگیخته شوند، و آنچه در دل‏ها هست ظاهر گردند، و برای به دست آوری نتایج در پیش روی پادشاه بزرگوار ایستاده کرده شوید، و قلب‏ها از ترس نتیجه گناهان گذشته پرواز نمایند، و حجاب‏ها و پرده‏ها از شما دریده شوند، و عیب‏ها و رازهایتان آشکار گردند، آنجاست که هر نفس در بدل کسب کرده‏اش پاداش داده می‏شود، تا کسانی که عمل‏های بد انجام داده‏اند کیفر داده شوند، و کسانی که نیکویی نموده‏اند، به نیکی پاداش داده شوند، فرصتی که کتاب گذاشته می‏شود، و مجرمان را از آنچه در آن است هراسان می‏بینی، و می‏گویند، وای بر ما، این کتاب را چه شده، که هر خرد و بزرگ را حساب نموده است، و آنان آنچه عمل نموده بودند آن را حاضر یافتند، و پروردگارت هیچ احدی را ظلم نمی‏کند، خداوند ما و شما را عمل کنندگان به کتابش، و پیرو اولیایش بگرداند، تا این که ما و شما را از فضل خود در اقامت گاه جاوید جا گزین سازد، و اوست ذات ستوده شده و بزرگوار. این چنین در الکنز (۲۱۹/۸) والمنتخب (۳۲۴/۶) آمده است، و ابن الجوزی آن را در صفه الصفوه (۱۲۴/۱) به طولش متذکر گردیده، و در اولش افزوده: علی بن ابی طالب بیانیه داد و گفت: ستایش خدا راست، وی را می‏ستایم، از وی کمک می‏طلبم، به وی ایمان می‏آورم، بر وی توکل می‏کنم، و شهادت می‏دهم که مبعود بر حقی جز خداوند واحد و لا شریک وجود ندارد، و محمد بنده و رسول اوست، وی را به هدایت و دین حق فرستاده است، تا وسط وی علت‌تان را زایل سازد، و توسط وی غفلت‌تان را بیدار کند، بدانید که شما مردنی هستید، و بعد از مرگ دوباره زنده شدنی هستید، و بر اعمال خویشتن محبوس هستید و بر آن جزاء دیدنی هستید، بنابراین زندگی دنیا مغرورتان نسازد... و مانند آن را متذکر شده.

[۱۴۸] هدف این قول کافر است: ﴿رَبِّ ٱرۡجِعُونِ ٩٩ لَعَلِّيٓ أَعۡمَلُ صَٰلِحٗا فِيمَا تَرَكۡتُ﴾[المؤمنون: ۹۹-۱۰]. ترجمه: «پروردگارا! مرا باز گردان شاید که من در آنچه گذاشته‏ام عمل نیک نمایم».